Dur brzuszny, dawniej nazywany tyfusem lub tyfusem brzusznym, to ogólnoustrojowa choroba bakteryjna, którą wywołują Gram-ujemnymi pałeczki Salmonella enterica, serotyp Typhi (Salmonella Typhi). Źródłem zakażenia mogą być zanieczyszczone wydalinami chorych lub nosicieli owoce, warzywa czy woda.
Dur brzuszny, podobnie jak czerwonka czy wirusowe zapalenie wątroby typu A, należy do tak zwanych chorób brudnych rąk. To grupa schorzeń przenoszonych drogą pokarmową, podczas której osoba chora wydala zarazki z kałem. Na dur brzuszny chorują tylko ludzie.
Dur brzuszny - objawy
Wyróżnia się 3 fazy choroby: inkubacji, inwazji i zdrowienia. Okres wylęgania duru brzusznego wynosi od 1 do 3 tygodni, najczęściej 14 dni. Okres pełnego rozwoju choroby trwa 2-3 tygodnie.
Bakterie dostają się do przewodu pokarmowego, lokują się w tak zwanym jelicie krętym, po czym przenikają do układu limfatycznego. Objawami duru brzusznego jest:
- gorączka, która powoli narasta, aż do 40 stopni,
- bóle brzucha,
- zaparcia, następnie biegunka i częste oddawanie stolców,
- apatia, wrażenie odurzenia, zamroczenia,
- różowa wysypka, tak zwaną "różyczka durowa". To rumieniowa wysypka (plamisto-grudkowa), która pojawia się na klatce piersiowej lub nadbrzuszu,
- suchy, brunatny nalot na języku (na krawędziach jest żywoczerwony),
- powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych szyi,
- zapalenie spojówek,
- spowolnienie pracy serca (objaw Fageta).
Rezerwuarem duru brzusznego są chorzy i nosiciele, czyli osoby, które już wyzdrowiały, ale wciąż wydalają pałeczki duru brzusznego w kale lub moczu.
Dur brzuszny - rozpoznanie i leczenie
Aby stwierdzić dur brzuszny, konieczne jest wykonanie posiewu krwi oraz pomocniczo posiewu moczu, kału lub plwociny w kierunku Salmonella typhi. Inne objawy to potwierdzenie wynikami badań występowania niedokrwistości, leukopenii, małopłytkowości lub zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego.
Dur brzuszny może prowadzić do wielu powikłań, takich jak uszkodzenie wątroby, zapalenie płuc, uszkodzenie mięśnia sercowego, zakrzepowe zapalenie żył, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie dróg moczowych, zapalenie stawów i kości lub zapalenie opon-mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Śmiertelność u osób nieleczonych wynosi 10%.
Jeśli pojawi się podejrzenie zakażenia durem brzusznym, należy zgłosić się do lekarza. W warunkach domowych można zastosować leczenie objawowe łagodzące gorączkę, niemniej większość chorych wymaga leczenia szpitalnego. Leczenie duru brzusznego wymaga włączenia antybiotykoterapii. Stosowana jest głównie ampicylina. Konieczne jest również wyrównanie poziomu płynów i elektrolitów (za pomocą wlewów kroplowych).
Dur brzuszny - profilaktyka
Dur brzuszny jest chorobą, przed którą można się chronić. Na czym polega profilaktyka? Bardzo ważne jest:
- dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem,
- picie wody z pewnego źródła,
- unikanie kontaktu z nieczystościami skażonymi bakteriami,
- mycie rąk przed jedzeniem, po wyjściu z toalety, po przyjściu do domu,
- picie wody butelkowanej ze sprawdzonego źródła.
Szczególną forma profilaktyki jest szczepionka.
Dur brzuszny - szczepienie
Dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw durowi brzusznemu:
- inaktywowane, zawierające całe komórki pałeczek duru brzusznego,
- polisacharydowe, zawierające oczyszczony polisacharyd otoczkowy pałeczek duru brzusznego.
Szczepienia przeciw durowi brzusznemu są zalecane: pracownikom służb komunalnych, w razie wystąpienia klęsk żywiołowych, a także osobom wyjeżdżającym w regiony świata, gdzie utrudniony jest dostęp do czystej wody, panują niższe standardy higieniczne lub choroba wywołuje epidemie.
Oporność zyskuje się po jednej dawce. Po podaniu szczepionki mogą wystąpić ustępujące odczyny miejscowe (zaczerwienienie, obrzęk) lub odczyny ogólne (gorączka, bóle głowy, bóle mięśniowe). Zarówno podanie szczepionki, jak i przechorowanie duru brzusznego nie daje trwałej odporności. Trwa ona mniej więcej 3 lata.
Przeciwwskazaniami do szczepień przeciw durowi brzusznemu są nadwrażliwość na składnik szczepionki, ostra infekcja z gorączką oraz choroba przewlekła w okresie zaostrzenia.
