TSH, hormon tyreotropowy, jest produkowany przez przysadkę mózgową, jego poziom jest regulowany przez podwzgórze. Zadaniem TSH jest stymulowanie tarczycy do produkcji i wydzielania hormonów tarczycy: trójjodotyroniny - T3 oraz tyroksyny - T4. Są one ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, ponieważ trijodotyronina odpowiada za funkcje związane z metabolizmem, a rolą tyroksyny jest wspomaganie przemiany T3. Hormony tarczycy T3 oraz T4 są bardzo ściśle powiązane ze stężeniem TSH.
Oznaczenie stężenia TSH - wskazania do badania
Wyniki badania TSH pozwalają ocenić prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Poziom tyreotropiny uzależniony jest od stanu zdrowia osoby badanej oraz jej wieku. Do badania konieczne jest pobranie próbki krwi na czczo.
Badanie TSH wykonuje się zarówno u noworodków, ciężarnych, jak i w przypadku niepłodności u kobiet. Nade wszystko jednak wykonuje się je, gdy pada podejrzenie nadczynności bądź niedoczynności tarczycy, czyli gdy pojawiają się takie objawy, jak:
- przyspieszony rytm serca, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, spadek masy ciała, bezsenność, pobudzenie, huśtawki nastrojów, rozdrażnienie, wzmożona potliwość, osłabienie, drżenie rąk, nadwrażliwość na wysokie temperatury, co wskazuje na nadczynność tarczycy,
- zwiększenie masy ciała, ciągłe uczucie zimna, zaparcia, obniżenie nastroju, wolna akcja serca, senność, zmęczenie, obrzęk twarzy oraz szyi, zatrzymanie wody w organizmie, kłopoty z pamięcią i koncentracją, spadek libido, zaburzone miesiączkowanie, suchość i świąd skóry, męczliwość wysiłkowa, spłycony oddech, co wskazuje na niedoczynność tarczycy.
Przed przystąpieniem do badania TSH należy być na czczo co najmniej 8 godzin. Badanie polega na analizie próbki krwi pobraniu z żyły łokciowej. Ponieważ wydzielanie TSH jest pulsacyjne, zaleca się, aby badanie było wykonywane w godzinach porannych.
Stężenie TSH - normy i wyniki
Zakres normy TSH wynosi od 0,27 do 4,2 mj/l. Stężenie TSH zawierające się w tym przedziale świadczy o prawidłowej pracy tarczycy, zaś:
- stężenie poniżej 0,27 mj/l może oznaczać nadczynność tarczycy,
- stężenie powyżej 4,2 mj/l najczęściej wskazuje na niedoczynność tarczycy.
Podwyższone TSH wskazuje na niedoczynność tarczycy, a niskie TSH na nadczynność tego gruczołu i niekiedy także niedoczynność przysadki mózgowej. W przypadku, gdy wyniki TSH są nieprawidłowe, konieczne jest zbadanie poziomu fT4 i fT3, które albo potwierdzą zaburzenia związane z chorobą tarczycy.
TSH w ciąży
Stężenie TSH w ciąży traktowane jest inaczej - u kobiet w ciąży powodem do niepokoju są wartości powyżej 2,5 mj/l. Interpretując wynik TSH u ciężarnych bierze się pod uwagę zakres norm charakterystycznych dla wieku ciąży (poziom TSH w ciąży nie jest stały, waha się w zależności od trymestru), populacji oraz regionu geograficznego. U kobiet będących w ciąży badanie TSH należy powtarzać co kilka tygodni (zwykle co 4-6).
Zakłada się, że górna granica normy dla kobiet w:
- I trymestrze ciąży to 2,3 mIU/l,
- w II trymestrze wynosi 3,1 mIU/l,
- w III trymestrze - 3,5 mIU/l.
U kobiet w ciąży niebezpieczna jest nie tylko niedoczynność tarczycy, która może powodować poronienie lub poród przedwczesny, ale i nadczynność tarczycy, która może wywoływać wady rozwojowe dziecka w obrębie układu nerwowego i kostnego.
TSH u dzieci i osób starszych
Normy referencyjne TSH zależą od wieku dziecka. O ile norma dla niemowląt wynosi 0,6-10 mIU/l, dla przedszkolaka 0,4-6,0 mIU/l, o tyle dla nastolatka 0,4-4,0 mIU/l. To dlatego interpretację wyników badań zawsze należy pozostawić lekarzowi.
Jeszcze inaczej interpretuje się wyniki TSH u osób starszych. Okazuje się, że przekroczenie granicy 4,2 często jest korzystnie dla ich zdrowia.
Przyczyny zwiększonego stężenia TSH
Przyczynami zwiększonego stężenia TSH są choroby tarczyc, takie jak niedoczynność tarczycy, zapalenie tarczycy typu Hashimoto, leczenie tarczycy hormonami w niewystarczającej dawce, rzadko nadczynność przysadki mózgowej wywołana gruczolakiem wydzielającym TSH.
Przyczyny zmniejszonego stężenia TSH
Przyczynami zmniejszonego stężenia TSH są choroby tarczycy, takie jak nadczynność tarczycy, choroba Gravesa i Basedowa, wole guzkowe toksyczne, guz przysadki mózgowej lub tkanek otaczających przysadkę, zespół Sheehana, rzadko choroby przysadki mózgowej.
