Gruźlica to choroba wywoływana przez prątki gruźlicy, czyli bakterie Mycobacterium tuberculosis. Wiele osób ma z nimi styczność, jednak nie zapadają na gruźlicę. Gruźlicą można się zarazić tylko przez kontakt z chorą, prątkującą osobą. Najbardziej narażone są osoby z najbliższego grona, które miały długotrwałą styczność z zakażonym, ale jest też możliwość zarażenia się np. w środkach komunikacji publicznej. Bakterie przenoszą się poprzez wydzielinę z nosa i gardła chorej osoby. Istnieją też inne drogi zakażenia: bakterie mogą wniknąć drogą pokarmową, przez uszkodzony naskórek, a także matka chorująca w czasie ciąży na gruźlicę rozsianą może zarazić dziecko.
U większości zdrowych i odpornych osób, prątki gruźlicy są po ich wniknięciu do organizmu niszczone przez układ odpornościowy. Nawet jeśli dochodzi do zakażenia, tylko kilka procent przypadków kończy się chorobą. Gruźlica może pozostawać w uśpieniu i wylęgać się od kilku tygodni do nawet kilkunastu lat. Znana jest też latentna postać gruźlicy, czyli stan gdy organizm jest zakażony ale nie ma żadnych objawów choroby.
Dzięki szczepieniom znacznie ograniczono liczbę zachorowań na gruźlicę
W skali globalnej gruźlica jest poważnym problemem. Według WHO cierpieć na nią może nawet milion dzieci. W Polsce, by w najlepiej chronić przed gruźlicą całą populację, wprowadzono obowiązkowe szczepienia BCG (Bacillus Calmette-Guérin), które podaje się wszystkim dzieciom w pierwszej dobie po urodzeniu. Ilość zachorowań udało się w znacznym stopniu ograniczyć, choć nadal zdarzają się przypadki gruźlicy nawet wśród najmłodszych.
Chociaż stereotypowo na gruźlicę zapadają tylko osoby schorowane, pogrążone w ubóstwie, zaniedbane, to tak na prawdę na gruźlicę może zachorować każdy. Na kilka tysięcy zachorowań rocznie, tylko około 150 przypadków odnotowuje się wśród dzieci. Na ryzyko zachorowania na gruźlicą najbardziej narażone się najmłodsze dzieci (przed 4. rokiem życia) i z obniżoną odpornością.
Kiedy z zakażenia rozwija się gruźlica?
Prątki gruźlicy po wniknięciu do organizmu nie dają objawów choroby aż do czasu wystąpienia spadku odporności w organizmie gospodarza (związanego z przebytą infekcją lub innym czynnikiem np. niedożywieniem). Wtedy bakterie intensywnie namnażają się i mogą atakować wszystkie narządy. Ponieważ najczęściej bakterie wnikają przez układ oddechowy, to jest to również najczęstszy obszar ujawniania się objawów gruźlicy - atakuje ona płuca. Rzadziej atakowane są m.in. nerki i układ nerwowy.
Postaci gruźlicy u dzieci:
- gruźlica płucna - najpowszechniejsza, kojarzona z silnym kaszlem,
- gruźlica węzłów chłonnych,
- gruźlica prosówkowa - częsta u dzieci, związana z rozsianiem bakterii w krwi,
- gruźlica skórna,
- gruźlica nerek,
- gruźlica kostno-stawowa,
- gruźlica ośrodkowego układu nerwowego,
- gruźlica latentna
Objawy gruźlicy
U dzieci nawet najczęstsza forma gruźlicy - płucna - może być trudna w diagnozowaniu, gdyż daje niespecyficzne objawy i często bywa mylona z zapaleniem płuc.
Objawami gruźlicy płucnej są:
- intensywny kaszel,
- podwyższona temperatura ciała,
- potliwość (szczególnie nasilona w nocy),
- chudnięcie,
- duszności.
Objawy innych postaci gruźlicy są bardzo różne w zależności od tego jakie układy lub narządy zostały objęte infekcją, ale podobnie jak w przypadku gruźlicy płucnej mogą być niespecyficzne i bywają mylone z innymi chorobami, np. przy gruźlicy nerek występują dolegliwości przy oddawaniu moczu i krwiomocz, podobne do objawów innych infekcji układu moczowego.
Diagnozowanie gruźlicy
Przy podejrzeniu gruźlicy wykonywane są: odczyn tuberkulinowy, test IGRA (wykrywający prątki gruźlicy) oraz badania bakteriologiczne (plwociny, popłuczyn żołądkowych).
Jeśli podejrzewana jest gruźlica płucna, lekarz zleca badanie RTG klatki piersiowej, które może ujawnić chorobowe zmiany: nacieki i wysięki, płyn w jamie opłucnej czy jamy gruźlicze w płucach.
Leczenie gruźlicy u dzieci
Leczenie gruźlicy jest długotrwałym procesem. W pierwszym etapie lekarze starają się intensywnie zwalczyć prątki gruźlicy, w drugim etapie - podtrzymującym, eliminowane są pozostające jeszcze w organizmie bakterie o wolniejszym metabolizmie. Niestety zdarza się, że prątki uodparniają się na stosowane leki i terapię trzeba modyfikować.
Czas leczenia jest różny przy różnych postaciach gruźlicy. W przypadku gruźlicy płucnej i latentnej leki trzeba przyjmować nawet przez pół roku. Leczenie gruźlicy ośrodkowego układu nerwowego i gruźlicy kostno-stawowej trwa najdłużej - do roku.
Terapia jest wprawdzie długotrwała ale skuteczna w zdecydowanej większości przypadków.
