Jak uniknąć dziedziczenia długów?

Czy można odziedziczyć dług nawet tego nie wiedząc? Jak chronić się przed takimi sytuacjami? Jakie działania należy podjąć? Co to takie przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza? Czy rozdzielność majątkowa chronię przed długami spadkowymi?

Dziedziczenie długów - od czego się zaczyna?

Co do zasady w prawie spadkowym kluczowy moment to otwarcie spadku. Cóż to takiego? Pojęcie to w języku prawnym oznacza nieco co innego niż w języku potocznym. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Jest to moment istotny dla szeregu kwestii związanych z dziedziczeniem. Niemniej często też mylnie uważa się, że od momentu śmierci spadkodawcy biegnie kluczowy termin na złożenie bardzo ważnego oświadczenia - a mianowicie o odrzuceniu lub przyjęciu spadku. Nic bardziej mylnego. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Zatem liczony jest nie od śmierci spadkodawcy lecz od momentu gdy ktoś dowiedział się o tym, że jest spadkobiercą. Choć trzeba też pamiętać, że nie ma możliwości przywrócenia tego półrocznego terminu na złożenie oświadczenia. Jest to tzw. termin zawity i w żadnych okolicznościach się go przywrócić nie da. Dlatego wszelkie próby wykorzystania instytucji przywrócenia terminu na podstawie kodeksu postępowania cywilnego skazane są na niepowodzenie.

Przyjęcie spadku wraz z odpowiedzialnością za długi

Zatem co może zrobić spadkobierca? Może:

  • przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
  • przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
  • bądź też spadek odrzucić.

Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Tu należy jednak wskazać, że ten przepis obowiązuje od dnia 18 października 2015 roku. W przejęciu spadku w przypadku braku oświadczenia znaczenie ma to, kiedy spadkodawca zmarł, czyli kiedy nastąpiło otwarcie spadku.

We wszystkich tych sytuacjach, w których spadkodawca zmarł przed 18 października 2015 roku, a spadkobiercy nie złożyli oświadczenia co do przyjęcia spadku bądź jego odrzucenia, uznaje się, że przyjęli spadek wprost czyli z pełną odpowiedzialnością za długi. Dopiero po 18 października 2015 roku obowiązuje przepis, który powoduje, że taka bierność nie niesie za sobą konsekwencji pełnej odpowiedzialność za długi lecz tylko częściową. Należy też pamiętać, że przyjmując spadek nawet z dobrodziejstwem inwentarza, nie unikniemy odpowiedzialności choć za część długów. Nie ma możliwości dostać tylko aktywów ze spadku bez jakiejkolwiek odpowiedzialności za pasywa.

Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł, nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia, co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

Gdzie złożyć oświadczenie?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Trzeba też pamiętać, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku jest dopuszczalne, lecz powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd. Niezmiennie jednak nie można wnosić o przywrócenie takiego terminu.

Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Odrzucenie spadku a długi

Czy odrzucając spadek przechytrzymy wierzyciela? Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku. Zatem jeśli chcemy uniknąć spłaty naszego wierzyciela poprzez to, że nie przyjmiemy spadku, to nic gorszego nie możemy zrobić. Wierzyciel może wnieść o uznanie takiego odrzucenia za bezskuteczne.

Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza

Pozostaje jeszcze wyjaśnić na czym polega przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Po pierwsze trzeba pamiętać, że takie przyjęcie wymaga spisu inwentarza, z czym wiąże się określony koszt na rzecz komornika dokonującego spisu. Zatem jeśli wiemy, że w spadku nie ma długów lepiej przyjąć spadek wprost. Spis inwentarza może bowiem okazać się niepotrzebnym kosztem i pochłonąć sporo czasu.

Druga istotna kwestia to błędne rozumienie ograniczenia odpowiedzialności. Dla przykładu - spadek wart jest 300 000 zł lecz długi to 500 000 zł. To owszem, odpowiedzialność za nie będzie tylko do 300 000 zł lecz nie z majątku dziedziczonego, ale całego posiadanego przez spadkobiercę. Wierzyciel będzie mógł dochodzić swoich pieniędzy nie tylko ze spadku, ale w ogóle całego majątku spadkobiorcy.

Trzeci mit funkcjonujący na temat długów spadkowych to taki, że przed nimi chroni małżonka rozdzielność majątkowa. Nic bardziej mylnego. Rozdzielność obowiązuje tylko za życia. Zatem jeśli zmarły małżonek posiadał długi, a po nim dziedziczy drugi małżonek to dziedziczy wszystko, zarówno to co jest na plusie, jak i na minusie w majątku. Może oczywiście złożyć stosowne oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Nie jest jednak tak, że dziedziczy tylko spadek z aktywami, bez pasywów.

adwokat Bartosz Bator

To także może cię zainteresować:

Szukasz imienia dla dziecka? Nie popełnij tych błędów

Więcej o:
Copyright © Agora SA