Rozszczep wargi, tak zwana zajęcza warga, jest szczeliną lub przerwą, która powstała wskutek niepołączenia się struktur formujących wargę. Pojawia się, gdy dochodzi do nieprawidłowego połączenia się kości szczękowej z przyśrodkowym wyrostkiem nosowym. Do rozszczepu wargi dochodzi w okresie formowania się podniebienia pierwotnego w 4-6 tygodniu rozwoju płodu. Rozszczep wargi może współistnieć z rozszczepem podniebienia.
O rozszczepie wargi mówi się wówczas, gdy struktury podniebienia są zrośnięte, a wargi nie. Rozszczep najczęściej dotyczy wargi górnej, zarówno tylko jednej strony, jak i dwóch. Nieprawidłowość manifestuje się jako mała przerwa (częściowy lub niekompletny rozszczep wargi), ale szczelina może też rozciągać się aż do nosa (rozszczep kompletny). Łagodną formą rozszczepu wargi jest mikrorozszczep.
Zajęcza warga może występować w różnym stopniu. Wyróżnia się:
- rozszczep wargi jednostronny częściowy,
- rozszczep wargi jednostronny całkowity,
- rozszczep wargi dwustronny całkowity.
Rozszczep wargi jest możliwy do wykrycia już podczas badania ultrasonograficznego (USG) w drugim trymestrze ciąży. Diagnoza potwierdzana jest po porodzie, w trakcie badania noworodka przez pediatrę. W większości przypadków rozszczep wargi czy podniebienia diagnozowany jest szybko ze względu na charakterystyczny wygląd twarzy dziecka. W Polsce częstość występowania rozszczepu wargi i podniebienia wynosi 2 na 1000 żywych urodzeń.
Rozszczep wargi - przyczyny
Przyczyny pojawienia się rozszczepu wargi nie są do końca poznane. Przypuszcza się, że mogą na niego wpływać czynniki genetyczne, choć zakłada się, że niezbędne jest działanie czynnika środowiskowego/zewnętrznego. Do przyczyn środowiskowych zaburzających prawidłowy rozwój płodu i mogących prowadzić do wystąpienia rozszczepu należą:
- nikotynizm bądź alkoholizm matki,
- niedożywienie podczas ciąży,
- niedobór kwasu foliowego,
- przedawkowanie witaminy A lub E,
- choroby matki podczas ciąży - na przykład różyczka, grypa, cukrzyca, niewydolność krążenia, niewydolność nerek, toksoplazmoza,
- przyjmowanie niektórych leków w czasie ciąży,
- niedobór tlenu podczas rozwoju płodowego,
- narażenie na promieniowanie jonizujące w okresie płodowym,
- zażywanie kwasu acetylosalicylowego w ciąży.
Rozszczep wargi pojawia się również w przypadku ciężkich wad genetycznych, takich jak zespół Patau, zespół Edwardsa, zespół kociego krzyku (tzw. Cri-du-chat).
Rozszczep wargi - leczenie
Rozszczep wargi, a także rozszczep podniebienia są wadami złożonymi, dlatego ich leczenie jest wieloetapowe. Wady rozszczepowe są przyczyną zniekształceń wargi, nosa, szkieletu twarzoczaszki oraz zaburzeń, takich funkcji jak oddychanie, ssanie, połykanie, mówienie. Z tego powodu dzieci z rozszczepem wargi potrzebują specjalistycznej opieki: logopedycznej, ortodontycznej, stomatologicznej, laryngologicznej, foniatrycznej i psychologicznej.
Im większy stopień rozszczepu, tym leczenie jest trudniejsze i dłuższe. O ile jednostronny, niekompletny rozszczep wargi wymaga zwykle jednej operacji, o tyle rozszczep obustronny, kompletny, dotyczący tak wargi, jak i podniebienia, potrzebuje długiego i bardziej złożonego leczenia.
Rozszczep wargi jest leczony operacyjnie. Ponieważ nieprawidłowość może wywoływać problemy z karmieniem, mową, a nawet rozwojem społecznym, należy się go podjąć we wczesnym dzieciństwie. To dlatego operacje chirurgicznie przeprowadza się zwykle pomiędzy 3 a 8 miesiącem życia dziecka, zwykle w wieku 6 miesięcy. Ma to związek zarówno z bezpieczeństwem zabiegu, jak i anatomią niemowlęcia.
Zarówno termin wykonywania zabiegów chirurgicznych, jak i ich zakres oraz rozległość powinny być rozplanowane tak, by nie pogłębiały zaburzeń, a w możliwie największym stopniu je usuwały. Najważniejszą zasadą terapii jest dążenie do rekonstrukcji tkanek miękkich w miejscu rozszczepu z możliwie najmniejszym uszkodzeniem punktów wzrostowych szkieletu szczęki.
Dzieci, które przeszły operację polegającą na korekcji zajęczej wargi mają charakterystyczną, pionową bliznę, która biegnie od wargi w stronę nosa. Blizny po rozszczepie i operacjach nie znikają, choć różnią się między sobą stopniem nasilenia. Niestety często źle wpływają na samoocenę dziecka i kształtowanie się jego relacji z rówieśnikami. Stad tak ważne jest wsparcie zarówno rodziców, jak i specjalistów, w tym psychologów.
