Bilirubina - co to jest?
Bilirubina jest barwnikiem żółciowym, powstającym w wyniku rozpadu krwinek czerwonych, a dokładniej hemu będącego składnikiem hemoglobiny. Hem najpierw przedostaje się do osocza, aby z krwią wędrować do wątroby, gdzie podlega rozkładowi. Z wątroby bilirubina zostaje wydalona do woreczka żółciowego. Produkty przemiany nadają stolcowi brązową barwę, a moczowi żółtą. Jest markerem w diagnostyce laboratoryjnej i służy diagnozowaniu chorób, w tym np. żółtaczki lub kamieni żółciowych. Jej obecność w moczu może nasuwać podejrzenie chorób, np. wątroby. Do określenia stężenia bilirubiny w moczu wykonuje się zwykłe ogólne badanie moczu. Obecność bilirubiny we krwi zdrowej nie jest niczym niepokojącym.
Stężenie bilirubiny u noworodków i kobiet w ciąży
U noworodków stężenie tego barwnika bada się w celu zdiagnozowania rodzaju żółtaczki - z uwagi na często występującą u niemowląt żółtaczkę fizjologiczną lub patologiczną, mogącą stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia. Warto przy tym wiedzieć, że wysokie stężenie bilirubiny u noworodka to stan naturalny. Aby ocenić ewentualną szkodliwość jej działań, pod uwagę powinny być brane: wiek dziecka, szybkość wzrostu stężenia bilirubiny oraz ewentualne wcześniactwo. Z wysokim poziomem bilirubiny możemy się też spotkać u kobiet w ciąży - mówimy wtedy o żółtaczce ciężarnej, którą powodują zmiany hormonalne.
Badanie stężenia bilirubiny
Badanie stężenia bilirubiny wykonuje się w przypadkach oceny funkcji wątroby, podejrzenia i różnicowania żółtaczek, prawdopodobieństwa zakażenia wirusem wątroby lub uszkodzenia hepatocytów (zatrucia lekarstwami, substancjami chemicznymi, narkotykami czy grzybami), pojawieniu się objawów charakterystycznych dla chorób dróg żółciowych i trzustki oraz niedokrwistości hemolitycznej. W badaniu pobiera się krew z żyły łokciowej. Pacjent przed badaniem powinien być na czczo przez przynajmniej osiem godzin. Koniecznie trzeba powiadomić lekarza o przyjmowaniu jakikolwiek leków na stałe - mogą one zaburzyć otrzymane wyniki.
Co powoduje wzrost wartości bilirubiny?
Na podwyższony poziom bilirubiny mogą wpływać:
- uszkodzenia komórek wątroby (hepatocytów) przy marskości wątroby lub jej uszkodzeniu,
- nadmierna hemoliza (niszczenie krwinek czerwonych),
- zespół Gilberta albo zespół Criglera-Najjara,
- zastój żółci w wątrobie (tzw. cholestaza wewnątrzwątrobowa),
cholestaza zewnątrzwątrobowa, - zespół Dubina-Jonsona (zaburzenia związane z wydalaniem sprzężonej bilirubiny z hepatocytów).
Zespół Gilberta (ZG)
To genetyczna przyczyna podwyższonego poziomu bilirubiny. Schorzenie to występuje u co 20 osoby, obejmując pięć-siedem procent populacji, jednak częściej u mężczyzn. ZG znacznie obniża komfort życia chorego. Osoba z tym zespołem może cierpieć na okresowe zażółcenie oczu i skóry, mogą się pojawiać mdłości, bóle brzucha, częste osłabienie i infekcje, a także złe samopoczucie po zażyciu leków. Nieprzyjemne objawy mogą się pojawić po wysiłku fizycznym lub okresie dłuższego głodzenia, po spożyciu alkoholu i w czasie zakażenia (gorączki) oraz w okresie stresu i przed miesiączką, w czasie ciąży.?
U zdrowych osób bilirubina jest przekształcana w wątrobie i wydalana z organizmu wraz z moczem i kałem. U osób z zespołem Gilberta mechanizm ten nie działa poprawnie, bilirubina nie może być odpowiednio szybko wydalona, wskutek czego jej poziom we krwi rośnie, przenika ona do białek oczu i skóry, powodując zażółcenie. ?
Proces przetwarzania bilirubiny i leków jest uzależniony od prawidłowego działania enzymu UGT, który znajduje się w wątrobie. U osób z zespołem Gilberta enzym ten nie działa, niestety, właściwie. Skutkiem jest nadwrażliwość na leki sprzedawane bez recepty jak na przykład ibuprofen. Osoby z ZG mogą też być narażone na toksyczne działanie niektórych leków, również tych stosowanych podczas zabiegów operacyjnych.? Najpewniejszą metodą diagnozy zespołu Gilberta jest test genetyczny analizujący genotyp UGT1A1.
Bilirubina - normy
Normy bilirubiny u noworodka to temat ważny z punktu widzenia każdego rodzica. Ilość bilirubiny determinuje bowiem stan zwany żółtaczką, która po przyjściu dziecka na świat jest stanem adaptacyjnym, a nie chorobą. Możemy przyjąć taki oto podział żółtaczki:
- Żółtaczka fizjologiczna - występująca u wszystkich noworodków w drugiej-trzeciej dobie po urodzeniu. Trwa ok. 7-10 dni. W tym czasie bilirubina nie przekracza 10mg/dl.
- Żółtaczka patologiczna - występująca od razu po porodzie, trwająca więcej niż 10 dni, albo taka, w której stężenie bilirubiny całkowitej jest wyższe lub równe 15 mg/dl. Taka żółtaczka może w późniejszym czasie powodować różne choroby.
Noworodki, przychodząc na świat, mają ponad siedem milionów krwinek czerwonych, co jest liczbą zawrotną. By przystosować się do samodzielnego życia poza organizmem mamy, nadwyżka krwinek ulega rozpadowi, w wyniku czego powstaje bilirubina. Ponieważ niemowlaki różnie sobie radzą z wydalaniem bilirubiny, utworzono system, który pozwala na określenie norm bilirubiny całkowitej (istnieje jej kilka typów badanych we krwi) .
Przyjęte w Polsce normy określają następujące stężenie tego markera:
- 2,5 mg/dl - norma bilirubiny dla noworodka zaraz po porodzie, którą bada się we krwi pępowinowej. Nie jest rutynowo sprawdzana.
- 10 mg/dl - norma bilirubiny w badaniu wykonywana bilirubinometrem. Stanowi graniczną wartość przy określeniu nasilenia żółtaczki i wypisie ze szpitala. Badanie wykonuje się na skroni główki dziecka a także w okolicy mostka klatki piersiowej. Badanie jest bezbolesne i zazwyczaj wykonywane po pierwszej dobie od urodzenia. Powinno się je powtarzać w kolejnych dniach.
- 15 mg/dl - norma bilirubiny określona jako bezpieczna granica we krwi noworodka. Noworodek z takim wynikiem wymaga kontynuacji leczenia.
- Powyżej 15 mg/dl - wartość uznana za toksyczną, wymaga podjęcia leczenia w trybie pilnym.
U noworodków z wynikiem bilirubiny na poziomie 10-15 mg/dl jest wskazana fototerapia (leczenie światłem). Kiedy bilirubina sięga powyżej 20mg/dl, włącza się transfuzję krwi.
Kiedy występuje żółtaczka u noworodka?
Żółtaczka najczęściej występuje między drugą a trzecią dobą życia. Jeśli zostaje zauważona tuż po porodzie oznacza chorobę. Żółte zabarwienie skóry zaczyna być widoczne - w pierwszej kolejności na stopach dziecka - gdy poziom bilirubiny całkowitej osiągnie wartość 5-7 mg/dl. Dopiero później posuwa się do górnych partii ciała dziecka: do brzucha, klatki piersiowej, twarzy i przy bardzo dużym stężeniu bilirubiny do oczu (żółte zabarwienie spojówek).
Podwyższona bilirubina a karmienie piersią
Częste karmienie piersią w okresie żółtaczki (co trzy godziny lub częściej) może ograniczać lub zatrzymać wzrost poziomu bilirubiny, a nawet spowodować jego spadek. Większości mam jest w stanie temu podołać, gdyż wraz z wystąpieniem żółtaczki kobiet w połogu mają tzw. nawał mleczny, czyli zwiększone wytwarzanie mleka kobiecego. Na przeszkodzie może jednak stanąć niechęć dziecka do jedzenia, często towarzysząca żółtaczce. Wówczas należy stymulować dziecko ruchowo za pomocą delikatnego masażu pleców lub nóżek w czasie karmienia, co ma na celu utrudnienie dziecku zasypiania przy piersi. Noworodki karmione rzadziej mają zazwyczaj wyższy poziom bilirubiny, ponieważ wydalają bilirubinę, która jest z powrotem wchłaniana do krwi ze względu na zbyt małą ilość pokarmu - jest tzw. "żółtaczka z braku pokarmu".
Fototerapia obniża poziom bilirubiny
Dzięki fototerapii powstaje lumibilirubina - związek, który ulega szybszemu rozpadowi niż bilirubina. Specjalna lampa, montowana nad łóżeczkiem szpitalnym, generuje nie tylko światło, ale również ciepło. Dlatego dziecko może pozostać w łóżeczku jedynie w pampersie i specjalnych okularach.
Dziecko powinno spędzić pod lampą cały dzień i całą noc. Lampa jest włączona przez kilka dni, a dokładną ich liczbę określa neonatolog. Oczywiście dziecko jest karmione i przewijane poza lampą. Po kilku dniach fototerapii poziom bilirubiny zaczyna spadać i mama może wrócić do domu wraz z dzieckiem.
To także może cię zainteresować:
