Nietolerancja fruktozy to nieprawidłową reakcja organizmu, która pojawia się po spożyciu produktów zawierających fruktozę - cukier owocowy. Fruktoza to cukier prosty, a jego podstawowym źródłem są owoce, miód i hydrolizowana w przewodzie pokarmowym człowieka sacharoza.
Nietolerancja fruktozy często jest mylona z alergią, choć nią nie jest, ponieważ wynika z braku lub niedostatecznej aktywności enzymu odpowiedzialnego za trawienie danego związku. Nie jest nieprawidłową reakcją układu immunologicznego (nie jest to więc uczulenie na fruktozę).
Alergia czy nietolerancja pokarmowa? Czym się różnią?
Wyróżnia się dwie postaci nietolerancji fruktozy: zespół złego wchłaniania fruktozy i fruktozemię.
Zespół złego wchłaniania fruktozy to skutek niedoboru białka odpowiadającego za transport fruktozy przez błonę komórkową. Upośledzenie jej wchłaniania nie zagraża życiu i zdrowiu. Choć przyczyny i mechanizm choroby nie są dokładnie poznane, to wiadomo, że problem nie ma podłoża genetycznego.
Z kolei zespół złego wchłaniania fruktozy jest wynikiem niedoboru lub braku białka, które jest odpowiedzialne za transport cukru owocowego przez błonę komórkową. Fruktozemia to wrodzona nietolerancja fruktozy. Zaburzenia w jej metabolizmie mają podłoże genetyczne i są nieuleczalne. Jej przyczyną jest niedobór lub brak enzymu biorącego udział w metabolizmie fruktozy w wątrobie. Zlekceważona fruktozemia może prowadzić do niewydolności nerek i wątroby, a nawet śmierci. Aby dziecko na nią zachorowało, musi otrzymać po jednej kopii wadliwego genu od każdego z rodziców
Zwykle pojawiająca się w jelicie cienkim fruktoza zostaje wchłonięta przez komórki wyścielające jelito i trafia do krwioobiegu. W przypadku nietolerancji fruktozy dochodzi do zaburzonego działania biorących udział w procesie transporterów. W rezultacie fruktoza nie zostaje rozłożona i przemieszcza się dalej - do jelita grubego. Tam ulega fermentacji bakteryjnej, w wyniku czego powstają gazy oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Pojawienie się cukru owocowego w końcowym odcinku przewodu pokarmowego skutkuje różnymi dolegliwościami.
Typowymi objawami nietolerancji fruktozy są:
Do zdiagnozowania nietolerancji fruktozy stosuje się test oddechowy na obecność wodoru w wydychanym powietrzu - przed i po spożyciu fruktozy. Dodatni wynik testu, który wskazuje na nietolerancję fruktozy, to wartość odbiegająca o co najmniej 20 ppm od wartości wyjściowej.
Leczenie w przypadku fruktozemii polega na natychmiastowym odstawieniu wszelkich produktów zawierających fruktozę. W przeciwnym razie może dojść do niewydolności wątroby i nerek. Z kolei zespół złego wchłaniania fruktozy nie wymaga tak drastycznych działań. Wówczas, w zależności od stopnia nietolerancji, ogranicza się cukier owocowy. Leczenie polega na przestrzeganiu diety, która likwiduje objawy i zapobiega ich nawrotom.
Dieta przy nietolerancji fruktozy polega na wyeliminowaniu lub ograniczeniu produktów, które nasilają objawy, ponieważ czasem dolegliwości pojawiają się wyłącznie po spożyciu określonej ilości danej substancji. Należy uważać nie tylko na produkty, które zawierają fruktozę, ale również na takie, które mają w składzie węglowodany rozkładające się do fruktozy w przewodzie pokarmowym (to na przykład sacharoza).
Ponieważ fruktoza jest obecna nie tylko w owocach, ale i wielu przetworach spożywczych, dieta wymaga szczególnej uwagi. I tak z diety należy wykluczyć:
Cukier owocowy występuje jako dodatek w wielu produktach, dlatego należy uważnie czytać skład każdego z nich. Fruktozę można znaleźć w musztardach, ketchupach, gotowych sosach, marynatach i zupach, płatkach śniadaniowych, pieczywie i mleku smakowym.