Co to jest insulinooporność? Insulinooporność to niedostateczna wrażliwość tkanek na działanie insuliny, która jest hormonem odpowiadającym za regulację poziomu cukru we krwi (pomimo jej prawidłowego lub podwyższonego stężenia we krwi). Oporność na insulinę powoduje zmniejszenie zużycia glukozy w komórkach oraz jej wzmożoną produkcję w wątrobie i ostatecznie podwyższenie glukozy. Trzustka zaczyna wydzielać insulinę w większych ilościach, co manifestuje się wzrostem jej stężenia we krwi. Hiperinsulinizm, bo o nim mowa, wpływa na przyrost masy ciała. Z czasem możliwości trzustki wyczerpują się. Kiedy pojawiają się problemy z poziomem cukru we krwi, jest to pierwszy objaw cukrzycy typu 2.
Insulinooporność miewa podłoże genetyczne, ale obniżenie wrażliwości na insulinę może być także skutkiem nadmiaru hormonów, które mają działanie przeciwstawnie do insuliny. Jest to na przykład kortyzol, hormony tarczycy czy androgeny. Największe ryzyko wystąpienia schorzenia dotyczy osób otyłych i z nadwagą. Dzieje się tak ponieważ tkanka tłuszczowa sprawia, że organizm jest bardziej oporny na działanie insuliny.
Innymi czynnikami ryzyka pojawienia się insulinooporność jest płeć, wiek (ryzyko wzrasta z wiekiem), brak aktywności fizycznej, wysokokaloryczna dieta, palenie tytoniu, picie alkoholu, ciąża oraz stosowanie leków o działaniu diabetogennym (np. tabletki antykoncepcyjne). Aby przeciwdziałać insulinooporności, trzeba dbać o prawidłową masę ciała oraz unikać czynników ją wywołujących i nasilających, tj. antykoncepcja hormonalna.
Objawy przypadłości mogą być różne. Insulinooporność podejrzewa się u osób z nadwagą lub otyłością, zwłaszcza jeśli nadmiar tłuszczu gromadzi się w okolicy talii (o insulinooporności może świadczyć zbyt duży obwód talii, u kobiet równy lub większy 80 cm, a u mężczyzn równy lub większy 94 cm). Sygnałem może być również:
Insulinooporność to zwykle podwyższenie poziomu cholesterolu i wzrost stężenia trójglicerydów we krwi, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, nadciśnienie tętnicze czy zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Insulinooporność może przebiegać również w sposób utajony bądź dawać o sobie znać, wywołując pojedyncze objawy.
Insulinooporność to element tak zwanego zespołu metabolicznego, który prowadzi do niekontrolowanego przyrostu masy ciała, rozwoju zespołu policystycznych jajników, bezpłodności, ale również chorób takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca.
Przestrzeganie diety oraz ewentualne wprowadzenie leków może opóźnić (lub zapobiec) rozwój wielu chorób, w tym chorób układu krążenia. Nieleczona insulinooporność prowadzi do stanu przedcukrzycowego lub pełnoobjawowej cukrzycy typu 2.
Nie istnieje wyłącznie jedno konkretne badanie, które diagnozuje insuliooporność. Można ją wykryć na kilka sposobów. Zwykle by ją rozpoznać przeprowadza się oznaczenia stężenia insuliny na czczo i w teście tolerancji glukozy, czyli w tzw. krzywej cukrowej. Przydatna jest metoda HOMA (Homeostatic Model Assessment). W próbce pobranej krwi wylicza się, przy pomocy wzoru, tzw. wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR).
W leczeniu insulinooporności największe znaczenie ma dieta cukrzycowa oraz aktywność fizyczna. W przypadku osób mających nadwagę kluczowa jest redukcja masy ciała (aby obniżyć stężenie insuliny). Trzeba wiedzieć, że tkanka tłuszcza trzewna jest aktywna hormonalnie. Z kolei pod wpływem wysiłku fizycznego zwiększa się w komórkach mięśniowych ilość receptorów wychwytujących glukozę, zużywanej jako główny substrat energetyczny do pracy mięśni. Jeśli insulinooporność jest wywołana nadmiarem hormonów działających przeciwstawnie do insuliny, potrzebna jest terapia mająca na celu ich obniżenie.
Leczenie farmakologiczne opiera się głównie na stosowaniu metforminy, która zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i w efekcie powoduje wzrost wychwytu glukozy przez tkanki oraz zmniejsza wątrobową produkcję glukozy.