Babka lancetowata - ogólna charakterystyka
Babka lancetowata, bylina z rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.), znana od bardzo dawna w lecznictwie. Medycyna ludowa zalecała ją w leczeniu chrypki, suchego, przewlekłego kaszlu, nieżytów przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych, łagodzeniu swędzenia wywołanego ukąszeniem komara.
Jako gatunek bardzo zmienny, przystosowujący się do różnych warunków, występuje niemal W całej Europie, Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, na Hawajach, w Australii i na Madagaskarze, w Afryce północnej oraz w Azji zachodniej, środkowej, a także w Himalajach. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, choć w stanie naturalnym jest coraz rzadziej spotykana, ze względu na stosowanie herbicydów. Dobrze się czuje w polskich Tatrach - do wysokości 1367 m n.p.m. Łacińska nazwa babki - plantago lanceolata - wywodzi się od kształtu blaszki liściowej. Liście ma długie, lancetowate, u nasady rynienkowato zwężone. Można spotkać ją pod nazwami zwyczajowymi, jak: babka wąskolistna, języczki polne, babka koniczynowa lub koniczynowata, żywiec.
Babka lancetowata rośnie na łąkach, trawnikach, pastwiskach, przydrożach, zboczach i polanach. Preferuje lekkie i przewiewne gleby, czarnoziemne lub gliniasto-piaszczyste. Często jest spotykana jako roślina ruderalna - zasiedlająca podłoża zmienione przez człowieka, szczególnie środowiska miejskie. Jako chwast rośnie przy koniczynie lub lucernie. Błyszczące, czerwonobrunatne nasiona babki, w kształcie czółenek, są przysmakiem kanarków. Żywią się nią larwy niektórych gatunków motyli
Babka lancetowata - cechy fitochemiczne
Liście babki lancetowatej zawierają:
- aukubinę, działającą przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwzapalnie i osłaniająco na wątrobę. substancje śluzowe, pektyny, garbniki (ok. 6,5%);
- kwas fumarowy, o działaniu detoksykacyjnym - posiada właściwości kardioochronne, usuwa z organizmu szkodliwe związki, np. po zatruciu alkoholem;
- kwas benzoesowy, hamuje rozwój bakterii, drożdży, pleśni (w środowisku kwaśnym lub lekko obojętnym). Stosowany jako konserwant lub dodawany do środków odstraszających owady;
- kwas cynamonowy, stosowany w kosmetyce i medycynie jako środek przeciwbakteryjny, a także jako filtr optyczny. Cynamoniany są używane jako środki przeciwsłoneczne do ochrony skóry przeciw promieniowaniem UV (UV-A i UV-B);
- kwas waniliowy, używany jest jako związek zapachowy, posiada także działanie przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwnowotworowe oraz ma właściwości neuro- i nefroprotekcyjne;
- sole mineralne (w tym sole cynku i krzemionkę),
- flawonoidy (bajkaleina, skutelareina).
Działanie i dawkowanie babki lancetowatej
W mieszankach ziołowych i syropach liść babki lancetowatej stosowany jest głównie jako środek o działaniu wykrztuśnym i rozkurczającym mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych oraz w stanach zapalnych jamy ustnej, krtani.
Właściwości bakteriostatyczne wykazuje świeży surowiec - w postaci soku ze świeżego liścia babki. Przyspiesza gojenie ran i regenerację naskórka. Sok wyciśnięty ze świeżych, zmiażdżonych liści, można podawać kilka razy w ciągu dnia po łyżeczce - jako środek wykrztuśny, a także przeciwzapalny.
Takie samo działanie ma odwar z wysuszonych liści babki; odwary działają ściągająco i słabo moczopędnie. Wyciągi wodne z liści babki lancetowatej, jeśli są stosowane doustnie, pobudzają wytwarzanie interferonu i przeciwciał antywirusowych, substancji chroniących przed inwazją wirusów.
Przygotowanie odwaru z wysuszonych liści babki polega na zalaniu 1 łyżki liści ciepłą wodą (350ml) i ogrzewaniu jej do wrzenia, gotowaniu pod przykryciem do 5 minut. Odwar należy przecedzić i po lekkim wystudzeniu pić z częstotliwością 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki - w nieżycie jelit i biegunce. Taki odwar stosuje się zewnętrznie do płukań, okładów i przemywań. Do przemywania oczu rozcieńcza się go z przegotowaną wodą w proporcji 1:1.
Jak zbierać babkę lancetowatą?
Ponieważ surowcem leczniczym są liście, zbierać je można w okresie kwitnienia rośliny, czyli od maja do września - najlepiej na suchych łąkach i pastwiskach. Suszyć należy od razu po zerwaniu, gdyż liście babki szybko się odbarwiają, tracąc wiele ze swych cennych właściwości.
Preparaty zielarskie z babką lancetowatą
Babka lancetowata jest składnikiem preparatów ziołowych, stosowanych w schorzeniach oskrzeli i kaszlu. Preparaty te działają wykrztuśnie i rozrzedzają wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych. Roślina ta znalazła zastosowanie w wielu kosmetykach oczyszczających, łagodzących podrażnienia skóry, przyspieszających odnowę naskórka.
Okłady z liści babki lancetowatej
Świeże liście babki - całe lub roztarte - należy rozłożyć na gazie i przyłożyć do chorego miejsca na skórze; czyli na trudno gojące się rany, czyraki, wysypki, oparzenia, stłuczenia i opuchnięcia, a także na miejsca po ukąszeniach owadów. Okład trzeba umocować plastrem lub bandażem na 6-8 godzin.
