Rozszczep kręgosłupa - poważna wada wrodzona, którą można leczyć w łonie matki

Rozszczep kręgosłupa to ciężka wada rozwojowa płodu, najczęściej powstająca już w trzecim tygodniu ciąży. Zazwyczaj dziecko jest operowane zaraz po urodzeniu, ale zabiegi jeszcze w trakcie ciąży dają większe szanse na w miarę prawidłowy rozwój.

Rozszczep kręgosłupa, czyli tzw. tarń dwudzielna, zdarza się raz na 1000 urodzeń. Może prowadzić do ciężkiej niepełnosprawności, a nawet śmierci płodu, bywa jednak czasem niemal niezauważalna i wykrywana przypadkowo przez ortopedę w dorosłym życiu. Wszystko zależy od stopnia i miejsca zmian.

Rozszczep kręgosłupa - przyczyny

Nie wiemy na pewno, skąd bierze się ta wada rozwoju układu nerwowego. Z pewnością ma związek z niedoborem kwasu foliowego i być może także innych witamin z grupy B. Uważa się, że na rozwój wady mogą wpływać czynniki genetyczne (problem czasem występuje rodzinnie), a także infekcje w życiu płodowym dziecka, naświetlania matki w ciąży promieniami rentgenowskimi, toksyny środowiskowe.

Ocenia się, że przyjmowanie kwasu foliowego nie tylko w ciąży, ale najlepiej na miesiąc przed zapłodnieniem, zmniejsza ryzyko wystąpienia rozszczepu kręgosłupa nawet o 70 proc. Ta wada wrodzona powstaje w pierwszym trymestrze ciąży, a najczęściej już w trzecim jej tygodniu ciąży, czyli zanim przyszła matka o niej wie. Jeśli problem już powstanie, uzupełnienie witamin nie będzie skuteczne, stąd należy rozważyć suplementację kwasu foliowego planując ciążę.

Rozszczep kręgosłupa - rozpoznanie

Rozszczep kręgosłupa wykrywany jest podczas badania usg w ciąży. Czasem dodatkowo diagnoza jest potwierdzana analizą wód płodowych (amniopunkcja). To niezwykle istotne, by ciężarne wykonywały wszelkie zalecane badania prenatalne, a wady były wykrywane jak najwcześniej. To gwarancja wyboru optymalnego dalszego postępowania. Jeśli masz mieć wybór, musisz wcześnie wiedzieć, co dzieje się z płodem.

Zobacz wideo

Do niedawna praktyka była taka, że niemowlęta z rozszczepem kręgosłupa operowano zaraz po porodzie (przechodziły wówczas operację zamknięcia rdzenia kręgowego). Jeśli dodatkowo miały wodogłowie (problemy często występują łącznie), zakładano specjalne zastawki odprowadzające nadmiar płynu mózgowo-rdzeniowego (specjalnymi drenami do jamy brzusznej lub do prawego przedsionka serca). Efekty takiego postępowania wielokrotnie nie były zadowalające: dzieci z ciężkim rozszczepem kręgosłupa niejednokrotnie są przykute do wózka inwalidzkiego, głęboko upośledzone, nie kontrolują moczu i kału...

Badań prenatalnych nie robi się po to, żeby ciężarna dłużej się martwiła o przyszłość dziecka lub w celu przerwania ciąży (chociaż ciężka wada rozwojowa jest do niego upoważnia i kobieta powinna widzieć, że może podjąć legalnie taką decyzję). Profesjonalny nadzór nad ciążą, w wyspecjalizowanym ośrodku, pozwoli precyzyjnie określić stopień problemu. Niektóre dzieci z rozszczepem kręgosłupa (zwłaszcza, gdy doszło do niego w odcinku szyjnym, a nawet w czaszce) są skazane nie tylko na skrajne inwalidztwo, ale nawet na śmierć w cierpieniach, u innych wada grozi co najwyżej niewielkim uszczerbkiem na zdrowiu i to można dość dokładnie przewidywać. Wcześnie wykryta wada pozwala też skierować pacjentkę do ośrodka wykonującego zabiegi zamknięcia kanału jeszcze w łonie matki, co znacznie poprawia rokowania co do przyszłości dziecka. Niestety, wiele kobiet, których dzieci mają zdiagnozowany rozszczep kręgosłupa, nigdy nie usłyszało nawet o tej możliwości.

Rokowania w rozszczepie kręgosłupa

Do rozszczepu kręgosłupa dochodzi, gdy nie zamknie się prawidłowo kanał kręgowy - z powodu braku tylnej części łuków kręgowych. Konsekwencją jest brak właściwej ochrony rdzenia kręgowego. Przed wszelkimi zagrożeniami osłania go tylko skóra, a to za mało nawet, gdyby sama nie była w fazie rozwoju.

Im niżej nastąpił rozszczep i im jest mniej rozległy, tym dziecko ma większe szanse na normalne życie. Najczęściej do rozszczepu dochodzi na odcinku lędźwiowym kręgosłupa Zdarza się, że można go mieć i nawet o tym nie wiedzieć. Rozszczep bywa wykrywany przypadkowo przy okazji wykonania rtg kręgosłupa. Bywa, że problem ujawnia się w ciąży, gdy kobieta z rozszczepem odczuwa bardziej nasilone dolegliwości podczas obciążenia kręgosłupa ciążą. Czasem rozszczep u ciężarnej jest wskazaniem do cesarskiego cięcia.


Niewielki rozszczep kręgosłupa w jego dolnym odcinku może powodować tylko niewielkie dolegliwości przy chodzeniu lub większym wysiłku fizycznym, być przyczyną drobnych bólów i dolegliwości ze strony kręgosłupa. W takich przypadkach leczenie koncentruje się wokół gimnastyki korekcyjnej (źle rozwijający się kręgosłup powoduje pogłębianie się skoliozy), stosowania wkładek ortopedycznych, ewentualnie kul lub ortezy.


Rozległy rozszczep kręgosłupa rozszczep kręgosłupa może powodować niedowłady, a nawet zupełnie uniemożliwiać poruszanie. Wiąże się też z kolejnymi problemami. Wśród nich zdarzają się:

  • deformacja stawów nóg,
  • przepuklina oponowo-rdzeniowa,
  • nieprawidłowości przy oddawaniu kału i moczu,
  • niewrażliwość na dotyk i ból.

Dziecko wymaga stałej rehabilitacji, opieki neurologicznej, urologicznej, ortopedycznej etc. Niejednokrotnie czeka go wiele operacji związanych z postępującymi zmianami w stawach (np. kolanowych, biodrowych) i generalnie narządzie ruchu, ale też w układzie moczowym (choćby w zwiazku z zaleganiem moczu).

Jest nadzieja

Przerwanie ciąży, bądź ciężkie inwalidztwo - jeszcze do niedawna w przypadku dzieci z ciężkim rozszczepem kręgosłupa była wyłącznie taka możliwość. Polska jest jednak krajem, w którym skutecznie leczy się rozszczep kręgosłupa jeszcze w łonie matki. Operacje rozszczepu kręgosłupa z przepukliną oponowo-rdzeniową przeprowadza się z powodzeniem w Szpitalu Specjalistycznym nr 2 w Bytomiu. Poza Polską takie operacje wykonywane są tylko w trzech krajach – w USA, Brazylii i w Niemczech.

Operacja niesie ryzyko przedwczesnego porodu. Dzieci po zabiegach nie wracają też one zawsze w pełni do zdrowia. Większość bytomskich pacjentów porusza się za pomocą różnych przyrządów ortopedycznych, ale najczęściej są samodzielne.

Od niedawna rozszczep kręgosłupa jest też leczony w łonie matki mniej inwazyjną metodą fetoskopową w szpitalu WUM, w Klinice Ginekologii i Położnictwa kierowanej przez prof. Mirosława Wielgosia.

Więcej o:
Copyright © Agora SA