Co powoduje kleszczowe zapaleniem mózgu?
Chorobę wywołuje wirus z rodziny Flaviviridae. Najczęstszą przyczyną zakażenia tym wirusem jest ukąszenie kleszcza (stąd nazwa choroby), choć można też zarazić się pijąc skażone surowe mleko krowie, owcze lub kozie.
Kleszcze występują w Polsce coraz liczniej. By je spotkać nie trzeba zapuszczać się w leśne ostępy, te pajęczaki atakują nawet w miejskich parkach. Konsekwencją ukąszenia przez kleszcza może być borelioza lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Nie wszystkie kleszcze przenoszą groźne choroby, ale liczba tych zarażonych rośnie z roku na rok, prawdopodobnie w związku z ocieplaniem się klimatu. Największe niebezpieczeństwo występuje w rejonie warmińsko-mazurskim, podlaskim i na terenie województwa zachodniopomorskiego.
Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
O ile w przypadku boreliozy nie mamy możliwości zabezpieczenia się przed chorobą, to przed kleszczowym zapaleniem mózgu można się zaszczepić. Jest to dodatkowe szczepienie, zalecane osobom, które są szczególnie narażone na kontakt z kleszczami. Na kleszczowe zapalenie mózgu można szczepić dzieci powyżej pierwszego roku życia.
Szczepienie podstawowe obejmuje 3 dawki, a później trzeba pamiętać o szczepieniach przypominających co 3 lata.
Nie dysponujemy jeszcze lekami, które pozwoliłyby zatrzymać namnażanie się wirusów kleszczowego zapalenia mózgu w organizmie niezaszczepionej osoby, gdy już doszło do zakażenia, jedynym sposobem pozostaje więc chronienie się przed wkłuciem kleszcza i szczepienia.
Jak chronić dziecko przed ukąszeniem kleszcza?
- Przed spacerami wśród zieleni powinniśmy zabezpieczyć skórę, ubranie i ewentualnie wózek dziecka środkami odstraszającymi kleszcze.
- Strój na wycieczkę do lasu powinien zakrywać jak największą powierzchnię ciała, najlepsze będą wysokie buty np. kalosze.
- Jeśli mamy taka możliwość, unikajmy terenów, gdzie ryzyko złapania kleszcza jest największe,
- Po przyjściu do domu oglądamy dokładnie całe ciało malucha, szczególnie zakamarki, które kleszcze wybierają najchętniej: na głowie - szczególnie uszy i okolice za uszami, pępek, zgięcia stawów - pachy, pachwiny, miejsca pod kolanami.
- Gdy zauważymy kleszcza na skórze dziecka powinniśmy jak najszybciej i prawidłowo usunąć go, czyli: chwycić kleszcza np. przy pomocy pincety i wyciągnąć (nie zgniatać, nie rozrywać i w żadnym wypadku nie smarować tłuszczem) a rankę zdezynfekować. Wyciągniętego kleszcza możemy umieścić w pojemniku i skierować do badań, by ustalić czy potencjalnie mógł zarazić dziecko którąś z odkleszczowych chorób.
Jak przebiega kleszczowe zapalenie mózgu?
Samego wkłucia się kleszcza można nie zauważyć, gdyż wgryzając się wstrzykuje on w skórę człowieka substancje znieczulające. U większości osób, które zostały zakażone wirusem, sama choroba również postępuje początkowo niezauważenie, nie dając żadnych objawów. Jeśli symptomy zakażenia wystąpią, to choroba przebiega w następujących po sobie fazach:
- Okres utajnienia - to czas inkubacji (namnażania się) wirusa w zaatakowanym organizmie. Trwa od 2 do 28 dni.
- Pierwsze stadium choroby - Pojawiają się wówczas symptomy przypominające grypę: złe samopoczucie, gorączka, ból głowy i stawów, katar, nudności, wymioty, brak apetytu. Taki stan utrzymuje się przez okres 1-8 dni. W tym czasie wirus dociera do ośrodkowego układu nerwowego.
- Drugie stadium choroby - rozpoczyna się po około 4 tygodniach od ugryzienia kleszcza i jest cięższe. Może mieć postać zapalenia opon mózgowych, mózgu, mózgowo-rdzeniowego lub mózgowo-oponowo-rdzeniowego. Chory ma wysoką gorączkę. Przy najłagodniejszej a zarazem najczęstszej formie - oponowej charakterystycznym objawem jest sztywność karku, ból głowy i wymioty, bóle mięśni i stawów, drętwienia i mrowienia, czasem pojawiają się niedowłady kończyn, osłabienie siły mięśniowej i zaburzenia odruchów. Przy zapaleniu mózgu występują też zaburzenia świadomości i czucia, kłopoty ze snem i pobudzenie ruchowe.
U dzieci kleszczowe zapalenie mózgu ma zazwyczaj łagodniejszy przebieg niż u dorosłych. Jego objawami są bóle głowy, zmęczenie i podwyższona temperatura. Również powikłania po chorobie zdarzają się rzadziej niż u dorosłych (u 2% małych pacjentów). U jednej czwartej dzieci, śladem po przebyciu zapalenia bywają kłopoty z koncentracją.
U większości dorosłych kleszczowe zapalenie mózgu pozostawia po sobie różne problemy neurologiczne, w cięższych przypadkach dochodzi do porażeń i niedowładów - konieczna jest rehabilitacja. W Polsce 2% wszystkich przypadków kończy się śmiercią.
Kleszczowe zapalenie mózgu - jak wykryć zakażenie wirusem?
Bardzo trudno jest zdiagnozować kleszczowe zapalenie mózgu na początku rozwoju choroby, gdyż objawy jakie daje nie wskazują na poważną infekcję. Jednoznaczną diagnozę można postawić dopiero na podstawie badania serologicznego próbki krwi. W drugim stadium choroby wykonuje się również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
