Cukrzyca u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie

Cukrzyca u dzieci: co to za choroba

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, a jej charakterystycznym objawem jest hiperglikemia. Powodują ją zaburzenia wydzielania albo działania insuliny (mogą też występować jednocześnie).

Jakie są typy cukrzycy?

Podstawowy podział to cukrzyca typu 1 (nazywana często także cukrzycą insulinozależną) oraz cukrzyca typu 2 (cukrzyca insulinoniezależna). Cukrzyca typu 1 dawniej nazywana była cukrzycą młodzieńczą - chorują na nią głównie dzieci i dorośli do 35 roku życia. Cukrzyca typu 2 najczęściej diagnozowana jest u osób starszych, ale dotyka osoby w każdym wieku - mogą na nią zachorować (i coraz częściej tak się dzieje) również dzieci.

Istnieją także specyficzne typy cukrzycy:

• cukrzyca typu MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young) - to cukrzyca typu 2, rozpoczyna się przed 25 rokiem życia
• cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults) - to cukrzyca typu 1, która rozpoznawana jest u osób po 35 roku życia
• cukrzyca ciężarnych
• cukrzyca wtórna - cukrzyca współwystępuje z innymi chorobami, nie jest dominująca
• cukrzyca noworodkowa - to cukrzyca typu 2, dzieli się na cukrzycę przemijającą (pojawia się w 1 tygodniu życia, a ustępuje około 12 tygodnia życia) i na cukrzycę trwałą (rozpoczyna się w pierwszych sześciu miesiącach życia
• cukrzyca mitochondrialna - cukrzyca typu 2 dziedziczona od matki

Cukrzyca typu MODY, cukrzyca noworodkowa i cukrzyca mitochondrialna zaliczane są do cukrzycy monogenowej, czyli takiej, która jest efektem wady jednego genu (cukrzyca monogenowa jest podgrupą cukrzycy typu 2).

Cukrzyca typu 1 jest najczęstszym typem u dzieci rasy białej (ponad 90 proc. przypadków).

Cukrzyca u dzieci: przyczyny

Przyczyny występowania cukrzycy zależne są od jej typu. Na cukrzycę typu 1 nie mamy wpływu, skłonność do jej rozwoju ma podłoże wielogenowe. Nie wiadomo na ile i jakie czynniki środowiskowe mają na nią wpływ, wśród prawdopodobnych wymienia się zakażenia wirusowe, niedobór witaminy D oraz to, co jemy: zboża oraz białko z mleka - kazeinę. Cukrzyca typu 2 - chociaż także zależna od genów - w większym stopniu powiązana jest z naszym stylem życia.

Cukrzyca u dzieci typu 1 - związana jest z niedoborem insuliny, co najczęściej powodowane jest niszczeniem przez układ odpornościowy komórek beta wysp trzustkowych (które wytwarzają insulinę)

Cukrzyca u dzieci typu 2 - spowodowana jest nadwagą lub otyłością oraz brakiem aktywności fizycznej. W tym przypadku insulina jest produkowana, ale upośledzone jest wydzielanie insuliny i pogłębia się ono z czasem.

Objawy cukrzycy u dzieci

Najbardziej charakterystyczne dla cukrzycy objawy to: wzmożone pragnienie, wydalanie dużych ilości moczu i wysokie stężenie cukru we krwi. Wśród typowych dla cukrzycy objawów wymienia się także:

• w okresie wzrostu dziecka masa ciała spada lub utrzymuje się na tym samym poziomie
• osłabienie
• pogorszenie ostrości wzroku
• zakażenia skóry
• zakażenia grzybiczne (najczęściej obejmują okolice zewnętrznych narządów płciowych)

Musimy zrobić dokładne badania, podobne objawy mogą występować przy innych chorobach, nie wskazują w 100 proc., że to cukrzyca u dzieci. Objawy, które mogą wystąpić później (charakterystyczne dla kwasicy i ketozy) to m.in.: bóle brzucha, nudności i wymioty, a także zaburzenia świadomości i duszności.

Cukrzycy typu 2 często towarzyszy także niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (stwierdza się ją u 25 - 45 proc. chorych).

Diagnostyka cukrzycy u dzieci

Podstawowym badaniem, które należy wykonać to oznaczenie stężenia glukozy w osoczu krwi pobranym z żyły. Inne badania, które należy wykonać (pomogą także w ustaleniu typu cukrzycy) to m.in.:

• oznaczenie przeciwciał przeciwko antygenom wysp trzustkowych (ich wykrycie świadczy o autoimmunizacyjnym podłożu cukrzycy)
• oznaczenie stężenia insuliny lub peptydu C
• oznaczenie glukozy w moczu, a także ciał ketonowych - w moczu lub surowicy krwi
• ocena insulinoodporności
• oznaczenie hemoglobiny glikowanej

Cukrzycę podwójną stwierdza się, gdy u chorych mających objawy charakterystyczne dla cukrzycy typu 2 występują także przeciwciała przeciwko antygenom wysp trzustkowych.

Cukrzyca u dzieci: normy

Stężenie glukozy we krwi w przypadku cukrzycy przekracza 90 mg/dl

Cukrzyca u dzieci: leczenie

Gdy wywiad i badania laboratoryjne wskażą cukrzycę, należy wybrać się do diabetologa - to on ustali schemat leczenia. Jeśli stan chorego jest poważny, np. rozwinęła się kwasica ketonowa, niezbędna jest hospitalizacja. Dopiero, gdy stan pacjenta się ustabilizuje, możliwe będzie dobranie leczenia.

W leczeniu cukrzycy typu 1 najczęściej wykorzystuje się insulinę, a jej dawka musi być dobrana do konkretnej osoby - jej wieku, masy ciała, aktywności fizycznej czy liczby posiłków. Podawanie insuliny ma związek z jedzeniem, zależy także od rodzaju, którą zdecyduje się wprowadzić lekarz (a dokładniej od szybkości, z jaką działa dana insulina). Insuliny, które działają krótko aplikuje się przed posiłkiem, a pośrednie - rano oraz przed snem. Tzw. Szybko działające analogi insuliny podaje się przed posiłkiem, a długo działające analogi utrzymują stałe stężenie krwi przez cała dobę.

Cukrzyca typu 2 nie musi być od razu leczona farmakologicznie, czy przy użyciu insuliny. Jeśli została wykryta dość wcześnie, może wystarczyć odpowiednio dobrana dieta i aktywność fizyczna.

Cukrzyca u dzieci: dieta

Dieta w cukrzycy jest niezwykle ważna. Warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym i z jego pomocą opracować dietę, a także opanować umiejętność dobierania dawki insuliny do kaloryczności posiłku. Przestrzeganie diety jest kluczowe, podstawowym źródłem są węglowodany, trzeba nauczyć się je odpowiednio wybierać. Należy także znać indeks glikemiczny różnych produktów.

Dziecko a cukrzyca

Warto, aby dziecko od początku było świadome tego, że jest choruje, uczestniczyło w spotkaniach z lekarzem, dietetykiem itp. Jeśli dziecko będzie wiedziało na co choruje i z czym wiąże się ta choroba, wcześniej wyrobi u siebie nawyki, które ułatwią mu kontrolowanie choroby. Będzie wiedziało, jak kontrolować najważniejsze wskaźniki, przyjmować leki lub wstrzykiwać insulinę.

Światowy Dzień Walki z Cukrzycą

Obchodzony jest co roku 14 listopada - tego dnia urodził się Frederick Banting, który odkrył insulinę. Światowy Dzień Walki z Cukrzycą został ustanowiony przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną w 1991 roku (w 70. rocznicę tego wydarzenia). W Polsce w czerwcu obchodzony jest także Ogólnopolski Dzień Diabetyka.

Przeczytaj także:

• Kto ma lepiej: ty czy twoje rodzeństwo? Kolejnością narodzin wytłumaczysz cukrzycę, chore dziąsła, długi i brak szczęścia w miłości
• Mają troje dzieci, a każde przewlekle chore na coś innego. Jak radzą sobie z codziennym życiem w Polsce? [FOTOREPORTAŻ]
• Niedożywione dzieci? W Polsce więcej jest tych z nadwagą. Profesor: Celem już nie jest redukcja wagi, a zatrzymanie otyłości

Bibliografia:

Cukrzyca u dzieci i młodzieży, Joanna Nazim, Jerzy Starzyk [w:] Pediatria tom II, redakcja naukowa Wanda Kawalec, Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013, str. 881-887

Cukrzyca, Elżbieta Piontek, Joanna Brett-Chruściel, Daniel Witkowski, Artur Kuś [w:] Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, redakcja Anna Dobrzańska, Józef Ryżko, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2004 (dodruk 2010), str. 401-426