Nerki to parzyste narządy układu moczowo-płciowego, których kształt przypomina ziarno fasoli. Nerka zwykle waży nie więcej niż 150 g, ma około 12 cm długości i 6 cm szerokości.
Gdzie są nerki? Nerki położone są w jamie brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej, ściślej mówiąc po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i pod wątrobą, na wysokości dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych kręgów lędźwiowych, choć lewa nerka zlokalizowana jest nieco niżej. Nerki sąsiadują z wątrobą i pęcherzykiem żółciowym, żołądkiem i śledzioną. Bezpośrednio z nerkami związane są gruczoły nadnerczowe (nadnercza), położone w okolicy górnych biegunów nerek.
Funkcje nerek
Nerki pełnią wiele funkcji:
- wydalniczą (produkcja moczu). Mocz powstający w nerkach spływa moczowodami do pęcherza moczowego, skąd przez cewkę moczową zostaje wydalony na zewnątrz,
- regulacyjną (utrzymanie homeostazy),
- endokrynną (produkcja i degradacja hormonów).
Do zadań nerek należy usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii, zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu, regulacja objętości płynów ustrojowych i osmolarności, wpływ na ciśnienie tętnicze krwi czy wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (pH) krwi. Krótko mówiąc prawidłowo działające nerki są niezbędne, by zachować zdrowie. Nerki, które nie wypełniają swoich funkcji, uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Upośledzenie funkcji nerek jest zagrożeniem życia.
Budowa nerki
Budowa nerki jest dość skomplikowana. Niemniej warto znać kilka faktów. Co warto wiedzieć o nerkach?
- Nerkę otacza torebka włóknista (wewnętrznie), torebka tłuszczowa oraz powięź nerkowa (najbardziej zewnętrzna osłonka nerki).
- W budowie nerki wyróżnia się powierzchnie: dogrzbietową i dobrzuszną, brzegi: boczny i przyśrodkowy oraz końce: doczaszkowy i doogonowy. Na brzegu przyśrodkowym położona jest zatoka nerkowa, przez którą do środka narządu wnika tętnica nerkowa (doprowadzająca krew), a opuszcza go moczowód wraz z żyłą nerkową (odprowadza krew) i naczyniami chłonnymi.
- W obrębie nerek wyróżnia się dwie części: korę nerek, czyli część zewnętrzną oraz rdzeń nerek, czyli część wewnętrzną.
- Główną jednostką nerek odpowiedzialną za czynność filtracyjną (oczyszczanie) są kłębuszki nerkowe. Podstawowym składnikiem kłębuszka nerkowego jest jego błona filtracyjna.
- Jednostką strukturalną i czynnościową nerki jest nefron. Pojedyncza nerka zawiera około 1-1,5 miliona nefronów.
Choroby nerek - u dorosłych i u dzieci
Choroby nerek mogą być wadami rozwojowymi (ich rozwój rozpoczyna się w 4. tygodniu życia płodowego). To na przykład wrodzone wodonercze, zdwojenie moczowodu, wrodzona nerka torbielowata, nerka podkowiasta czy agenezja (brak) nerki.
Wiele chorób nerek wiąże się z mutacjami genetycznymi, ale mogą się one pojawiać także później. Najczęściej spotykane to: kłębuszkowe zapalenie nerek, kamica nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, wielotorbielowatość nerek, nowotwory nerek czy niewydolność nerek (zarówno ostra, jak i przewlekła).
Na nerki chorują nie tylko dorośli, ale i dzieci. Sporo zamieszania może wywołać refluks moczowodowo-pęcherzowy u dzieci. Wówczas mocz, zamiast wypłynąć moczowodami do pęcherza moczowego i cewki moczowej, cofa się z pęcherza do moczowodów, a w przypadkach bardzo zaawansowanych - nawet do miedniczek nerkowych i nerek. Przyczyną jest wrodzona wada budowy układu moczowego.
Tematem, który spędza sen z powiek wielu rodzicom jest również rak nerki u dzieci. Najczęstszym nowotworem nerek u najmłodszych jest tak zwany guz Wilmsa. Stanowi on od 6-10% wszystkich nowotworów złośliwych u dzieci. Najczęściej chorują dzieci pomiędzy 1. a 5. rokiem życia. Szczyt zachorowania przypada pomiędzy 3. a 4. rokiem życia.
Ponieważ nawet poważne choroby nerek u dzieci często przebiegają bez charakterystycznych objawów, wykrywa się je dopiero w stadium schyłkowej niewydolności nerek. To dlatego tak ważne są profilaktyczne, wykonywane co najmniej raz w roku badania moczu.
Jeśli pojawią się niepokojące sygnały, należy przeprowadzić diagnostykę nerek. Wówczas wykorzystuje się takie badania jak USG czy urografia. Ważnym badaniem, które pozwala ocenić wygląd nerek, ich ukrwienie, funkcję wydzielniczą, a także ich wady oraz zmiany zapalne, jak również wydalanie moczu z przestrzeni nerek, jest scyntygrafia nerki. Może być ono wykonywana także u niemowląt i dzieci.
