Komu lekarze zalecają zapłodnienie metodą in vitro?
Kobietom z niedrożnymi jajowodami, endometriozą, ciężkimi zaburzeniami jajeczkowania, nieznaną przyczyną niepłodności (po kilku latach bezskutecznego leczenia innymi metodami);
mężczyznom z małą liczbą plemników lub ich brakiem w nasieniu;
małżeństwom albo stałym parom; na in vitro dla samotnych kobiet nie każdy ośrodek się zgadza;
kobieta nie powinna przekroczyć 42. roku życia, w przypadku mężczyzn nie ma ograniczeń.
Co jeśli nie można pobrać twoich komórek jajowych lub plemników?
Banki nasienia
Większość ośrodków w Polsce ma banki, gdzie można skorzystać z materiału anonimowego dawcy. Ośrodki w Polsce deklarują, że nie dokonują selekcji spermy w celu dobrania dziecka do gustu przyszłych rodziców. Oficjalnie gwarantują tylko, że nie będzie zagrożenia chorobami genetycznymi i że dawca nie jest nosicielem groźnych wirusów. Przyszli rodzice zazwyczaj widzą w dokumentach wzrost, kolor oczu i włosów oraz wiek dawcy.
Dawstwo komórek jajowych
Banki komórek jajowych jeszcze nie istnieją (to zbyt zaawansowana technologia). Ośrodki przyznają, że można przyjąć ofiarowaną za darmo komórkę jajową od anonimowej kobiety, która sama uczestniczy w programie zapłodnienia pozaustrojowego.
Ile to kosztuje?
Standardowo na przygotowanie hormonalne kobieta powinna wydać nie więcej niż 3-4 tys. zł . Sama procedura zapłodnienia in vitro kosztuje od 4 do 8 tys. zł , w zależności od ośrodka. Koszty zawsze będą podawane w przybliżeniu, różnice powstają z dostosowywania kuracji hormonalnej indywidualnie do pacjentki.
Jakie badania trzeba zrobić?
Kobiety:
Po zakwalifikowaniu do in vitro, najwcześniej pół roku przed zabiegiem:
ocena stanu bakteriologicznego pochwy - wymaz,
USG jajników,
stężenie hormonów FSH, estradiol - badanie krwi;
wykluczenie infekcji wirusowych: HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C - badanie krwi;
oznaczenie grupy krwi.
W trakcie procedury:
oznaczenie stężeń hormonów: estradiol, niekiedy LH i progesteron (średnio trzy razy)
USG jajników (średnio 3 razy)
Mężczyźni:
badanie nasienia,
wykluczenie infekcji wirusowych: HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C - badanie krwi.
Jeżeli wskazanie do zapłodnienia pozaustrojowego wynika ze złych parametrów nasienia - dodatkowo badanie kariotypu, czyli ocena liczby i struktury chromosomów - badanie krwi.
Mogą być również inne badania, co zależy od przyczyny niepłodności i decyzji lekarza.
Jak przebiega procedura zapłodnienia in vitro?
Od podania pierwszego leku do sprawdzenia, czy kobieta zaszła w ciążę, upływa najkrócej 28 dni, najdłużej - półtora miesiąca.
Często przed rozpoczęciem stymulacji, w cyklu poprzedzającym ją, kobieta musi przyjmować tabletki antykoncepcyjne.
Stymulacja hormonalna:
Trwa 12-14 dni. W niektórych przypadkach pacjentkom blokuje się farmakologicznie wydzielanie ich własnych hormonów z przysadki, lek podaje się pod koniec cyklu poprzedzającego stymulację - to przedłuża procedurę o ok. 10 dni.
Kobieta przyjmuje środki z hormonami przysadki (gonadotropinami), co ma doprowadzić do produkcji więcej niż jednego pęcherzyka jajnikowego (nawet do kilkunastu). Towarzyszy temu ponad fizjologiczne stężenie hormonów płciowych. Podaje się zastrzyki podskórne w brzuch, codziennie. Może je podać pielęgniarka w ośrodku, ale nowoczesne środki farmakologiczne są produkowane z aplikatorami, więc kobieta sama może wstrzykiwać leki (podobnie jak zastrzyki z insuliny, które przyjmują osoby chore na cukrzycę). Zastrzyki są mało bolesne.
W tym czasie lekarz sprawdza, jak organizm pacjentki reaguje na podawane leki. Za pomocą USG mierzy średnicę powstałych w jajnikach pęcherzyków, w których są komórki jajowe oraz konfrontuje to z wynikiem badań hormonalnych. Pod koniec stymulacji lekarz podaje pacjentce w zastrzyku lek hormonalny (hCG), który kończy stymulacje i utrwala jej efekt, powodując odpowiednią dojrzałość komórki jajowej umożliwiającą zapłodnienie.
Skutki uboczne: bóle podbrzusza, głowy, nudności.
Punkcja - pobranie komórek jajowych:
Najczęściej dwa tygodnie od rozpoczęcia stymulacji, w 36 godzin po podaniu hCG.
Zabieg trwa 15-30 min, można go wykonać ambulatoryjnie.
Polega na wprowadzeniu przez pochwę igły i pod kontrolą USG nakłucie pęcherzyków w jajnikach, żeby z nich pobrać komórki jajowe. Punkcję wykonuje się w dożylnym znieczuleniu ogólnym, koniecznie w asyście anestezjologa.
Najpoważniejsze z powikłań, które są możliwe, wynikają ze znieczulenia albo krwawienia. Dlatego po punkcji przed kilka godzin trzeba pozostać na obserwacji.
Pobranie nasienia:
tego samego dnia, co punkcja u kobiety. Można przynieść z domu albo oddać nasienie w ośrodku.
Transfer zarodków:
2-3 lub 5 dni po punkcji.
Cewnikiem wprowadza się do jamy macicy zarodki; to nie boli, uczucie jest porównywalne do dyskomfortu przy pobraniu próbki do cytologii.
Można to przeżywać razem z partnerem.
Znowu hormony:
do dwóch tygodni, leki (tabletki lub globulki) z progesteronem (hormonem odpowiedzialnym za podtrzymanie ciąży)
I badania:
oznaczenie poziomu hormonów (średnio trzy razy) oraz USG jajników (średnio trzy razy)
Test ciążowy z krwi:
12-14 dni po transferze. UWAGA! Zbyt wcześnie wykonane badanie daje bardzo często wyniki fałszywie dodatnie, zafałszowane przez lek (hCG) kończący stymulację. Wtedy wynik może być pozytywny, pacjentka świętuje sukces, a po kilku dniach przychodzi rozczarowanie, że ciąża się nie utrzymała.
Dodatkowe badanie USG:
Jeśli test ciążowy był pozytywny, po kolejnych dwóch tygodniach potwierdza się go ultrasonograficznie.
Wtedy już mamy pewność, że zaczęła się fizjologiczna ciąża i można wrócić do swojego ginekologa.
Czy podczas procedury in vitro można normalnie żyć?
Zalecany jest normalny, zdrowy tryb życia, możliwie bez stresów.
Nie wolno palić tytoniu ani pić alkoholu.
Zwolnienie lekarskie - najlepiej wziąć na dni, w których ma być wykonana punkcja oraz transfer zarodków.
Specjalna dieta nie ma wpływu na płodność, ale zbadano, że na stymulację łatwiej reagują kobiety z prawidłową wagą niż otyłe. Również łatwiej zachodzą w ciążę.
Sport - tak, ale nie wyczynowy.
Seks - tak, nawet po transferze zarodków, bo ze statystyk wynika, że może pomóc w przyjęciu się ciąży.
Jakie są możliwe powikłania?
Zespół hyperstymulacji:
To sytuacja, kiedy jajniki nadmiernie zareagowały na podawane leki, co kończy się znacznym zwiększeniem ich objętości przez bardzo liczne pęcherzyki. To może doprowadzić do ciężkich zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, np. niewydolności nerek, zaburzeń oddychania - a to może stanowić zagrożenie dla życia.
Uwaga! Tak ciężka hyperstymulacja zdarza się rzadko. Najczęściej występują jej łagodne postaci, czemu towarzyszy ból podbrzusza i pleców, a także przejściowe powiększenie obwodu brzucha. Te objawy ustępują zaraz po miesiączce. A u kobiet, którym udało się zajść w ciążę, mogą ulec nawet przejściowemu zaostrzeniu - w takiej sytuacji ustępują najczęściej po zakończeniu pierwszego trymestru ciąży.
Ciąża wielopłodowa:
Ponieważ zwiększa zagrożenie wszystkimi powikłaniami położniczymi i wcześniactwem; za pełny sukces in vitro uważa się donoszoną ciążę zakończoną porodem jednego zdrowego noworodka ewentualnie bliźniaków. Trojaczki to już poważny błąd w sztuce.
KLINIKI, KTÓRE WSPÓŁPRACUJĄ Z POLSKIM TOWARZYSTWEM GINEKOLOGICZNYM
Klinik stosujących metody wspomaganego rozrodu jest w Polsce kilkadziesiąt. Nikt nie kontroluje jakości ich pracy, nie obowiązują też żadne standardy procedur. Żadna państwowa instytucja nie podaje oficjalnej listy miejsc, gdzie robić in vitro.
Jednak część klinik współpracuje z Polskim Towarzystwem Ginekologicznym: ujawnia liczbę przeprowadzonych zabiegów oraz ich skuteczność. Dlatego ich listę publikujemy.
Centrum Leczenia Niepłodności Małżeńskiej "Kriobank" ul. Stołeczna 11, tel. (85) 744 13 78
Klinika Ginekologii AM w Białymstoku ul. Marii Skłodowskiej-Curie 24a, tel. (85) 746 83 47
Katedra I Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa ul. Batorego 15, tel. (32) 281 71 06, 281 00 21 do24
i Ginekologii Onkologicznej, Klinika Leczenia Niepłodności
NZOZ INVICTA - Klinika Wspomaganego Rozrodu ul. Rajska 10, tel. (58) 763 52 60
Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Niepłodności ul. Białoprądnicka 8, tel. (12) 415 88 00
"Macierzyństwo" Sp. z o.o.
Lublin
NZOZ Centrum Zdrowia Rodziny "AB OVO" ul. Bociania 6, tel. (81) 527 71 37
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej OVUM ul. Staszica 14, tel. (81) 534 48 32, (81) 527 72 85
Rozrodczość i Andrologia
Łódź
dr Wojciech Gontarek - diagnostyka i leczenie niepłodności ul. Odolanowska 40/44, tel. (42) 653 09 16
GAMETA - Centrum Leczenia Niepłodności ul. Leszczyńskiej 20, tel. (42) 645 77 77
Mysłowice
Klinika Leczenia Niepłodności NOVOMEDICA ul. ks. N. Bończyka 34,
tel. (32) 316 37 71, 604 952 503
Poznań
INVIMED P - Europejskie Centrum Macierzyństwa ul. Szelągowska 29/4,
tel. (61) 826 70 40, (61) 826 70 44
Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu ul. Polna 33, tel. (61) 841 94 12
Katedry Ginekologii i Położnictwa
Ginekologicznego - Położniczego Szpitala Klinicznego
Szczecin
Klinika Ginekologii i Położnictwa Samodzielnego ul. Unii Lubelskiej 1, tel. (91) 487 37 55, 487 60 51
Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1
Warszawa
Ośrodek Leczenia Niepłodności - Klinika Położnictwa pl. Starynkiewicza 1/3, tel. (22) 502 14 30
i Ginekologii AM w Warszawie
InviMed - Europejskie Centrum Macierzyństwa ul. Rakowiecka 36, tel. (22) 606 37 00
Prywatna Przychodnia Leczenia Niepłodności NOVUM ul. Bociania 13, tel. (22) 899 33 22, (22) 899 33 30
Wrocław
InviMed W - Europejskie Centrum Macierzyństwa Bulwar Ikara 16, tel. (71) 795 06 00, (71) 795 08 88
NZOZ "Polak" sc ul. Partynicka 45, tel. (71) 339 83 62
Informacje zawarte w poradniku konsultowałam z dr hab. Rafałem Kurzawą z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
