Sepsa (posocznica) to gwałtowna reakcja zapalna organizmu na zakażenie wywołane bakteriami oraz ich toksynami, rzadziej wirusami i grzybami. Jest zagrożeniem dla każdego, kto ma obniżoną odporność, niezależnie od płci, wieku i przebytych chorób. Mechanizm sepsy jest skomplikowany, wielopłaszczyznowy i zachodzi na poziomie komórkowym oraz tkankowym. Choć sepsa jest znana od wieków (termin sepsis w IV wieku p.n.e. wprowadził Hipokrates dla określenia procesu gnicia albo rozkładu materii organicznej), wciąż jest dla lekarzy wyzwaniem i stanowi poważny problem kliniczny, zwłaszcza na oddziałach intensywnej terapii.
Sepsa nie jest chorobą. Definiuje się ją jako zagrażającą życiu dysfunkcję narządową spowodowaną zaburzoną regulacją odpowiedzi ustroju na zakażenie. Jest zespołem objawów wskazujących na to, że w wyniku zakażenia drobnoustroje dostały się do krwi i rozprzestrzeniają po całym organizmie. Winna jest osłabiona bariera odpornościowa organizmu, która została przełamana, doszło do zakażenia uogólnionego. Sepsą nie można się zarazić.
Co robić, gdy dziecko ma gorączkę? Pediatra wyjaśnia:
Sepsa: przyczyny
Do posocznicy najczęściej dochodzi w wyniku zakażenia bakteryjnego. Najczęstszymi patogenami, zwłaszcza na oddziałach szpitalnych są drobnoustroje, takie jak Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, pałeczka okrężnicy, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus, paciorkowce, które w normalnych warunkach nie są groźne, a potencjalnie chorobotwórcze. W warunkach pozaszpitalnych posocznicę mogą wywołać Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae czy Streptococcus pneumoniae.
Zakażenie będące punktem wyjścia sepsy może mieć charakter jawny, jak i utajony. Sepsa może mieć swój początek w zapaleniu nerek czy zapaleniu płuc, jak i w infekcji w obrębie zatok przynosowych czy pęcherzyka żółciowego.
W warunkach pozaszpitalnych sepsa dotyczy głównie dzieci, młodzieży i osób w wieku podeszłym, osób z obniżoną odpornością, osłabionych, zarówno psychicznie jak i fizycznie, przebywających w dużych skupiskach ludzkich. Do czynników ryzyka wystąpienia posocznicy zalicza się: wkłucia dożylne, żywienie pozajelitowe, dreny, cewnik dopęcherzowy, wszczepione protezy i urządzenia, obecność odleżyn i ran czy przetaczanie krwi i płynów.
Sepsa: objawy
Sepsa przebiega bardzo gwałtownie, jednak jej objawy mogą mieć różne nasilenie. Wyróżnia się sepsę, ciężką sepsę oraz wstrząs septyczny. Bardzo ważna jest czujność. Eksperci alarmują, że za wysoką śmiertelność z powodu posocznicy odpowiadają mało swoiste objawy na początku jej rozwoju, które przypominają symptomy przeziębienia lub grypy jelitowej. Tymczasem sepsa rozwija się bardzo gwałtownie i nawet w ciągu kilku godzin może doprowadzić do śmierci chorego.
Objawami sepsy są:
- wysoka gorączka, powyżej 38,5 stopnia Celsjusza lub hipotermia (temperatura spada 36 st. C),
- dreszcze, drgawki, uczucie zimna,
- szybki oddech, duszność,
- ból głowy, mięśni i brzucha,
- nudności i wymioty,
- wysypka, która nie znika po ucisku,
- przyspieszona akcja serca,
- osłabienie i rozbicie,
- pogorszenie kontaktu z otoczeniem, dezorientacja, zaburzenia świadomości, zamroczenie, utrata świadomości.
Badaniami potwierdzającym są:
- posiew krwi i wyhodowanie bakterii,
- podwyższone parametry zapalne: OB, czyli odczyn opadania krwinek, CRP, czyli stężenie białka C-reaktywnego, leukocytoza, stężenie prokalcytoniny,
- obniżona liczbę płytek,
- upośledzona funkcja serca oraz nerek.
Wstępne rozpoznanie sepsy (przed uzyskaniem wyniku posiewu krwi) opiera się najczęściej na doświadczeniu lekarza, zebraniu wywiadu i wnikliwym zbadaniu pacjenta.
Sepsa (posocznica): leczenie
Ponieważ nie można przewidzieć przebiegu posocznicy, w razie wystąpienia jakichkolwiek objawów, które mogą świadczyć o rozwoju sepsy, należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza lub na oddział ratunkowy. To bardzo ważne. Eksperci podkreślają, że każda godzina zwłoki w podaniu antybiotyku w czasie rozwoju sepsy zwiększa śmiertelność. Należy pamiętać, że sepsa może zabić w ciągu doby.
W leczeniu ważna jest szybkość reakcji, dlatego po wykonaniu posiewu krwi podaje się antybiotyk o szerokim spektrum działania. Posiew wykonuje się w celu ustalenia, które drobnoustroje wywołały sepsę. Na podstawie wyniku badania, czyli antybiogramu, włącza się leczenie celowane, czyli antybiotyk, na który patogeny są wrażliwe. Leczenie sepsy jest długotrwałe i obarczone dużym ryzykiem niepowodzenia. Powinno się odbywać na oddziałach intensywnej terapii.
