Podłożem chorób autoimmunologicznych jest złe funkcjonowanie systemu odpornościowego, który zamiast walczyć z niebezpiecznymi dla organizmu czynnikami chorobotwórczymi zaczyna atakować i niszczyć własne zdrowe komórki. Znanych jest około osiemdziesięciu takich schorzeń. Niektóre choroby autoimmunologiczne dotyczą konkretnego organu, inne są nieswoiste narządowo. Mogą dawać objawy od urodzenia, ale też uaktywnić się w dowolnym momencie życia. Nie znamy jeszcze metod całkowitego wyleczenia tych schorzeń, możemy jedynie zapanować nad ich objawami.
Przyczyny chorób autoimmunologicznych
Nie znamy przyczyn chorób autoimmunologicznych, ale badania wskazują na pewne czynniki ryzyka zachorowania na nie. Istotną rolę odgrywa podłoże genetyczne - podatność na chorobę autoimmunologiczną dziedziczy się, ale choroba ujawnia się dopiero pod wpływem określonych czynników środowiskowych. Wiadomo również, że choroby autoimmunologiczne zdecydowanie częściej dotyczą kobiet - stanowią one prawie 3/4 chorych. Niektóre z chorób autoimmunologicznych mają związek z przebytymi infekcjami, w szczególności wirusowymi.
Cukrzyca typu I
Cukrzyca typu I jest najbardziej znaną chorobą autoimmunologiczną. Chorobę tę nazywa się również cukrzycą insulinozależną lub młodzieńczą, gdyż u większości chorych cukrzyca pojawia się przed 30 rokiem życia. U dzieci chorych na cukrzycę typu 1 układ immunologiczny atakuje i niszczy komórki trzustki, a ta przestaje produkować insulinę. Jest to hormon, który powinien się uwalniać w organizmie po posiłku, gdy we krwi wzrasta poziom glukozy. Bez niego glukoza nie może przedostać się z krwi do wnętrza komórek. Chorzy przez resztę życia muszą stale kontrolować poziom glukozy we krwi i przed posiłkami przyjmować insulinę, gdyż wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia) prowadzi do poważnych chorób. Nieleczona cukrzyca doprowadziłaby do śmierci.
Cukrzyca typu I ma podłoże genetyczne, ale jej rozwój następuje, gdy pojawi się czynnik zewnętrzny - najczęściej infekcja wirusowa. Objawami są: częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, chudnięcie, osłabienie, spadek aktywności i senność. Diagnoza stawiana jest na podstawie objawów i badania poziomu cukru we krwi.
Choroba Hashimoto
W chorobie Hashimoto układ autoimmunologiczny niszczy komórki tarczycy, powodując jej przewlekłe zapalenie i niedoczynność. Hormony tarczycowe ft3 i ft4 regulują wiele różnych procesów w organizmie - od prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, po płodność. Przy niedoczynności tarczycy, jaka pojawia się w chorobie Hashimoto, konieczna jest suplementacja syntetycznych hormonów tarczycy, by uniknąć uciążliwych objawów.
Objawami niedoczynności tarczycy u dzieci są wolne tempo wzrostu, opóźnione pojawianie się zębów, opóźnione dojrzewanie płciowe, ciągłe i niewyjaśnione zmęczenie, apatia, senność, odczucie zimna, wypadanie włosów, zaparcia, tycie bez związku z dietą, kłopoty z pamięcią i koncentracją uwagi oraz zaburzenia miesiączkowania u dziewczynek. Objawy najczęściej zaczynają się pojawiać u dzieci w pierwszych klasach szkoły i w okresie dojrzewania. Aby postawić diagnozę lekarz zleci badania krwi -TSH, fT3, fT4, PRL, przeciwciała anty-TPO, przeciwciała anty-TG oraz USG tarczycy.
W chorobie Hashimoto czynnikami ryzyka są: przypadki tej choroby w najbliższej rodzinie, niedobór jodu, radioterapia, nieleczona choroba u matki w okresie ciąży.
Choroba Gravesa-Basedowa
Inną chorobą autoimmunologiczną związaną z zaburzeniami funkcjonowania tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa. Jest rzadko diagnozowana u małych dzieci, prawdopodobieństwo jej pojawienia się rośnie z wiekiem i coraz częściej chorobę tę rozpoznaje się u nastolatków.
We krwi dziecka pojawiają się przeciwciała, które oddziałują na tarczycę. Prowadzi to do nadczynności gruczołu , który zaczyna wytwarzać nadmierne ilości hormonów i powiększa swoją objętość. W większości przypadków choroby Gravesa-Basedowa dochodzi do utworzenia się wola tarczycy. W niektórych przypadkach u chorych pojawia się również wytrzeszcz.
Innymi objawami, które pojawiają się u dzieci z nadczynnością tarczycy są: nadpobudliwość, poczucie gorąca, przyspieszenie wzrostu i przedwczesne dojrzewanie. Tak jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych możemy leczyć tylko objawy - w chorobie Gravesa-Basedowa objawem tym jest właśnie nadczynność tarczycy. Terapia powinna być prowadzona przez lekarza endokrynologa.
Przewlekłe nieżyty jelit
Celiakia i choroba Leśniowskiego-Crohna są chorobami autoimmunologicznymi, w których dochodzi do przewlekłego zapalenia jelit.
Celiakia
Celiakia, czyli nietolerancja glutenu to choroba, z którą trzeba się mierzyć przez całe życie. Jedynym sposobem na pozbycie się objawów jest definitywne wyeliminowanie z jadłospisu glutenu (pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa). Białka tych zbóż u osób z nietolerancją prowadzą do pogłębiających się uszkodzeń w jelicie cienkim. Konsekwencją jest coraz gorsze przyswajanie składników odżywczych. Objawami występującymi u chorych dzieci po spożyciu glutenu są biegunki i wzdęcia, anemia, przemęczenie, a także niedobór masy ciała.
Choroba Leśniowskiego-Crohna
W tej chorobie układ odpornościowy dziecka zaczyna niszczyć jego własny układ pokarmowy. Dochodzi do nieswoistego zapalenia jelit. W różnych odcinkach przewodu pokarmowego pojawiają się ogniska stanu zapalnego i owrzodzenia, w ustach tworzą się bolesne afty. Najczęściej chorują młodzi ludzie od 15. roku życia, ale choroba może wystąpić także u małych dzieci. U najmłodszych pacjentów przebieg choroby jest najcięższy i najczęściej dochodzi do powikłań.
Samoistna plamica małopłytkowa
Samoistna plamica małopłytkowa nazywana jest inaczej chorobą Werlhofa. To najczęściej występująca postać płytkowej skazy krwotocznej u dzieci. U chorych układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują płytki krwi. Samoistna plamica małopłytkowa pojawia się w następstwie infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Zaobserwowano, że objawy zaczynają się pojawiać od 1 do 3 tygodni po zakażeniu m.in. niektórymi chorobami dziecięcymi. Typowymi symptomami są wybroczyny i wylewy podskórne. Leczenie jest konieczne, gdy objawy skazy krwotocznej stają się intensywne.
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest bardzo rozpowszechnioną chorobą - dotyka nawet 12-24 proc. ludzi. Połowa przypadków zostaje rozpoznana w wieku niemowlęcym. Charakterystyczne dla AZS zmiany to przesuszenie i podrażnienie skóry. W ostrej fazie choroby tworzą się zaczerwienione obszary, na których pojawiają się grudki lub pęcherzyki. Skóra dziecka cierpiącego na atopowe zapalenie skóry wymaga intensywnego natłuszczania. W cięższych przypadkach stosowane są też leki sterydowe.
