Wirusowe zapalenie wątroby u dzieci. Jakie są objawy WZW? Jak można się zarazić?

Wirusowe zapalenie wątroby jest wywoływane przez wirusy hepatotropowe: HAV, HBV, HCV, HDV, HEV oraz wirusy innych chorób, które również powodują uszkodzenia w obrębie tego narządu, m.in.: CMV - wirus cytomegalii, EBV - wirus mononukleozy zakaźnej, VZV - ospy wietrznej i półpaśca, adenowirusy, wirus grypy, HSV 1 i HSV 2 - opryszczki zwykłej. Obecnie znamy 7 rodzajów wirusowego zapalenia wątroby: A, B, C, D, E, F i G. W przypadku różnych odmian tej choroby inne są drogi przenoszenia się wirusa, okres do wystąpienia symptomów, ryzyko nosicielstwa, objawy i powikłania. Nie wszystkie typy wirusowego zapalenia wątroby można całkowicie wyleczyć. Przed WZW A i WZW B można się zaszczepić.

Potocznie wirusowe zapalenia wątroby kojarzone bywa z nazwą żółtaczka, choć to termin nazywający tylko charakterystyczne zażółcenie białek oczu, skóry oraz błon śluzowych, które może mieć związek z różnymi chorobami i nie zawsze występuje przy WZW. Objaw ten pojawia się, gdy poziom bilirubiny we krwi jest zbyt wysoki. Bilirubina jest normalnym produktem rozpadu czerwonych krwinek, który w zdrowym organizmie jest przetwarzany przez wątrobę, przenoszony do nerek i wydalany. Gdy praca wątroby jest zaburzona bilirubina gromadzi się we krwi.

Typy wirusowego zapalenia wątroby (WZW):

WZW typu A - nazywane kiedyś potocznie "żółtaczką pokarmową" lub "chorobą brudnych rąk", jest wywoływane przez wirusa HAV. W tej chorobie najczęściej nie występuje objaw zażółcenia oczu i skóry, ale rzeczywiście można się nią zarazić poprzez "brudną" (zakażoną) wodę i pożywienie. Wirus HAV przenosi się wraz z kałem osób zakażonych. Może znajdować się w kostkach lodu podawanych do napojów lub na niedokładnie umytych warzywach.

U dzieci do 6. roku życia choroba nie daje często żadnych objawów. U starszych objawami WZW A są ból brzucha, brak apetytu, biegunka, nudności i wymioty, podobnie jak przy grypie - bóle gardła i stawów, gorączka, a także ciemna barwa moczu i żółtaczka. Leczenie polega na przestrzeganiu lekkiej diety i odpoczynku. W krajach gdzie podstawowe zasady higieny nie są standardem, ryzyko zakażenia jest duże. Warto o tym pamiętać przygotowując się do wakacyjnych wyjazdów. Po przebyciu WZW A zyskujemy odporność na całe życie.

WZW typu B -  wywołane przez wirus HBV nazywane było kiedyś "żółtaczką wszczepienną". Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą krwiopochodną np. podczas przetaczania krwi lub pozyskiwanych z niej preparatów zakażonych wirusem lub przez zakażone narzędzia używane do różnych zabiegów (przeprowadzanych w placówkach medycznych lub gabinetach kosmetycznych). Objawy WZW B mogą być bardzo różne, często przypominają WZW A lub grypę żołądkową. W 10% przypadków chory nie wie, że został zakażony i WZW B przechodzi w formę przewlekłą, w której uszkodzeniu ulega wątroba.

WZW typu C - wywołane przez wirus HCV jest najczęstszą formą WZW w krajach rozwiniętych. W Polsce problemem są wciąż pojawiające się zakażenia szpitalne i przenoszenie choroby z matki na dziecko podczas porodu. Choroba ta atakuje podstępnie, gdyż przez długi czas może nie dawać objawów. U 80% zakażonych choroba rozwija się i przechodzi w stan przewlekły. Nie możemy się zabezpieczyć przed zakażeniem szczepionką.

WZW typu D - wywoływane jest przez wirus HDV i współwystępuje razem z WZW B, choć tej choroby nie odnotowano w Polsce u dzieci.

WZW typu E - nie odnotowany w Polsce, występuje w krajach rozwijających się, gdzie źródłem zakażenia może być skażona woda pitna.

Jak można się zarazić wirusowym zapaleniem wątroby?

W przypadku wirusów HAV i HEV, czyli odpowiedzialnych za WZW A i WZW E wirus przedostaje się wraz z resztkami kału zakażonej osoby, którymi może być zanieczyszczone woda i produkty spożywcze lub sprzęty, z których korzystają inni np. toaleta.

Do zakażeń wirusami HBV, HCV, HDV dochodzi, gdy wirus ma bezpośredni dostęp do krwi: podczas operacji chirurgicznych i zabiegów dentystycznych a także w salonach kosmetycznych lub pracowniach tatuażu i piercingu oraz tzw. drogą wertykalną, czyli w trakcie ciąży i porodu, gdy wirus jest przekazywany od matki do dziecka.

Wirusami HBV i HCV można się zarazić przez niezabezpieczone stosunki seksualne. Wirusy te są znacznie bardziej zakaźne niż HIV, choć to ryzyko jest lepiej zakodowane w powszechnej świadomości.

Szczepienia przeciwko WZW

Szczepionka przeciwko wirusowi  HAV (odpowiedzialnemu za zapalenia wątroby typu A) jest szczepionką zalecaną, szczególnie dzieciom uczęszczającym do żłobka i przedszkola lub często podróżującym za granicę. Zabezpiecza ona przed zakażeniem na około 20 lat, później trzeba szczepienie powtórzyć.

Szczepienie przeciw WZW typu B jest obowiązkowe i bezpłatne. Pierwsza dawkę dzieci otrzymują tuż po urodzeniu, kolejną w 2. miesiącu życia, a trzecią w wieku 7 miesięcy. Odpłatnie mogą się zaszczepić dorośli, którzy nie byli objęci programem szczepień w dzieciństwie. Warto o tym pomyśleć przed planowanymi zabiegami.

Niestety nie mamy szczepionek chroniących przed innymi typami wirusów, powodującymi WZW. Ważne jest odpowiedzialne podejście do profilaktyki tych chorób.

Kto jest narażony na zakażenie WZW?

Na WZW A w Polsce chorują najczęściej dzieci w wieku 10-14 lat. Bardziej narażone są osoby przebywające w dużych skupiskach ludzi, mogące mieć niezamierzony kontakt z nieczystościami, np. w szkołach, w szpitalach, na wakacyjnych obozach i nieprzestrzegające rygorystycznie zasad higieny.

Dzięki wprowadzeniu od 1996 roku obowiązkowych szczepień przeciwko WZW B dla noworodków udało się znacznie zmniejszyć liczbę zachorowań wśród dzieci, choć nie wyeliminowano ich całkowicie. Do zakażenia wirusami HBV i HCV znacznie częściej dochodzi u nastolatków niż u młodszych dzieci. Osoby w wieku 16-19 lat częściej podejmują różne ryzykowne zachowania - decydują się na tatuaże wykonywane w nieodpowiednich warunkach sanitarnych, eksperymentują z narkotykami wstrzykiwanymi dożylnie, czy uprawiają seks bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy.