Okiem eksperta: alergia pokarmowa

Na pytania czytelniczek i czytelników miesięcznika "Dziecko" odpowiada dr n. med. Ewa Najberg - alergolog, pracuje w Adaxmed, Centrum Alergii i Astmy.

Kiedy może wystąpić alergia pokarmowa?

Tak naprawdę w każdym wieku. Z badań epidemiologicznych prowadzonych w Polsce wynika, że alergia pokarmowa występuje u 4-9 proc. ogólnej populacji. Zdecydowanie najczęściej pojawia się u niemowląt i małych dzieci. Być może dzieje się tak dlatego, że niemowlęta jedzą znacznie więcej (w stosunku do swojej wagi) niż dzieci starsze. Ich system odpornościowy jest więc bombardowany całym mnóstwem alergenów, a ponieważ układ pokarmowy jest jeszcze niedojrzały, mechanizmy unieszkodliwiania alergenów często zawodzą. Tak naprawdę przewód pokarmowy dziecka osiąga pełną dojrzałość, dopiero gdy maluch ma 2 lata. Jeżeli skłonność do alergii ujawni się dopiero w 2.-3. roku życia (a także wówczas, gdy wcześniejsze objawy zostały zlekceważone lub niezauważone), to zazwyczaj przybiera postać jednej z typowych chorób o podłożu alergicznym: atopowego zapalenia skóry, alergicznego nieżytu nosa i spojówek, bądź astmy oskrzelowej. Niektórzy cierpią na nie kolejno (mówimy wtedy o „marszu alergicznym”). U największych pechowców mogą występować nawet dwie lub trzy z nich jednocześnie.

Jakie są najczęstsze objawy alergii pokarmowej u niemowląt?

Najczęściej pojawiają się rozmaite wykwity na skórze (występuje u 43?proc. małych alergików). Wiele dzieci ma też luźne śluzowate stolce, kolkę oraz wymioty.

Na co można być uczulonym?

Reakcja alergiczna może wystąpić po zetknięciu się z każdym rodzajem pożywienia. Najczęściej uczulamy się na białka mleka krowiego, białko zbożowe (między innymi gluten), jaja kurze, ryby, pomidory, owoce cytrusowe, soję. Można być uczulonym na jedną lub wiele rzeczy, zwykle na to, co jemy najczęściej. W naszej szerokości geograficznej są to mleko i jajka. Amerykanie jedzą dużo masła orzechowego i tam powszechna jest alergia na fistaszki. W krajach, w których je się dużo owoców morza, często spotyka się alergię na krewetki i inne skorupiaki.

Jak diagnozuje się alergię pokarmową?

Jeśli rodzice podejrzewają, że ich dziecko ma alergię, powinni jak najszybciej skonsultować się z pediatrą. Jeżeli w porę podejmie się odpowiednie środki zaradcze,
nie dopuści się do dalszego rozwoju choroby – uczulania się na coraz to nowe substancje. Lekarz wypyta o alergię w rodzinie, o dietę dziecka, ewentualnie dietę matki karmiącej. U niemowląt dość łatwo powiązać rodzaj pokarmu z objawami – ich dieta jest stosunkowo jednorodna. Na tej podstawie lekarz zaleci odpowiednie postępowanie, zaleci wyeliminowanie podejrzanego alergenu i w razie potrzeby przepisze dziecku leki łagodzące dokuczliwe objawy uczulenia. Wypisze również skierowanie do alergologa. Niestety, na przyjęcie do poradni alergologicznej, która ma kontrakt z NFZ, często czeka się wiele miesięcy. Dlatego czekając na?wizytę u specjalisty, warto wprowadzić w życie zalecenia lekarza pierwszego kontaktu.

Jakie badania pomagają w postawieniu diagnozy?

Kolejny etap diagnozy to zrobienie testów z krwi lub testów skórnych. Na początku można oznaczyć poziom immunoglobuliny IgE. U alergików jej poziom jest zazwyczaj wysoki, choć jednocześnie należy pamiętać, że niski poziom nie wyklucza uczulenia. Można też zrobić testy z krwi, oznaczając poziom swoistych przeciwciał IgE dla poszczególnych alergenów. Testy skórne można teoretycznie wykonać u dzieci w każdym wieku, ale praktycznie najbardziej wiarygodne są po 3. roku życia. Warto wtedy wykonać nie tylko testy pokarmowe, ale też inhalacyjne (które mogą być przyczyną uciążliwych zmian skórnych). Diagnozę może potwierdzić poprawa stanu zdrowia dziecka po odstawieniu alergenów. Złotym standardem rozpoznania alergii pokarmowej jest eliminowanie alergenu (które powinno spowodować ustąpienie objawów), a następnie – prowokacja (i nasilenie objawów uczuleniowych).

Jak wyglądają testy skórne?

Lekarz umieszcza na skórze alergeny w postaci kropel, a następnie bardzo delikatnie nakłuwa skórę z kroplą alergenu tak, aby nie doszło do krwawienia. Jeśli potraktowane alergenem miejsce zaczyna piec, swędzieć, pojawia się obrzęk i zaczerwienienie, prawdopodobnie oznacza to, że maluchowi szkodzi ten właśnie alergen. Innym rodzajem testów skórnych są tak zwane testy płatkowe – na skórę nakleja się specjalną bibułkę nasączoną alergenem. Wyniki sprawdza się po 48 godzinach (pierwszy odczyt) i po 72 godzinach (drugi odczyt).

Co to właściwie znaczy, że alergia jest IgE zależna lub niezależna?

Istnieją cztery mechanizmy powstawania alergii. Jednym z nich jest mechanizm IgE zależny. IgE to immunoglobulina E, czyli białko, które jest przeciwciałem skierowanym przeciwko różnorodnym alergenom. Wysoki poziom IgE całkowitego wskazuje zazwyczaj na alergię, choć nie przesądza, na co człowiek jest uczulony. To wiadomo dopiero po zbadaniu IgE charakterystycznych dla poszczególnych alergenów. Ten rodzaj alergii jesteśmy w stanie wykryć za pomocą testów z krwi i testów skórnych. Pozostałe trzy mechanizmy powstawania alergii trudno potwierdzić metodami laboratoryjnymi – pozostaje jedynie wnikliwa obserwacja chorego i uciążliwa metoda prowokacji konkretnymi pokarmami. Oznacza to, że ujemne testy skórne, a także te z krwi nie wykluczają, niestety, alergii.

Czy trzeba odstawić dziecko od piersi, jeżeli lekarz stwierdzi u niego alergię pokarmową?

Jeżeli lekarz wykluczy inne przyczyny dolegliwości występujących u dziecka i uzna, że powodem jest alergia pokarmowa, nie należy rezygnować z karmienia piersią. Właśnie naturalne karmienie jest najlepszym orężem w walce z alergią. Pokarm kobiecy bowiem przyspiesza dojrzewanie układu pokarmowego dziecka i wspomaga działanie układu immunologicznego. Warto zatem dalej karmić malucha piersią i spokojnie, z pomocą lekarza, stosując dietę eliminacyjną, spróbować znaleźć alergen, który wywołuje u dziecka objawy uczulenia.

Co to jest alergia krzyżowa?

Zdarza się, że dzieci z alergią na określone pyłki reagują uczuleniem na niektóre warzywa i owoce. Na przykład alergia na pyłki traw może współistnieć z uczuleniem na rośliny strączkowe (w tym soję), pomidory, seler albo ziemniaki.

Czy alergię pokarmową można wyleczyć?

Niestety, na razie nie wymyślono żadnego leku, który doprowadziłby do całkowitego zniknięcia alergii. Jak dotąd najlepszym sposobem złagodzenia dokuczliwych objawów tej choroby jest ścisłe unikanie kontaktu z alergenem. W zwalczaniu objawów uczulenia stosuje się również leki przeciwhistaminowe. Są one wydawane na receptę. Na szczęście zdecydowana większość dzieci wyrasta z alergii pokarmowej do 3. roku życia (choć obecnie obserwuje się, niestety, że objawy utrzymują się do 6-8 roku życia). Niektóre osoby cierpią na alergię pokarmową przez całe życie. Warto zaznaczyć, że prowadzone są także próby odczulania na pokarmy, np. na orzechy ziemne, poprzez systematyczne podawanie niedużych ilości białek orzecha ziemnego, dzięki czemu wytwarza się pewna tolerancja pokarmowa. Pozwala to zabezpieczyć pacjenta przed wystąpieniem ciężkich reakcji anafilaktycznych po nieświadomym spożyciu tego alergenu, który jest częstym dodatkiem w różnych produktach spożywczych.

Jeśli poradnia ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, za przeprowadzenie badań diagnostycznych nie płaci się. Jeśli chcemy zrobić testy w prywatnym laboratorium - to trzeba za nie zapłacić.

Oto przykładowe ceny:

  • badanie IgE całkowitego (z krwi) – 30-50 zł;
  • panel „pediatryczny” (oznaczenie około 20 alergenów pokarmowych i wziewnych; testy z krwi)– 150-260 zł
  • panel 20 najczęstszych alergenów pokarmowych (testy?z krwi) – 150-200 zł.

To także może cię zainteresować:

Zmiany na skórze a alergia pokarmowa, trądzik niemowlęcy i inne. Dermatolog odpowiada

Rozszerzanie diety alergika

Kiedy zapalenie oskrzeli okazuje się astmą

Więcej o:
Copyright © Agora SA