Wady letalne płodu to najcięższe z wad rozwojowych, w większości przypadków prowadzące do śmierci płodu. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa letalis, znaczącego tyle, co śmiertelny. Wada letalna jest zatem rodzajem zaburzenia rozwojowego, które może prowadzić do:
Większość wad letalnych powstaje w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu i daje bardzo małe szanse na donoszenie żywej ciąży. Jeśli jednak dziecko z wadą letalną przyjdzie na świat, z reguły umrze ono przedwcześnie, niezależnie od podjętego leczenia. Wadami letalnymi są też takie wady wrodzone, które co prawda nie skutkują zgonem noworodka zaraz po urodzeniu, jednakże sprawiają, że dziecko nieprzerwanie cierpi. Noworodki z wadami letalnymi wymagają po urodzeniu opieki paliatywnej w hospicjum perinatalnym. W większości przypadków odstępuje się od leczenia noworodków, które przyszły na świat z wadami letalnymi – podjęcie leczenia w takiej sytuacji uznawane byłoby za terapię uporczywą.
Światowe raporty podają, że rokrocznie z powodu wad letalnych umiera ponad trzy miliony dzieci poniżej piątego roku życia. Do niedawna wada letalna płodu była w Polsce przesłanką do legalnej terminacji ciąży, w 2019 roku dokonano w naszym kraju nieco ponad 1000 takich zabiegów. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 roku uznał usuwanie ciąży z powodu wad letalnych płodu za nielegalne. Niestety, mimo ciągłego rozwoju medycyny, rokowania dotyczące przeżycia dziecka w przypadku wad letalnych są wciąż złe. Noworodek, który przyjdzie na świat z wadą letalną, będzie wymagał mechanicznej wentylacji, stałego podawania leków przeciwbólowych oraz często szeregu operacji podtrzymujących życie, czy też zmniejszających cierpienie. Bardzo ciężkie zaburzenia rozwojowe dziecka oznaczają stałe cierpienie zarówno dziecka, jak i jego matki. Kobieta, która urodzi dziecko z wadą letalną, powinna więc zostać objęta perinatalną opieką psychologa.
Już we wczesnym etapie ciąży można wykryć wady letalne. Diagnozowanie polega na przeprowadzeniu badań prenatalnych, jak również takich badań, jak USG, echokardiografia czy badania genetyczne. Wady wrodzone mogą bowiem być spowodowane zarówno czynnikami genetycznymi, jak i środowiskowymi. Doświadczone w ciąży infekcje, narażenie na promieniowanie czy działanie konkretnego leku mogą przyczynić się do wystąpienia wad rozwojowych. Przyczyny wystąpienia wad rozwojowych z reguły są trudne do określenia, choć przyjmuje się, że za około 20 procent wad letalnych odpowiadają czynniki genetyczne. Dlatego wśród badań pozwalających na wykrycie wad letalnych wymienia się także badania genetyczne.
Trudno stwierdzić, jak wiele jest poważnych wad rozwojowych, gdyż lekarze wciąż diagnozują nowe wady letalne. Przykłady takich wad, to chociażby wady cewy nerwowej, trisomie, agenezja nerek czy złożone zespoły wad rozwojowych. Wady cewy nerwowej są wrodzonymi wadami układu nerwowego, które mogą powstać w pierwszych czterech tygodniach życia płodowego. Są one częstą przyczyną poronienia w pierwszym trymestrze ciąży, bądź zgonów dzieci w pierwszym roku życia. Wśród wad cewy nerwowej najpoważniejsze, to:
Inne wady letalne, to: