Rotawirusy to grupa wirusów, które są najczęstszą przyczyną biegunki wśród niemowląt i dzieci. Patogeny te należą do rodziny Reoviridae, mają wielkość od 60 do 70 nm i nie posiadają otoczki lipidowej. Genom wirusa składa się z 11 segmentów podwójnej nici RNA. Rotawirus to jeden z czynników wywołujących zapalenie żołądka i jelit u niemowląt i małych dzieci.
Wyróżnia się pięć głównych grup wirusa: A, B, C, D, oraz E. Dla ludzi zakaźne są grupy A, B i C. Najbardziej powszechny jest wirus z grupy A - odpowiada za 90% wszystkich infekcji rotawirusowych u ludzi.
Biegunka - jak rozpoznać problem i jak pomóc dziecku?
Rotawirus - zarażanie
Wirusy są wydalane z kałem podczas biegunki, ale i są obecne w kale o prawidłowej konsystencji już po jej ustąpieniu. Drobnoustroje przeżywają długi czas w środowisku i na powierzchni rąk, a do zakażenia wystarczy ich bardzo mała ilość.
Już dwa dni przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby osoba zakażona zaczyna wydzielać ze stolcem duże ilości cząstek wirusa. Niektórzy pacjenci wydalają rotawirusy w kale nawet do 7 tygodni od infekcji.
Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową (feralno-oralną), najczęściej:
- za pośrednictwem brudnych rąk,
- przez skażone napoje oraz produkty, które nie wymagają obróbki cieplnej,
- w czasie bezpośredniego kontaktu z chorym,
- podczas kontaktu ze skażonymi powierzchniami i przedmiotami,
- rzadko drogą kropelkową.
Najbardziej podatne na zakażenie są dzieci poniżej 5. roku życia (szczególnie między 6. miesiącem a 2. rokiem życia), osoby dorosłe po 65. roku życia oraz cierpiące na niedobór odporności.
Rotawirusy - objawy u dzieci
Wirusy, które dostały się do organizmu, niszczą enterocyty wyściełające jelito cienkie, powodując rotawirusowe zakażenie przewodu pokarmowego. Choroba może mieć formę bezobjawową, łagodną i ostrą.
Czas inkubacji - od momentu przedostania się wirusa do organizmu do pojawienia się pierwszych objawów - wynosi około dwóch dni. Zwykle objawia się wymiotami, niską gorączką oraz wodnistą biegunką, która trwa od czterech do ośmiu dni. W wielu przypadkach dochodzi do pojawiają się objawów infekcji dróg oddechowych.
Choć zakażenia wywołane rotawirusami są łatwe do wyleczenia, na świecie z ich powodu co roku umiera kilkaset tysięcy dzieci poniżej 5. roku życia. Rotawirus u niemowlaka czy starszego dziecka może być skrajnie niebezpieczny. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny podaje, że rocznie w Polsce występuje 200 tysięcy zachorowań, prowadzących do 52 tysięcy porad ambulatoryjnych i 6,5 tysiąca hospitalizacji. Dzieje się tak, ponieważ ostra biegunka i brak uzupełniania płynów oraz elektrolitów może doprowadzić do odwodnienia. Na szczęście w większości przypadków następuje całkowity powrót do zdrowia.
Rotawirus - objawy u dorosłych
Ponieważ organizm człowieka wytwarza odporność po każdej infekcji, którą wywołały patogeny, zakażenia rotawirusowe wśród dorosłych zdarzają się rzadko. O ile pierwsza infekcja wywołuje typowe objawy, o tyle kolejne zazwyczaj przechodzą bezobjawowo lub bardzo łagodnie. Dzieje się tak, ponieważ przebycie zakażenia rotawirusem powoduje powstanie w błonie śluzowej przewodu pokarmowego swoistych przeciwciał klasy IgA.
Rotawirus - leczenie
Nie ma swoistego leczenia zakażeń rotawirusowych. Zwykle wystarczy doustne uzupełnianie płynów i przestrzeganie specjalnej diety, choć małe dzieci oraz osoby z upośledzoną odpornością wymagają najczęściej dożylnego podawania płynów i elektrolitów w warunkach szpitalnych.
Większość dzieci, które zostają przyjęte na oddział szpitalny z powodu ostrej biegunki rotawirusowej poddawana jest badaniu na obecność rotawirusa typu A, które polega na wykryciu antygenów w kale chorego przy pomocy testu immunoenzymatycznego.
Rotawirusy - zapobieganie zakażeniom
Jedynym sposobem zapobiegania zakażeniom wywołanym przez rotawirusy jest stosowanie racjonalnej diety, dbanie o odporność, przestrzeganie zasad higieny oraz odpowiednia higiena przygotowywania posiłków. Co jest kluczowe?
- mycie rąk po skorzystaniu z toalety, po przyjściu do domu, przed posiłkiem,
- systematyczna dezynfekcja miejsc potencjalnie skażonych wirusem (codzienne odkażanie muszli sedesu to podstawa),
- stosowanie u niemowląt i małych dzieci pieluszek jednorazowych lub wielorazowych - wygotowywanych.
W przypadku najmłodszych dzieci warto zakupić dziecku szczepionkę, która zawiera żywy, atenuowany wirus i jest podawana doustnie. Szczepienia powinny być podane pomiędzy 6. a 24. tygodniem życia niemowlęcia. Cały cykl składa się z 2-3 dawek podanych w odstępie przynajmniej 4 tygodni.
Za zasadnością podawania szczepionki przeciwko rotawirusom przemawia bardzo duża zaraźliwość rotawirusów, powszechna wrażliwość niemowląt i małych dzieci na zakażenie oraz zagrożenie odwodnieniem. Szczepienia nie chronią w pełni przed zakażeniem. Ich rolą jest ochrona przed ciężką biegunką, która wymaga hospitalizacji.
