Rehabilitacja ruchowa dzieci to proces, który zmierza do poprawy kondycji i sprawności fizycznej małego pacjenta. Jej celem głównym jest kompensowanie albo odtworzenie funkcji utraconych lub niewykształconych. Działania dążą do uzyskania optymalnych efektów, czyli maksymalnie możliwej sprawności fizycznej, co przekłada się na jakość życia.
Zajęcia rehabilitacyjne dla dzieci mogą odbywać się w warunkach szpitalnych, w gabinetach rehabilitacyjnych, ale i w domu. Zdecydowanie wymagają współpracy specjalistów i rodziców. Najbardziej popularne metody rehabilitacji dzieci to NDT-Bobath, metoda Vojty oraz ćwiczenia ogólnousprawniające.
Starszym dzieciom lekarz może zalecić rehabilitację związaną z wadami postawy. Które są najczęstsze?
Rodzaje rehabilitacji ruchowej dzieci: metoda Bobath
Jedną z najpopularniejszych metod rehabilitacji ruchowej dzieci najmłodszych jest Bobath concept, czyli metoda Bobath. Jej założenia powstały w latach 40. XX wieku. Stosuje się ją głównie u:
wcześniaków,
- niemowląt, które wymagają pobudzenia w zakresie rozwoju psychomotorycznego (mają problemy z napięciem mięśniowym czy asymetrię ułożeniową),
- dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, genetycznymi, ortopedycznymi, a także opóźnieniem rozwojowym.
U podstaw metody leży założenie, że przyczyną deficytu ruchowego są zaburzenia odruchów postawy. Terapia ma eliminować złe wzorce ruchowe, a utrwalać dobre. Ta metoda rehabilitacji ruchowej dzieci wykorzystuje plastyczność mózgu, czyli jego zdolności do uczenia się na podstawie informacji docierających z zewnątrz.
Celem terapii jest wsparcie rozwoju i osiągnięć dzieci na tyle, na ile pozwalają uszkodzenia. Najważniejsze jest przygotowanie małego pacjenta do samodzielnego funkcjonowania w jak największym zakresie.
Usprawnienie napięcia mięśniowego i eliminacja nieprawidłowych odruchów dziecka wypracowywana jest poprzez specjalistyczne ćwiczenia. Ich tempo, rodzaj i rytm ustala się indywidualnie dla każdego malucha. Podczas zajęć rehabilitacji metodą NDT-Bobath terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, nie ogranicza się na poszczególnych jego części.
Rehabilitacja ruchowa dzieci: metoda Vojty
Inną cieszącym się popularnością rozwiązaniem jest metoda Vojty, która narodziła się na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Stworzył ją neurolog dziecięcy Václav Vojta. Terapia ta jest stosowana głównie u dzieci do pierwszego roku życia - wówczas przynosi najlepsze efekty.
Metoda Vojty, zwana również metodą odruchowej lokomocji, jest oparta na koncepcji rehabilitacji neurofizjologicznej dzieci z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego. Metoda ta polega na stymulacji ośrodkowego układu nerwowego i wspomaga rozwój prawidłowych procesów ruchowych, zapobiegając zaburzeniom rozwoju motorycznego.
Jej założenia są zbudowane na obserwacjach, że:
- ucisk określonej partii ciała powoduje odruch motoryczny w innej części organizmu,
- najmniejsze uszkodzenie układu nerwowego może skutkować zaburzeniami napięcia mięśniowego, co przekłada się na utrwalanie nieprawidłowych wzorców ruchowych,
- od momentu poczęcia występują globalne wzorce lokomocji (zakodowane genetycznie), które składają się na indywidualny program rozwoju ruchowego człowieka.
Terapia metodą Vojty nie polega na ćwiczeniu funkcji motorycznych, a na ułożeniu dziecka w odpowiedniej pozycji, utrzymaniu go w danym ułożeniu przez jakiś czas, aż do pobudzenia sfery stymulacji. Rehabilitant uciska ciało malucha w różnych punktach i obserwuje jego reakcje. Nie jest to bolesne.
Wskazaniami do stosowania rehabilitacji ruchowej u dzieci metodą Vojty jest dziecięce porażenie mózgowe, zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej, asymetria ułożeniowa, wady postawy, kręcz szyi, niedowłady, wodogłowie. Wykorzystuje się ją również w rehabilitacji niemowląt i dzieci z rozszczepem kręgosłupa, zespołem Downa, z przepukliną oponowo-rdzeniową, przy dysplazji stawu biodrowego.
Rehabilitacja ruchowa dzieci: ćwiczenia ogólnousprawniające
Ćwiczenia ogólnousprawniające to metoda rehabilitacji ruchowej u dzieci, która jest prowadzona zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Zajęcia opierają się na zestawach ćwiczeń opracowanych i dobranych indywidualnie dla każdego małego pacjenta. Ich celem jest wzmocnienie mięśni, poprawa kondycji i jakości życia.
Ćwiczenia ogólnousprawniające kształtują wybrane cechy, są stosowane wspomagająco. Wykonuje się je zarówno jako ćwiczenia wolne, jak i z przyborami, takimi jak skakanki, taśmy, drabinki, piłki, ławeczki, maty oraz inne przyrządy. Wskazaniami do tej metody rehabilitacji ruchowej u dzieci jest mózgowe porażenie dziecięce, złamania, zanik mięśni, bóle kręgosłupa. Ta metoda rehabilitacja ruchowej dzieci sprawdza się głównie u starszaków.
