Łożysko: co to jest
Występuje u ssaków łożyskowych, jest narządem przejściowym. Powstaje z endometrium (błony śluzowej macicy) oraz z zewnętrznej błony płodowej zarodka (kosmówki). Jego rozwój jest niezwykle złożonym procesem, który można podzielić na etapy. Łożysko jest w pełni wykształcone pod koniec pierwszego trymestru ciąży. Od tego momentu może w pełni realizować swoje funkcje.
Rozwój łożyska
Skomplikowany proces tworzenia się łożyska rozpoczyna się już w czwartym dniu po zapłodnieniu. Dochodzi do wtedy do różnicowania się trofoblastu (zewnętrzna warstwa komórek wczesnego stadium rozwoju zarodka). Kolejne stadia rozwoju to powstawanie kosmków, tworzenie się kosmówki, aż wreszcie pomiędzy 16. a 18. tygodniem ciąży przekształcanie się kosmówki w łożysko. Kiedy pod koniec pierwszego trymestru ciąży łożysko uzyskuje swoją pełną funkcjonalność, naczynia krwionośne kosmków połączone są z naczyniami krwionośnymi zarodka. Oznacza to, że zarodek może być już odżywiany drogą krwionośną.
Łożysko stale się rozwija aż do 36. tygodnia ciąży. Później zaczyna się jego stopniowy zanik. Jest wydalane z ciała kobiety w trzeciej fazie porodu.
Budowa łożyska w ciąży
Łożysko łączy układ krążenia kobiety z układem krążenia płodu, jednak dzięki funkcjonowaniu bariery łożyskowej krew matki nie ma bezpośredniego kontaktu z krwią dziecka. Oznacza to, że łożysko człowieka należy do typu krwiokosmówkowego. Przez łożysko przepływa ok. 300 ml krwi na minutę. Łożysko człowieka nie jest unerwione, nie posiada również naczyń chłonnych. Jego kształt jest owalny bądź okrągły. W związku z rozwojem płodu stale rośnie. Pod koniec ciąży ma średnicę około 25 cm oraz grubość około 2 cm. Jego masa jest proporcjonalna do masy płodu (stanowi około 1/6 masy płodu) i wynosi około 500-600 g.
W prawidłowo ukształtowanym łożysku można wyróżnić takie elementy jak:
- powierzchnia płodowa łożyska - styka się z płynem owodniowym. To tu znajduje się przyczep pępowiny
- płyta kosmkowa
- powierzchnia matczyna łożyska - przez całą ciążę jest zespolona ze ścianą macicy.
- płyta podstawna
- zrazy łożyska i przegrody
- kosmki końcowe - główne składniki strukturalne i funkcjonalne łożyska. Są porównywane do pęcherzyków płucnych. To one odpowiadają za odżywianie, utlenianie i produkcję hormonów. Łączna powierzchnia kosmków może wynosić nawet 40 m2.
Funkcje łożyska
Dzięki prawidłowo funkcjonującemu łożysko ciąża może się rozwijać. Najważniejsze funkcje łożyska to:
- wymiana gazowa między matką a płodem
- dostarczanie substancji odżywczych dla płodu
- usuwanie produktów przemiany materii płodu
- wytwarzanie hormonów niezbędnych do rozwoju ciąży
Przez łożysko mogą przenikać szkodliwe dla płodu substancje. Dzieje się tak z lekami, używkami wszelkiego rodzaju, wirusami, bakteriami a nawet metalami ciężkimi.
Ponieważ ani mechanizmy odtruwania, ani układ odpornościowy płodu nie są w pełni wykształcone, jest on szczególnie narażony na negatywne oddziaływania tych substancji.
Jedną z ważniejszych funkcji łożyska jest wytwarzanie hormonów. Mają duże znaczenie dla rozwoju samego płodu, jak i dla stanu matki. Najważniejsze to:
- gonadotropina kosmówkowa (hCG) - odgrywa ważną rolę w utrzymaniu funkcji ciałka żółtego podczas pierwszych tygodniu ciąży. W późniejszym okresie podtrzymuje produkcję progesteronu
- laktogen łożyskowy (HPL) - ma znaczenie m. in. w przygotowaniu gruczołów sutkowych do laktacji
- kortykotropina łożyskowa
- tyreotropina łożyskowa
- progesteron - zmniejsza pobudliwość skurczową macicy, co umożliwia donoszenie ciąży
- estrogeny: estron, estriol i estradiol - stymulują wzrost macicy
Zaburzenia rozwojowe łożyska
Jak każdy organ w ciele człowieka, łożysko może funkcjonować nieprawidłowo. Główne zaburzenia w rozwoju łożyska to:
- łożysko welonowate
- dodatkowe płaty łożyska
- łożysko pierścieniowate
- naczynia zbaczające łożyska
Zaburzenia, w których naczynia krwionośne przebiegają poza pępowiną i łożyskiem mogą prowadzić do krwotoków wewnątrzmacicznych.
Jedne z poważniejszych problemów w trakcie ciąży związane z łożyskiem to przedwczesne oddzielanie się łożyska oraz łożysko przodujące.
Badanie łożyska
Podczas rutynowych badań USG przeprowadzanych w trakcie ciąży ocenia się stan łożyska. Sprawdza się przede wszystkim:
- położenie łożyska oraz relację do ujścia wewnętrznego szyjki macicy
- strukturę (potencjalne guzy, torbiele, krwiaki, starzenie się łożyska)
- echogeniczność
- wielkość (zbyt małe może oznaczać np. triploidię lub hipotrofię płodu, zbyt duże makrosomię płodu, niedokrwistość, konflikt serologiczny lub cukrzycę)
- budowę
- przyczep sznura pępowinowego
- błony płodowe pozałożyskowe
- implantację łożyska
Łożysko po porodzie
Łożysko rodzi się w trzeciej fazie porodu, po tym, gdy dziecko jest już na świecie. Pierwszy kontakt skóra do skóry, pierwsze przystawienie do piersi - to pobudza wydzielanie się oksytocyny, która wywołuje nasilenie skurczów macicy. Łożysko odkleja się od jej ścian. Ponownie pojawią się skurcze i potrzeba parcia, ale już nie tak silne, jak podczas drugiej fazy porodu. Gdy urodzi się łożysko, położna sprawdzi, czy jest ono kompletne.
Bibliografia:
"Położnictwo i ginekologia", Grzegorz Bręborowicz, tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015
"Położnictwo i ginekologia", pod red. prof. dra hab. med. Tadeusza Pisarskiego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002
To także może cię zainteresować:
