Badania moczu - kiedy je wykonać? O czym mówią wyniki?

Badania moczu dostarczają wielu cennych informacji o zdrowiu pacjenta, zarówno w kontekście układu moczowego, jak i wielu innych narządów i układów. Kiedy powinno się wykonać badanie moczu? Jak prawidłowo pobrać jego próbkę? O czym mówią wyniki?
Zobacz wideo

Badania moczu są wykonywane zarówno rutynowo, w ramach badań profilaktycznych, jak i ze wskazań medycznych, to jest wtedy, gdy u pacjenta występują niepokojące objawy. Zwykle jest to podejrzenie zakażenia układu moczowego, o których świadczy ból brzucha, parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu lub towarzyszące temu trudności, a także gorączka i zmieniony kolor moczu. Badania moczu przeprowadza się także kontrolnie, u ciężarnych oraz osób chorujących na cukrzycę, kamicę moczową, nawracające zakażenia układu moczowego, a także borykających się ze schorzeniami nerek i wątroby.

Badania moczu - jak pobrać materiał?

Aby badania były miarodajne, należy pobrać mocz w ściśle określony sposób. Jak prawidłowo pobrać jego próbkę? Przede wszystkim próbkę do badania moczu należy pobrać rano, po przerwie nocnej, na czczo. Przedtem należy dokładnie umyć okolice narządów płciowych - w innym wypadku może dojść do zafałszowania wyniku badania (wpływa na to choćby obecność bakterii). Urynę zbiera się do czystego, jednorazowego pojemnika, łapiąc środkowy strumień. Nie należy zbierać moczu do słoików czy wykorzystywanych wcześniej pojemników, gdyż może to wpłynąć na wyniki badania. Materiał do badania należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, przed upływem dwóch godzin od pobrania materiału.

Badania ogólne moczu

Ogólne badania moczu to proste, tanie i podstawowe badania diagnostyczne. Badanie fizyczne ocenia takie parametry moczu jak:

  • barwa i wygląd,
  • przejrzystość,
  • odczyn,
  • woń,
  • ciężar właściwy.

Barwa moczu może być słomkowa, mleczna, pomarańczowa, czerwona, fioletowa, ciemnobrązowa, zielona, co może świadczyć o wielu stanach. I tak na przykład kolor mleczny pojawia się w ropnych schorzeniach układu moczowego, czerwony zarówno po spożyciu buraków, jak i przy krwiomoczu, zaś fioletowy - w stanach pozawałowych i u osób z ciężką niewydolnością jelitową. Prawidłowa barwa moczu mieści się w przedziale od przeźroczystego do ciemnożółtego.

Oceniając w badaniach moczu moczu jego przejrzystość, zakłada się, że mocz fizjologiczny jest klarowny, choć może pojawić się niewielkie zmętnienie, które wywołuje obecność fosforanów, śluzu czy komórek nabłonkowych. Zdarza się jednak, że za zmętnienie moczu odpowiadają leukocyty czy bakterie. Odczyn określany w badaniu moczu jest związany ze stosowaną dietą, ale zależy również od czasu przechowywania moczu. Ph moczu powinno się wahać w granicach 4,5 do 8,2. Woń moczu, która ma znaczenie jedynie w odniesieniu do świeżej próbki, określana jest jako swoista. Aromatyczna może świadczyć o cukrzycy, a amoniakalna - o bakteriurii. Ciężar właściwy moczu zależy od ilości spożywanych płynów oraz składników wydalanych z moczem. Prawidłowy zakres wynosi 1,003-1,030.

Czasem zlecane jest jeszcze inne badanie moczu, czyli dobowa zbiórka moczu. W niektórych przypadkach konieczne jest pobranie moczu przez cewnik założony do pęcherza moczowego.

Badanie chemiczne moczu

W zakres badań moczu wchodzi również badanie chemiczne. Jeśli wykaże ono obecność białka, glukozy, ciał ketonowych, bilirubiny czy azotanów, może to wskazywać na różne jednostki chorobowe.

U zdrowej osoby w moczu nie wykrywa się białka. Jeśli się w nim pojawi, mówi się o białkomoczu, który ma różne przyczyny. Może nią być zarówno białkomocz fizjologiczny (występujący w trzecim trymestrze ciąży czy po dużym wysiłku fizycznym), jak i białkomocz patologiczny (pojawiający się w chorobach układu moczowego, przy niewydolność układu krążenia, jak i przy nadciśnieniu tętniczym).

Glukoza u zdrowej osoby nie powinna zostać wykryta w badaniu moczu. Jeśli się pojawi, oznacza to glukozurię pozanerkową. Inną przyczyną może być uszkodzenie kanalików nerkowych. Ciała ketonowe w moczu mogą pojawić się wskutek kwasicy cukrzycowej czy zatrucia ciążowego, ale także przy drastycznych kuracjach odchudzających czy biegunkach. Bilirubina w moczu może świadczyć o hemolizie, zapaleniu wątroby, żółtaczce mechanicznej, zaś obecność azotanów wskazuje na zapalenie układu moczowego.

Badanie osadu moczu

Badania moczu obejmują także analizę osadu moczu, którą przeprowadza się na odwirowanej i odpowiednio przygotowanej próbce moczu. Osad moczu jest oglądany pod powiększeniem, gdzie ocenia się jakościowo, półilościowo i ilościowo wszystkie składniki morfotyczne osadu, czyli: nabłonki płaskie, leukocyty, erytrocyty, wałeczki lipidów, składniki mineralne, a także bakterie, grzyby, pasożyty i śluz.

Badania moczu - posiew moczu

Kolejnym badaniem moczu jest jego posiew, który pozwala na wykrycie obecności bakterii. Wykonuje się je, gdy badanie ogólne moczu dało nieprawidłowy wynik. Posiew moczu polega na posianiu próbki moczu na specjalnej płytce z pożywką dla bakterii. Badanie trwa kilka dni, a wynik określa rodzaj patogenu, który wywołał infekcję.

Badania moczu - diagnoza i wyniki

Ponieważ badania moczu dostarczają wielu informacji i mogą wskazywać na wiele schorzeń, interpretacji wyników powinien dokonać lekarz, który ma nie tylko wiedzę, ale i możliwość zbadania pacjenta i zebrania szczegółowego wywiadu.

Więcej o:
Copyright © Agora SA