Wrodzone wady serca u dzieci to jedne z najczęstszych wad wrodzonych. Rodzi się z nimi około 1 proc. noworodków. Poważne nieprawidłowości w budowie i położeniu serca oraz dużych naczyń krwionośnych w klatce piersiowej mogą prowadzić do śmierci płodu i poronienia (dotyczy to 2/3 płodów z wadami serca). Wrodzone wady serca są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów niemowląt. Wczesne określenie problemu daje dzieciom większą szansę na przeżycie, dlatego ważna jest diagnostyka jeszcze przed urodzeniem. Wiele wrodzonych wad serca wymaga operacji. Czasem nie jednej, a całego szeregu zabiegów.
Jakie są przyczyny wrodzonych wad serca u dzieci? Odpowiedzialne są za nie przede wszystkim geny. Rozwojowi wad serca u płodu sprzyja także palenie papierosów i picie alkoholu przez matkę w ciąży, przyjmowanie niektórych leków oraz niedobór kwasu foliowego (to ostatnie ma znaczenie tylko do 8. tygodnia ciąży). Wady serca może wywołać także infekcja matki, np. różyczka oraz zakażenie toksoplazmozą.
Wrodzone wady serca można wykryć już w trakcie ciąży
Jak stwierdzić, że dziecko ma wrodzoną wadę serca? Podstawowym badaniem jest rutynowe USG mniej więcej w 20-24. tygodniu ciąży. Zdarza się, że wadę stwierdza się już wcześniej – w 8-10. tygodniu na USG powinno być widoczne serce składające się z dwóch komór i dwóch przedsionków. Jeśli lekarz zauważy nieprawidłowości, powinien skierować rodziców do kardiologa prenatalnego, który wykona dodatkowe, bardziej specjalistyczne badania. Przydatne może też być skorzystanie z poradni genetycznej, w której ocenia się, czy wrodzona wada serca płodu ma podłoże genetyczne. O ile USG jest całkowicie bezpiecznym i bezinwazyjnym badaniem, o tyle badanie genetyczne wymaga pobrania płynu owodniowego i przynosi zagrożenie dla płodu – 1 proc. kończy się poronieniem. To całkiem spore niebezpieczeństwo, gdy mamy do czynienia ze zdrową ciążą, jednak przy wadach wrodzonych serca warto je podjąć, żeby dowiedzieć się więcej na temat rokowań i dalszego postępowania.
Sinicze wady serca u noworodka i ich objawy
Wrodzone wady serca, zwłaszcza te mniej ciężkie, często wykrywa się dopiero po urodzeniu dziecka. Dzieje się tak nie tylko z powodu braku badania lub wykonania diagnostyki na przestarzałym sprzęcie, lecz także dlatego, że część wad serca u noworodka to normalny etap rozwojowy płodu (np. w trakcie ciąży funkcjonuje przewód Botalla, który powinien zamknąć się po urodzeniu). Sinicze wady serca to takie, które są związane z nieprawidłowym natlenieniem krążącej po organizmie krwi, inne to m.in. przeciekowe wady serca.
U noworodków z wadą serca zdarza się wstrząs kardiogenny, co oznacza, że dziecko ma bardzo niskie ciśnienie tętnicze, jego serce bije szybko, a skóra jest chłodna. Czasem objawy pojawiają się później i nie są tak oczywiste. Najczęstsze objawy wrodzonych wad serca u noworodka to:
- sinica ośrodkowa (inaczej sinica centralna) - skóra i śluzówki mają siny kolor z powodu małego nasycenia krwi tlenem, stąd określenie sinicze wady serca; gdy sine są tylko kończyny, mamy do czynienia z sinicą obwodową, która nie musi być objawem wad serca,
- duszności,
- problemy w trakcie karmienia i powolny wzrost masy ciała dziecka,
- powracające infekcje układu oddechowego,
- przyspieszone bicie serca (tachykardia),
- szmery w sercu (same w sobie nie muszą być sygnałem alarmującym).
Najczęstsze wrodzone wady serca
Ogromne znaczenie dla dalszego postępowania ma konkretna diagnoza. Jakie są najczęstsze wrodzone wady serca?
- Ubytek w przegrodzie międzykomorowej serca (VSD) – to mniej więcej 20 proc. wszystkich wad serca; jeśli ubytek jest niewielki, nie wymaga operacji; zazwyczaj zarasta do drugiego roku życia,
- ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD) – zazwyczaj zarasta w ciągu kilkunastu pierwszych miesięcy życia; większy wymaga operacji lub zabiegu przezskórnego,
- przetrwały przewód tętniczy Botalla (PDA) – naczynie krwionośne, które funkcjonuje, gdy dziecko jest jeszcze w macicy i nie oddycha samodzielnie, powinno się zamknąć samoistnie w ciągu 24 godzin od urodzenia – jeśli tak się nie dzieje, może dojść do uszkodzenia serca i płuc; naczynie zamyka się w trakcie zabiegu chirurgicznego lub wprowadza poprzez tętnicę specjalny korek,
- koarktacja aorty (CoA), inaczej krytyczne zwężenie aorty – 8-10 proc. wrodzonych wad serca; powoduje słabsze ukrwienie narządów poniżej serca i gorszy rozwój dziecka, może doprowadzić m.in. do złego funkcjonowania nerek,
- krytyczne zwężenie zastawki pnia płucnego (PS) – krew ma utrudniony odpływ z prawej komory; chorzy odczuwają duszności, zdarzają im się omdlenia, dzieci wolniej rosną; może być konieczne wprowadzenie specjalnego balonika poszerzającego zastawkę lub usunięcie zastawki i wprowadzenie protezy,
- krytyczne zwężenie zastawki aorty (AS) – rzadko pojawia się jako wrodzona wada,
- tetralogia Fallota (ToF) – 10 proc. wrodzonych wad serca u dzieci; bardzo poważna wada serca obejmująca ubytek w przegrodzie międzykomorowej, przerośnięcie prawej komory serca, zwężenia tętnicy płucnej i przesunięcie aorty; wymaga wieloetapowych operacji,
- zespół niedorozwoju lewego serca (HLHS), inaczej zespół hipoplazji lewego serca – 2-8 proc. wrodzonych wad serca; związana z brakiem lub złym wykształceniem lewej komory, wadami zastawek i aorty.
Wrodzone wady serca – czy konieczna jest operacja?
Wrodzone wady serca u dzieci to trudny temat, choć nie wszystkie oznaczają kłopoty zagrażające życiu. Niektóre wady serca niemowląt w ogóle nie wymagają interwencji – np. niewielki ubytek w przegrodzie międzykomorowej może po prostu samoistnie zniknąć do drugiego roku życia. Jednak mniej więcej 1/3 dzieci z wrodzonymi wadami serca wymaga operacji zaraz po urodzeniu. Niektóre wrodzone wady serca można dzięki operacji praktycznie zlikwidować i odtworzyć właściwą anatomiczną budowę serca. Zabiegi, choć same w sobie ryzykowne i grożące powikłaniami, dają szansę na zdrowie pod warunkiem właściwej rehabilitacji i opieki kardiologicznej.
Przy najcięższych wadach operacja oznacza tylko łagodzenie problemu i nie daje możliwości całkowitego wyleczenia. Najcięższe z wrodzonych wad serca, np. HLHS, dają dziecku niewielkie szansy na przeżycie i prawie żadnych na normalne funkcjonowanie w przyszłości.
Dobra wiadomość jest taka, że polscy kardiochirurdzy mają duże sukcesy w operowaniu dziecięcych serc. W Polsce wykonywane są również operacje na płodach. Ważne, żeby jak najszybciej ustalić, z jaką wrodzoną wadą serca mamy do czynienia i jak duże są nieprawidłowości. Dobrze, jeśli lekarze i rodzice są przygotowani do operacji tuż po urodzeniu dziecka.
Wrodzone wady serca – co mogą zrobić rodzice?
Niektóre wrodzone wady serca oznaczają ciężkie, nieodwracalne uszkodzenie płodu – nawet przy szeregu operacji szanse na przeżycie dziecka są znikome. Takie wady są jednym z powodów, dla których zgodnie z aktualnym prawem można przerwać ciążę. W Polsce większość rodziców wybiera operację i ratowanie dziecka za wszelką cenę. Jednak niektóre matki chcą mimo wszystko donosić ciążę, nawet jeśli nie planują operacji. Ważne jest, aby rodzice dowiedzieli się o problemie jak najszybciej (dobra diagnostyka), poznali rokowania i metody leczenia, a także dowiedzieli się, jak może wyglądać w przyszłości życie ich dziecka. Pełna wiedza pozwala podjąć samodzielną i dojrzałą decyzję.
To także może cię zainteresować:
