Niedoczynność tarczycy to zespół objawów wywołanych niedoborem hormonów produkowanych przez tarczycę, najczęstsza nieprawidłowość tego organu. Choroba częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, a częstość jej występowania wzrasta z wiekiem (choć odnotowuje się ją również wśród dzieci i ludzi młodych). W niedoczynności tarczycy dochodzi do spowolnienia wszystkich procesów w organizmie.
Jak pracuje tarczyca?
Niedoczynność tarczycy wyróżnia się, ze względu na przyczynę, na:
- niedoczynność pierwotną, spowodowaną uszkodzeniem gruczołu tarczowego,
- niedoczynność wtórną, będąca skutkiem niedoboru TSH (hormon tyreotropowy) wydzielanego przez przysadkę,
- niedoczynność trzeciorzędową, wynikającą z niedostatku tyreoliberyny (TRH) wytwarzanej przez komórki podwzgórza (na przykład guzy podwzgórza).
Tarczyca - co warto o niej wiedzieć?
Tarczyca jest małym, nieparzystym narządem położonym u podstawy szyi. Zalicza się ją do gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jest zbudowana z dwóch płatów bocznych połączonych wąską cieśnią. Tarczyca odpowiada za wytwarzanie hormonów - trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które wpływają na:
- przemianę materii,
- termogenezę (produkcję ciepła),
- gospodarkę wapniowo-fosforanową (kalcytonina),
- funkcjonowanie większości tkanek organizmu.
Czynność tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH), pobudzający tarczycę do produkcji T3 i T4. Czynność tarczycy i przysadki pozostają w zależności - mówi się o ujemnym sprzężeniu zwrotnym. Oznacza to, że podwyższone stężenie hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie uwalniania TSH przez przysadkę, a niedobór hormonów stymuluje produkcję TSH.
Niedoczynność tarczycy - przyczyny
Istnieje wiele schorzeń, które mogą doprowadzić do niedoczynności tarczycy. Najczęściej odpowiada za nią:
- zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto, poporodowe zapalenie tarczycy, podostre zapalenie tarczycy),
- wycięcie tarczycy (wole guzkowe, choroba Gravesa-Basedowa, rak tarczycy),
- uszkodzenie przysadki mózgowej lub podwzgórza,
- leczenie jodem promieniotwórczym bądź radioterapią.
Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?
Charakterystycznymi objawami niedoczynności tarczycy jest:
- przyrost masy ciała, spowolnienie procesów metabolicznych,
- uczucie ciągłego zimna,
- zmęczenie i senność,
- trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci,
- depresja,
- przewlekłe zaparcia (spowolnienie perystaltyki jelit),
- spowolnienie czynności serca,
- nadciśnienie tętnicze,
- sucha i łuszcząca się blada skóra, suche włosy,
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność,
- w badaniach laboratoryjnych stwierdza się podwyższone TSH oraz stężenie cholesterolu (według badań American Association of Clinical Endocrinologists i American Thyroid Association, do 13 proc. osób z wysokim poziomem cholesterolu we krwi ma również niedoczynność tarczycy zalecają, aby osoby z nowo zdiagnozowanym wysokim poziomem cholesterolu były testowane na niedoczynność tarczycy),
- niedokrwistość.
Objawy niedoczynności tarczycy mogą mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Osoby z łagodną niedoczynnością tarczycy mogą nie zaobserwować u siebie żadnego z wymienionych objawów, lecz jeśli problem nie zostanie wykryty i leczony, choroba może podstępnie się rozwijać.
Niedoczynność tarczycy - jak rozpoznać?
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy opiera się zarówno na obserwacji objawów klinicznych, jak i badaniach laboratoryjnych poziomu TSH. Jeżeli TSH jest podwyższone, wykonuje się pomiar stężenia tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (T3), choć ta ma mniejsze znaczenie diagnostyczne. Aby ustalić przyczynę zaburzenia, przeprowadza się również USG tarczycy oraz oznacza stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, a zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Podwyższone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.
Szczególnie ważne jest rozpoznanie niedoczynności tarczycy u ciężarnych oraz kobiet planujących ciążę, ponieważ ten stan jest bardzo niekorzystny zarówno dla matki, jak i płodu.
Jak wyleczyć niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy leczy się farmakologicznie. Terapia polega na regularnym, codziennym przyjmowaniu hormonów tarczycy. Stosuje się preparat zawierający lewotyroksynę, która jest produkowana syntetycznie. Ma ona takie samo działanie jak hormon wytwarzany w tarczycy. Efektem przyjmowania hormonów tarczycy jest normalizacja stężenia TSH, a co za tym idzie prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Lewotyroksynę należy przyjmować codziennie, najlepiej rano, koniecznie na czczo, około 30-60 min przed posiłkiem. W większości przypadków niedoczynność tarczycy wymaga leczenia przez całe życie. Chorobę monitoruje się przede wszystkim na podstawie stężenia hormonu TSH. To bardzo ważne, ponieważ nieleczona lub źle leczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do chorób serca, niepłodności, a nawet śpiączki.
