Powiększone migdałki podniebienne i migdał gardłowy najczęściej obserwuje się u dzieci. U dorosłych częściej dochodzi do powiększenia grudek i węzłów chłonnych, które wraz z migdałkami tworzą tak zwany pierścień chłonny Waldeyera (układ chłonny gardła). Należą do niego:
- migdałki podniebienne (znajdują się pomiędzy łukami podniebiennymi),
- migdałek gardłowy (znajduje się w części nosowej gardła, z wiekiem zanika, choć u dorosłych czasami obecne są jego resztki),
- migdałek językowy,
- migdałki trąbkowe,
- pasma boczne,
- grudki chłonne.
Migdałki nazywane są pierwszą barierą ochronną przed drobnoustrojami. Choć stanowią barierę dla czynników chorobotwórczych, czasem dochodzi do zapalenia samych migdałków, najczęściej wskutek infekcji.
Zjawisko powiększania się migdałów dotyczy najczęściej dzieci między 3. a 7. rokiem życia. W dalszych etapach rozwoju te bowiem ulegają stopniowemu zanikowi, tzw. inwolucji. Dr hab. med. Bożena Skotnicka z Kliniki Otolaryngologii Dziecięcej UM w Białymstoku wyjaśnia, że powiększony migdał u dziecka w pierwszych latach życia jest wyrazem dużej aktywności immunologicznej tkanki chłonnej gardła. To dlatego każda infekcja górnych dróg oddechowych wiąże się z odczynowym powiększaniem się tkanki limfatycznej, a długotrwała stymulacja powoduje przejściowe lub trwałe zwiększenie jej rozmiarów.
Powiększone migdałki - przyczyny
Powiększone migdały mogą być objawem zakażeń gardła wskutek infekcji bakteryjnej, wirusowej czy grzybiczej, jak i przerośnięcia migdałka w wyniku nawracających zakażeń, alergicznego nieżytu nosa, refluksu żołądkowo-przełykowego oraz narażenia na dym tytoniowy.
Zapalenie gardła to najczęstsza przyczyną powiększonych migdałków u dzieci i dorosłych. Te mają charakter odczynowy, stan jest odwracalny. Jeśli jednak zakażenia często nawracają, w konsekwencji może dojść do przewlekłego zapalenia migdałków podniebiennych. Zwykle przyczyną zakażenia są bakterie tlenowe oraz beztlenowe.
Powiększone migdałki u dzieci, zarówno podniebienne, jak i migdał gardłowy, mogą wskazywać na przerośnięcie. Dzieje się tak, świadczyć o ich przerośnięciu. Dochodzi do niego wskutek odkładania się tkanki limfatycznej w obrębie migdałków podczas każdej przebytej infekcji dróg oddechowych. Inną przyczyną przerostu migdałków może być: alergiczny nieżyt nosa, refluks żołądkowo-przełykowy oraz narażenie na dym tytoniowy.
Najczęstszą przyczyną przerostu migdałków są:
- nawracające wirusowe i bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych, głównie zakażenie Haemophilus influenzae,
- zmiany składu flory kolonizującej górną część gardła.
Zdarza się, że powiększony jest tylko jeden migdałek. Jednostronne powiększenie migdała może być powikłaniem po przebytej anginie, jak również objaw infekcji bakteryjnej lub grzybiczej. Powiększenie jednego migdała może być wywołane infekcją kiłową czy gruźliczą bądź wskazywać na nowotwór (na przykład chłoniak).
Powiększone migdałki - objawy
Powiększone migdałki - zarówno podniebienne, jak i gardłowy - wywołują nie tylko ból, ale i wiele innych dolegliwości. Pojawiają się:
- problemy z oddychaniem, pogorszeniem drożności gardła, oddychanie przez usta,
- zaburzenia w mowie. To tak zwana "mowa kluskowata", czyli niewyraźne mówienie (gdy powiększone są migdały podniebienne) bądź nosowanie tylne (gdy powiększony jest migdał gardłowy),
- bolesność przy połykaniu, uczucie ściskania w gardle,
- zaburzenia snu, chrapanie, zaburzenia oddychania w trakcie snu, bezdechy,
- upośledzenie drożności nosa, wyciek z nosa,
- upośledzenie węchu,
- niedotlenienie, a co za tym idzie także senność, zaburzenia koncentracji, bóle głowy,
- wady zgryzu, pojawia się twarz adenoidalna ("gapiowata"). Twarz staje się wąska, długa, ze spłaszczoną częścią twarzową, a usta są nieustannie półotwarte,
- podatność na zakażenia, takie jak przewlekłe zapalenia błony śluzowej nosa oraz zatok, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych i górnych dróg oddechowych.
W przypadku asymetrycznego powiększenia migdałów podniebiennych, należy niezwłocznie udać się do lekarza, jeśli pojawią się takie objawy jak: szybkie powiększanie się migdała, powiększenia węzłów chłonnych szyi, powiększenie wątroby i śledziony, utrata masy ciała.
Powiększone i spuchnięte migdały - co robić? Leczenie
W przypadku nawracających lub przewlekle powiększonych migdałów należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, pediatry lub laryngologa, którzy poprowadzą leczenie.
Powiększone migdałki leczy się zachowawczo. Na ból migdałków pomaga płukanie jamy ustnej, często niezbędna jest antybiotykoterapia, leczenie za pomocą glikokortykosteroidów donosowych czy terapia immunostymulująca. Nie zawsze jednak metody te są skuteczne. Kiedy powiększone migdałki nie reagują na leczenie farmakologiczne, a wywołują dokuczliwe objawy o dużym nasileniu, konieczny jest zabieg chirurgiczny. Powiększone migdałki u dziecka, wywołane ich przerostem często ustępują samoistnie.
Operacyjne wycięcie migdałków podniebiennych polega na usunięciu migdałka gardłowego, usunięciu migdałków podniebiennych lub wycięciu ich części. W przypadku nowotworów migdałków stosuje się radykalne leczenie chirurgiczne, a także radioterapię lub chemioterapię.
