Fobia to zaburzenie nerwicowe, którego objawem jest uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami. Fobie wywoływane są przez różne czynniki, które nie są niebezpieczne. Mówi się o niej, gdy sytuacje z nią związane wywołują emocje nieproporcjonalne do realnego zagrożenia.
Fobia to przesadne reakcje lękowe, którym towarzyszy świadomość irracjonalności niepokoju i brak umiejętności zapanowania nad strachem. Fobia objawia się napadem lęku, a nawet atakiem paniki. Typowe jest unikanie sytuacji utrudniających funkcjonowanie.
O fobii mówi się, gdy dyskomfort jest uporczywy i trwa co najmniej sześć miesięcy. Fobia może być nabyta, ale i mieć charakter wyuczony. Często wywołują ją sytuacje z przeszłości, które kojarzą się z lękiem. Fobia zawsze ma podłoże psychologiczne.
Współczesne tempo życia dostarcza wielu powodów do stresu. Badania dowodzą, że wystarczy już kilka minut, aby przeprogramować umysł i ciało na lepszy nastrój.
Rodzaje fobii
Najczęściej występujące fobie to aerofobia - lęk przed powietrzem, klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi i ciasnymi pomieszczeniami, akrofobia - lęk wysokości, arachnofobia - lęk przed pająkami, ofidiofobia - lęk przed wężami. Z kolei najdziwniejsze sklasyfikowane fobie to androfobia - lęk przed mężczyznami, kaligynefobia - lęk przed kobietami, triskaidekafobia - lęk przed liczbą 13, detrimebofobia - strach przed pójściem do toalety w obcym domu czy hebdomofobia - lęk przed niedzielnymi wieczorami.
Zasadniczo fobie dzieli się na dwie grupy: fobie społeczne i fobie specyficzne, wyróżnia się także fobie sytuacyjne. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania zaburzenia lękowe w postaci fobii dzieli na:
- agorafobię,
- fobie społeczne,
- specyficzne (izolowane) postacie fobii,
- inne zaburzenia lękowe w postaci fobii,
- zaburzenia lękowe w postaci fobii BNO.
Agorafobia
Agorafobia to lęk przed otwartą przestrzenią, jak również przed znalezieniem się w tłumie, przebywaniem w miejscu publicznym czy podróżowaniem. Szacuje się, że na agorafobię może cierpieć od 6 do 10% populacji. Częściej występuje ona u kobiet.
Objawami agorafobii jest lęk, jak również wzrost ciśnienia krwi, biegunka, częstomocz, szybszy oddech, ból w klatce piersiowej, mrowienie w rękach i nogach. Przeciwieństwem agorafobii jest klaustrofobia, czyli lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami.
Fobia społeczna
Fobia społeczna, potocznie zwana chorobliwą nieśmiałością, jest związana z sytuacjami społecznymi. Cechuje ją obawa przed oceną innych ludzi. Wśród form fobii społecznych wyróżnia się nieśmiałość, gdzie lęk łączy się z większością sytuacji społecznych, lęki w specyficznych sytuacjach np. przed wystąpieniami publicznymi, spotkaniami oraz lęk przed jedzeniem w miejscach publicznych.
Objawami fobii społecznej są: lęk, rumienienie się, wymioty, drżenie rąk, nudności, pocenie się, trudności w wysławianiu się. Szacuje się, że ten problem dotyczy nawet pięciu procent społeczeństwa.
Fobia specyficzna
Fobia specyficzna jest częstym zaburzeniem. Szacuje się, że dotyczy około 20 procent populacji. Charakteryzuje się nieuzasadnionym lękiem lub strachem, jakie wywołują określone sytuacje lub obiekty. Napadowi lęku mogą towarzyszyć takie objawy jak: przyśpieszenie oddechu i akcji serca, nudności, ból w klatce piersiowej, wzmożone napięcie mięśniowe, pocenie się dłoni.
Lęk wynika z nieracjonalnej lub nadmiernej oceny danego przedmiotu czy sytuacji i wiąże się z silnym dążeniem do ich unikania. Wyróżnia się cztery typy fobii specyficznych: dotyczących sił przyrody, zwierząt, sytuacji społecznych oraz fobie typu krew–iniekcja–rana (lęk przed zranieniem i krwią, chorobami czy śmiercią).
Fobia sytuacyjna
Fobie sytuacyjne związane są z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi oraz brakiem umiejętności jej zatrzymania bądź kontrolowania (np. potrzeba fizjologiczna oddania moczu czy kału). Bywa, że lęk wywołuje sama myśl o braku kontroli nad własnym zachowaniem.
Leczenie fobii
Fobie dotyczą bardzo dużej części populacji. Nie są groźne, o ile pomimo lęku można normalnie funkcjonować. Jeżeli jednak paraliżujący strach jest źródłem cierpienia, fobie trzeba leczyć.
Rozpoznania fobii dokonuje zwykle psycholog lub psychiatra na podstawie wywiadu i obserwacji. Leczenie fobii odbywa się dwutorowo. Wiodąca jest interwencją psychologiczna, niekiedy jednak wskazana jest również farmakoterapia. Leczenie tego typu zaburzeń opiera się głównie na terapii poznawczo-behawioralnej oraz psychodynamicznej.
