Zatrucie ciążowe: przyczyny, objawy, leczenie

Zatrucie ciążowe (gestoza, stan przedrzucawkowy) może objawiać się obrzękiem, nadciśnieniem, silnymi bólami głowy i zaburzeniami widzenia. Zatrucie ciążowe nie jest niestrawnością spowodowaną tym, co zjedliśmy.

Zatrucie ciążowe to dawna nazwa schorzenia określanego obecnie stanem przedrzucawkowym. Inne nazwy to gestoza lub preeklamsja. Pojawia się ono po 20 tygodniu ciąży, w trakcie porodu lub w czasie połogu.

Co to jest stan przedrzucawkowy?

Jest to zespół objawów, a najbardziej charakterystycznym jest podwyższone ciśnienie (od 140/90 mm Hg w górę) z towarzyszącym białkomoczem.

Stan przedrzucawkowy: objawy

Jeśli nadciśnieniu nie towarzyszy białkomocz, zazwyczaj kobiety w ciąży uskarżają się na ból głowy, problemy z ostrym widzeniem i ból w podbrzuszu. Stan przedrzucawkowy charakteryzuje się także:

  • małopłytkowością
  • podwyższonym stężeniem kreatyniny
  • wzrostem aktywności enzymów wątrobowych

Parametry te są widoczne w badaniach laboratoryjnych.

Stan przedrzucawkowy: czynniki ryzyka

Wciąż nie jest poznany jeden konkretny czynnik wywołujący stan przedrzucawkowy, jednak znamy szereg czynników, które predysponują do jego wystąpienia. W grupie ryzyka są kobiety, które:

  • są w pierwszej ciąży
  • mają poniżej 20 lat lub powyżej 40 lat
  • chorują przewlekle (wśród chorób wymieniane są m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przewlekłe schorzenie nerek)
  • są otyłe
  • miały w rodzinie (u bliskich kobiet - babci, mamy, siostry) przypadki zatrucia ciążowego
  • są w ciąży mnogiej
  • cierpią na cukrzycę ciążową

Czynniki ryzyka to także m.in.:

  • uogólniony obrzęk płodu.
  • trisomia u płodu
  • ciążowa choroba trofoblastyczna
  • przyjmowanie hormonów tarczycy w czasie ciąży

Jak rozpoznać zatrucie ciążowe

Regularne pomiary ciśnienia i wykonywanie badań laboratoryjnych pomogą wykryć ewentualne wystąpienie gestozy. Parametry w badaniu krwi, wskazujące na zatrucie ciążowe, to m.in. wzrost stężenia mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego. Wyniki badań laboratoryjnych często pokazują także zaburzenia w pracy wątroby oraz prawidłowe (w normach kobiet, które nie są w ciąży) wartości reniny, aldostesteronu i angiotenstny - normalnie w trakcie ciąży te wyniki są podwyższone.

Stan przedrzucawkowy objawia się także przemijające zaburzenia widzenia, m.in. "mroczki", widzenie przez mgłę czy ubytki w polu widzenia. Charakterystyczna jest także normalna objętość krwi krążącej - normalnie w trakcie ciąży jej objętość jest zwiększona.

Jeśli podejrzewane jest zatrucie ciążowe, trzeba przede wszystkim monitorować ciśnienie krwi. Nadciśnienie rozwija się stopniowo, można o nim mówić, gdy dwukrotnie stwierdzono ciśnienie większe bądź równe 140/90 mm Hg. Zbadać należy także ilość białka w moczu.

Stan przedrzucawkowy ma dwie postacie:

  1. łagodną
  2. ciężką

Rzucawką natomiast jest stan, gdy u kobiety z objawami stanu przedrzucawkowego pojawią się drgawki toniczno-kloniczne.

Stan przedrzucawkowy: przyczyny

Przyczyny występowania zatrucia ciążowego nie są dokładnie poznane, wśród możliwych przyczyn wymieniane są m.in.

  • niedostateczny przepływ krwi przez łożysko
  • zwiększona reaktywność naczyń krwionośnych
  • nadmierne rozciąganie macicy, czego konsekwencją może być jej niedokrwienie
  • stres

Wymienia się także czynniki genetyczne oraz nieprawidłową dietę.

Stan przedrzucawkowy: leczenie

W związku z tym, że przyczyny wystąpienia stanu przedrzucawkowego nie są konkretne, stosuje się leczenie objawowe. Uważa się, że zakończenie ciąży jest jedynym skutecznym sposobem leczenia. Kobiety ze zdiagnozowanym zatruciem ciążowym rodzą przed 40 tygodniem ciąży. Moment wywołania porodu wyznacza stan zdrowia kobiety i płodu.

Kobiety ze stwierdzonym zatruciem ciążowym najczęściej są przyjmowane na oddział, rzadko zdarza się, że są wypuszczane do domu. Hospitalizowane kobiety mają wykonany szereg badań, m.in.:

  • regularne pomiary ciśnienia krwi
  • kontrolę białkomoczu, np. Poprzez oznaczanie białka w dobowych zbiórkach moczu
  • badania laboratoryjne
  • pomiar masy ciała
  • kontrolę KTG i biometrię płodu
  • leczenie nadciśnienia

Leki na nadciśnienie podawane są, aby zapobiec rzucawce i innym powikłaniom zatrucia ciążowego. Jeśli ciśnienie nie jest bardzo podwyższone, nie stosuje się leków hipotensyjnych. Celem leczenia jest utrzymanie ciśnienia rozkurczowego w granicach 105 mm Hg lub średniego ciśnienia tętniczego w przedziale 205-226 mm Hg - ciśnienie nie jest wyrównane do prawidłowej wartości, ale utrzymanie go na stałym poziomie. Ciśnienie powinno być obniżane do bezpiecznego poziomu w sposób kontrolowany. W ciężkich przypadkach stanu przedrzucawkowego konieczne jest także postępowanie zapobiegające drgawką - najczęściej podawany jest siarczan magnezu.

Jeśli nadciśnienie utrzymuje się po porodzie, farmakoterapia będzie potrzebna w dalszym ciągu. Leki na nadciśnienie przenikają do mleka matki.

Ból w nadbrzuszu może wskazywać na najcięższą postać stanu przedrzucawkowego, czyli zespół HELLP (hemoliza, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych, małopłytkowość). Nagły wzrost ciśnienia, czyli przełom nadciśnieniowy, może poprzedzać atak rzucawki. Inne objawy to m.in. niepokój, silne bóle głowy, zaburzenia widzenia.

Stan przedrzucawkowy: skutki

Wśród powikłań u matki wymienia się m.in.:

  • niewydolność nerek
  • krwawienie do ośrodkowego układu nerwowego
  • rozwarstwienie aorty
  • działania uboczne stosowanych leków na nadciśnienie

W skrajnych przypadkach - zgon.

Konsekwencje zatrucia ciążowego dla płodu to m.in.:

  • wcześniactwo
  • przedwczesne oddzielenie łożyska
  • niedotlenienie wewnątrzmaciczne

A także - zgon wewnątrzmaciczny.

Stan przedrzucawkowy: badania

Podstawą jest regularny pomiar ciśnienia i kontrola białkomoczu (oznaczenie go w dobowej zbiórce moczu lub przy pomocy pasków diagnostycznych). Wykonuje się także badania laboratoryjne:

  • trombocyty
  • hemoglobina
  • hematokryt
  • bilirubina (pośrednia)
  • kwas moczowy
  • mocznik
  • kreatynina
  • AspAT
  • AlAT
  • białko całkowite
  • AT III
  • fibrynogen
  • LDH
  • układ krzepnięcia
  • D-dimery
  • CRP
  • elektrolity

Zapobieganie zatruciu ciążowemu

Kluczowe są trzy czynniki:

  • redukcja stresu
  • wypoczynek
  • aktywność fizyczna

Jeśli u kobiet w wywiadzie występowały przypadki zatrucia ciążowego, powinna ona przyjmować kwas acetylosalicynowy - najpóźniej od 16 tygodnia ciąży.

Bibliografia:

Położnictwo i ginekologia, redakcja naukowa Grzegorz H. Bręborowicz, Tom I Położnictwo, str. 224-234

To także może cię zainteresować:

Czy farbowanie włosów w ciąży może być niebezpieczne?

Więcej o:
Copyright © Agora SA