Zaparcia u dzieci, zwane potocznie zatwardzeniami, to utrudniona lub nieczęsta (rzadziej niż 2 razy na tydzień) defekacja. Stolce dziecka, które cierpi na zaparcia, są zbite, twarde, często w postaci grudek. W rezultacie wypróżnianiu towarzyszy wysiłek, ból, a także stres i łzy. O zaparciu mówi się, gdy stolec jest oddawany rzadziej niż raz na 3 dni.
Zaparcia u dzieci - przyczyny
U podstaw zaparć u dzieci zwykle nie leżą poważne schorzenia. Ich przyczyną są zaburzenia czynności jelit, które wywołała:
- dieta z małą zawartością błonnika (jego niedobór sprzyja spowolnieniu pracy jelit i w rezultacie prowadzi do zaparć) i płynów,
- niedojrzały układ pokarmowy, u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym źle dobrana mieszanka mleczna,
- siedzący tryb życia, za mało ruchu,
- choroba Hirschsprunga (wrodzone zaburzenia unerwienia ściany jelit) czy hemoroidy,
- alergia na białko mleka krowiego lub choroby gorączkowe,
- krzywica, przedawkowanie witaminy D3,
- cukrzyca bądź niedoczynność tarczycy,
- silny stres bądź emocje, jadłowstręt psychiczny. Zaparcia pojawiają się podczas przechodzenia z karmienia piersią na mieszanki sztuczne, nauki korzystania z toalety bądź w trakcie rozpoczęcia zajęć w przedszkolu lub nauki w szkole,
- niektóre leki lub połączenie kilku leków o działaniu zapierającym (jak choćby żelazo).
Jedną z częstszych przyczyn zaparcia jest lekceważenie uczucia parcia na stolec, a także tak zwane zaparcia nawykowe. Zdarza się, że u dzieci obserwuje się postawę retencyjną. Dziecko, które czuje potrzebę wypróżnienia się, przerywa aktywność, zastyga w bezruchu, zaciska pośladki, krzyżuje nogi. Kiedy uczucie parcia na stolec ustępuje, maluch podejmuje przerwaną zabawę czy czynność. Wstrzymywanie oddawania stolca rozregulowuje rytm pracy jelit - rozleniwia je.
Zaparcia u dzieci - leczenie. Jak przeciwdziałać zatwardzeniu?
W większości przypadków zaparcia u dzieci rozpoznaje się na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, a leczenie zależy od przyczyny je wywołującej. Terapia zwykle opiera się na podaniu leków bądź usunięciu zalegającego stolca, diecie oraz aktywności fizycznej.
Do leczenia dzieci nie zaleca się leków na przeczyszczanie ani specyfików roślinnych, po które sięgają dorośli (podawanie środków przeczyszczających należy skonsultować z lekarzem). Kluczowe przy zaparciach jest, by usunąć zalegający stolec. Można to zrobić, aplikując dziecku czopek glicerynowy (w dawce skonsultowanej z lekarzem). Następnym ważnym krokiem jest zapobieganie kolejnemu epizodowi zaparcia.
Bardzo ważna jest profilaktyka, opierająca się na zmianie sposobu żywienia - jadłospis powinien zostać poddany pewnym modyfikacjom. O czym trzeba pamiętać? Przede wszystkim o tym, że dieta dziecka powinna być dobrze zbilansowana, różnorodna, bogata w błonnik, który zawierają warzywa i owoce, a także kasze, pieczywo z pełnego przemiału, płatki owsiane. W przypadku niemowląt, które są karmione mlekiem modyfikowanym, a cierpią na zaparcia, warto porozmawiać z lekarzem o zmianie mieszanki na inną.
Dzieciom, także niemowlętom, które mają już rozszerzoną dietę, można podawać sok jabłkowy. Pomoże zwiększenie ilości spożywanych płynów, zarówno wody, soków, jak i herbatek ziołowych (koperkowa, rumiankowa), a także włączenie do diety probiotyków (zarówno aptecznych, jak i pochodzących z takich produktów jak jogurty, kefiry, maślanka) i suszone śliwki. W przypadku zaparć u dzieci bardzo ważne jest, aby z ich diety wykluczyć produkty, które sprzyjają zatwardzeniom. To przede wszystkim czekolada i kakao, nadmiar mięsa i potraw mącznych, biały ryż, białe pieczywo oraz gotowana marchew.
W profilaktyce zaparć u dzieci nie mniej ważna jest aktywność fizyczna, ściślej mówiąc jej zwiększenie. Codzienne spacery, jazda na rowerze czy bieganie po podwórku skutecznie rozruszają jelita i usprawnią pasaż mas kałowych.
Zaparcia u dzieci zwykle nie są groźne i nie wymagają wizyty u lekarza. Nie znaczy to jednak, że zatwardzenia można lekceważyć. Długo zalegający stolec może skutkować rozszerzaniem odbytnicy, zanikaniem uczucia parcia na stolec, a w skrajnych przypadkach może dojść do przedziurawienia ściany jelita.
