Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Czyli separacja jest możliwa gdy sytuacja nie jest jeszcze ostatecznie zamknięta, to znaczy rozkład pożycia jest zupełny na dany moment ale nie ma charakteru trwałego i istnieje szansa na poprawę. Uważa, że orzeczenie separacji jest dopuszczalne co najmniej dopiero wtedy, gdy choć zupełność rozkładu pożycia ma charakter przejściowy, to jednak, opierając się na doświadczeniu życiowym, nie należy się spodziewać rychłego powrotu małżonków do wspólnego pożycia. Oczywiście, orzeczenie separacji tym bardziej jest dopuszczalne, jeśli faktyczna separacja ma charakter trwały. Zupełność rozkładu pożycia nie zachodzi z dnia na dzień, lecz po dłuższym, co najmniej kilkumiesięcznym, okresie kryzysu małżeństwa.
Kiedy sąd może odmówić separacji?
Podobnie jak w przypadku rozwodu nie zawsze sąd orzeknie separację. Ma uprawnienie odmówić. Kiedy? Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego można uznać np. orzeczenie separacji w sytuacji, w której jeden z małżonków z powodu choroby potrzebuje stałej pieczy i pomocy. W tej kategorii mieści się również sytuacja, w której wskutek orzeczenia separacji miałoby ucierpieć dobro wspólnych pełnoletnich dzieci, ale np. kalekich, czy dobro dziecka poczętego.
Separacja a małoletnie dzieci
Pewna uproszczona procedura separacji została przewidziana w sytuacji gdy nie ma dzieci. Jeżeli bowiem małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zaledwie zgodnego żądania małżonków. Co więcej, właśnie zgłoszenie zgodnego żądania orzeczenia separacji wskazuje na istniejący między małżonkami rozkład pożycia.
Rozwód czy separacja?
Co zrobić jednak w sytuacji gdy małżonkowie nie są zgodni co do tego czego chcą. Jeden chce rozwodu a drugi zaledwie separacji bowiem uważa, że choć sytuacja między nim nie jest chwilowo najlepsza to jednak istnieje szansa w jego ocenia na poprawę. Zatem jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację. Każdorazowo dalej idące jest żądanie rozwodu i to jest rozpoznawane w pierwszej kolejności. Jeżeli w ocenie sądu orzeczenie rozwodu nie jest możliwe, sąd ocenia zasadność orzeczenia separacji.
Separacja a orzekanie o winie
Czy w sprawa o separację sąd orzeka winę? Tak, może i zasady są identyczne jak w sprawie o rozwód. Zgodnie bowiem z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym przy orzekaniu separacji stosuje się przepisy dot. winy w pożyciu ale także władzy rodzicielskiej. Czyli sąd ustali także zasady opieki nad wspólnymi dziećmi.
Co do zasady orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tymczasem właśnie kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje kilka wyjątków, co powoduje różnice między rozwodem a separacją.
Różnice między rozwodem a separacją
Przede wszystkim małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. To zupełnie odwrotnie niż w przypadku rozwodu.
Także obowiązek wzajemnego wspierania jest znacznie szerszy niż przy rozwodzie. Nie tylko w skrajnych przypadkach niedostatku. Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Dodatkowo do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się przepisy odpowiednio jak przy rozwodzie. Wykluczyć należy jednak zobowiązanie do świadczenia współmałżonkowi pomocy w celu zapewnienia jednakowej stopy życiowej, a także możliwość żądania korzystania z lokalu mieszkalnego stanowiącego wyłączną własność małżonka, zwłaszcza jeśli sam w nim zamieszkuje, oraz obowiązek pomocy w prowadzeniu procesu sądowego czy załatwianiu innego rodzaju spraw służących ochronie interesów jednego z małżonków.
Małżonkowie rozwiedzeni jeśli wraz z zawarciem małżeństwa zmieniali nazwisko, to mogą wrócić do swojego poprzedniego. W przypadku separacji nie jest to możliwe. Bowiem przepisu o możliwości zmiany nazwiska nie stosuje się.
Jeśli małżonkowie zmienią zdanie co do orzeczonej separacji to na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki. Znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.
Rozdzielność majątkowa w czasie separacji
Osoby pozostające w stanie orzeczonej przez sąd separacji nadal pozostają małżeństwem. Lecz w skutek orzeczenia separacji w zakresie małżeńskiego ustroju majątkowego - między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Małżonkowi w separacji nie będą przysługiwały żadne uprawnienia wynikające z dziedziczenia ustawowego. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego orzeczenie sądowe o separacji wyklucza prawo wdowy do renty rodzinnej. Zgodnie ze stanowiskiem SN prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji.
Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego wobec małżonków, wobec których orzeczono separację, należy przyjąć te same zasady opodatkowania darowizn pomiędzy nimi, jakie odnoszą się do małżonków. Dopóki nie dojdzie bowiem do rozwiązania małżeństwa, małżonkowie podlegają rozliczeniu z tytułu podatku od spadków i darowizn według zasad przewidzianych dla tej grupy podatkowej.
autor: adwokat Bartosz Bator
To także może cię zainteresować:
