Małopłytkowość (trombocytopenia) jest skazą krwotoczną, spowodowaną zmniejszeniem liczby płytek krwi we krwi krążącej poniżej wartości prawidłowych. Mówi się o niej, gdy ich liczba spadnie poniżej 150 tys./mm3 (w prawidłowych warunkach w organizmie człowieka liczba płytek krwi wynosi 150-400 tys./μl).
Ponieważ płytki krwi to najmniejsze elementy morfotyczne krwi, małopłytkowość wpływa niekorzystnie na proces krzepnięcia krwi, jest także przyczyną występowania skaz krwotocznych. Jej przebieg może być zmienny, zależny od przyczyny. Choroba może pojawić się już urodzeniu, ale i ujawnić się w wieku dorosłym. Mogą występować okresy zaostrzeń i remisji.
Bez względu na przyczynę małopłytkowości podstawą jej rozpoznania jest obniżenie liczby płytek krwi w morfologii krwi poniżej wartości prawidłowych. Biorąc pod uwagę liczbę płytek małopłytkowość dzieli się na:
- ciężką (liczba płytek spada poniżej 30x109/l),
- umiarkowaną ( z liczbą płytek od 30 do 50x109/l),
- łagodna (z liczbą płytek od 50 do 150x109/l).
Małopłytkowość - przyczyny
Przyczyną małopłytkowości może być:
- niedostateczne wytwarzanie płytek krwi. Małopłytkowości związane ze zmniejszonym wytwarzaniem płytek krwi bywają wrodzone lub nabyte.
- nadmierne ich niszczenie,
- nieprawidłowa dystrybucja lub znaczne ich rozcieńczenie po masywnych transfuzjach.
Małopłytkowość może wystąpić w przebiegu zakażenia wirusami HCV i HIV.
Małopłytkowość - objawy
Objawy kliniczne skazy krwotocznej spowodowanej małopłytkowością są takie same - niezależnie od przyczyny. Różnice mogą dotyczyć dynamiki pojawiania się i ustępowania objawów, tendencji do nawrotów czy reakcji na leczenie. Nasilenie skazy krwotocznej jest zależne od liczby płytek. I tak o ile umiarkowana małopłytkowość przebiega zwykle bezobjawowo, z tendencją pojawiania się siniaków po niewielkich urazach i krwawień z dziąseł przy myciu zębów, o tyle przy liczbie płytek poniżej 30x 109/l (tzw. minimum hemostatyczne) może dość do samoistnych krwawień.
Objawy małopłytkowości u rożnych osób są inne. Najbardziej typowymi objawami małopłytkowości są:
- krwawienia ze skóry lub błony śluzowej (krwawienia z nosa, przedłużające się oraz obfite miesiączki, krwawienia z dziąseł, zwiększona skłonność do występowania podbiegnięć krwawych, czyli tak zwanych siniaków),
- pierścieniowate wylewy w miejscach nakłuć,
- nawracające krwawienia z dziąseł, nosa, przewodu pokarmowego,
- krwiomocz, krwotoki z dróg rodnych,
- wybroczyny w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej będzie ich widać na kończynach i na tułowiu.
Małopłytkowość - diagnostyka i leczenie
Podejrzenie małopłytkowości mogą sugerować objawy skazy krwotocznej, takie jak drobne wybroczyny na skórze klatki piersiowej i twarzy pojawiające się po silnym kaszlu, krwawienie z dziąseł po myciu zębów, skłonność do sińców po najmniejszych urazach.
Podstawowym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia małopłytkowości jest morfologia krwi z oceną rozmazu krwi obwodowej. W morfologii stwierdza się obniżoną ilość płytek oraz - w zależności od przyczyny małopłytkowości - zwiększoną lub zmniejszoną średnią objętość płytek (MPV).
Rozpoznanie małopłytkowości ustala się na podstawie zmniejszonej liczby płytek w morofologii krwi. Dalsza diagnostyka obejmuje:
- rozszerzone badania krwi (by określić przyczynę małopłytkowości i wykryć ewentualne powikłania),
- badanie szpiku kostnego, czyli punkcja albo trepanobiopsja szpiku kostnego (konieczna w większości przypadków).
Jeśli małopłytkowość jest objawem choroby podstawowej, należy wykonać badania konieczne do jej rozpoznania i wdrożenia właściwego leczenia.
Małopłytkowość, w zależności od rozpoznania, leczy się niezwłocznie lub w przypadku wystąpienia objawów klinicznych. Celem terapii jest zabezpieczenie przed wystąpieniem istotnych krwawień, a nie jest przywrócenie prawidłowej liczby płytek krwi. Na czym polega leczenie?
Na wykluczeniu leków, które mogą wywoływać małopłytkowość, stosowaniu leków z grupy glikokortykosteroidów lub dożylnego preparatu immunoglobulin, w razie stwierdzenia małopłytkowości znacznego stopnia niezbędne jest przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych. W leczeniu małopłytkowości wrodzonych stosuje się przeszczepienie szpiku kostnego. Małopłytkowość jest częstą chorobą przewlekłą, której wyleczenie nie jest możliwe. Wówczas terapia ma na celu ograniczenie objawów choroby i zapobieganie powikłaniom.
