Borelioza u dzieci: najczęstsza postać, diagnoza, leczenie

Borelioza to poważna choroba zakaźna, która atakuje wiele różnych narządów w ciele człowieka. Bywa też określana jako choroba z Lyme (Lyme disease). Wywołują ją bakterie, dokładnie krętki z rodziny Borrelia. Człowiek może zostać zarażony na skutek ugryzienia przez kleszcza, który przenosi krętki. Na szczęście nie wszystkie kleszcze są nosicielami tych groźnych bakterii.

Borelioza u dzieci

Dzieci są szczególnie narażone na zakażenie ponieważ przykładają mniejszą wagę niż dorośli do profilaktyki przeciwko ugryzieniu kleszcza. Dużo łatwiej jest im też przeoczyć potencjalne ugryzienia. W tej materii większa odpowiedzialność spoczywa na rodzicach, którzy powinni zadbać o odpowiednie zabezpieczenia oraz w miarę możliwości sprawdzać, czy w ciele dziecka nie tkwi kleszcz.

Borelioza: rozwój choroby

Borelioza rozwija się stopniowo. Po ugryzieniu przez zarażonego kleszcza, krętki przedostają się do krwiobiegu człowieka wraz z jego śliną i wymiocinami. Początkowo mogą wywołać tylko zmiany na skórze w okolicach miejsca ugryzienia. Jest to tzw. rumień pełzający. W ciągu kolejnych tygodni i miesięcy rozprzestrzeniają się po innych narządach jak serce, siatkówka, mięśnie, szpik, śledziona, wątroba a nawet mózg.

Rozwój boreliozy można podzielić na trzy etapy:

  1. wczesny ograniczony
  2. wczesny rozsiany
  3. późny

Faza pierwsza trwa około 30 dni od zakażenia. Jest bardzo trudna do wychwycenia ponieważ zwykle jedynym objawem jest rumień pełzający, który jednak nie występuje u wszystkich chorych. Znacznie rzadziej można go zaobserwować u dzieci niż u dorosłych. Pojawia się od kilku dni do kilku tygodni od zakażenia. Oprócz rumienia mogą pojawić się objawy przypominające grypę. Jeśli na tym etapie nie rozpocznie się leczenia objawy znikają maksymalnie w ciągu 12 tygodni. Nie oznacza to jednak końca choroby.

Kolejny etap rozpoczyna się około sześć miesięcy od zakażenia. Właśnie wtedy borelioza jest najczęściej diagnozowana, również u dzieci. Bakterie rozprzestrzeniają się po całym organizmie i atakują kolejne organy. Pojawiają się charakterystyczne dla boreliozy objawy i dolegliwości jak:

  • nerwobóle, światłowstręt, bóle głowy, rozdrażnienie, senność, osłabienie, męczliwość
  • bóle stawów i mięśni
  • rumień pełzający i inne zmiany skórne w tym zanikowe zapalenie skóry kończyn
  • zapalenia stawów i mięśni
  • zapalenia serca

Neuroborelioza u dzieci

Charakterystyczne jest, że u dzieci zapalenie stawów przebiega krócej i łagodniej niż u dorosłych. Borelioza u dzieci atakuje przed wszystkim ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Jest to neuroborelioza. U dzieci najczęściej objawia się porażeniem nerwu twarzowego (jedno lub obustronnym). Inne możliwe dolegliwości to:

  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - zwykle łagodne, objawiające się tylko bólami głowy
  • zapalenie korzeni nerwowych i nerwów obwodowych - silne nerwobóle, najczęściej w nocy
  • przewlekłe zapalenia mózgu - oprócz porażenia nerwów czaszkowych chory może cierpieć na zespoły psychotyczne, otępienie, zaburzenia pamięci i skupienia uwagi.

Ostatni, trzeci etap boreliozy rozpoczyna się kilkanaście miesięcy od zakażenia. Objawy, które pojawiły się wcześniej zaczynają mieć charakter przewlekły. Zaatakowane narządy jak np. stawy mogą ulegać nieodwracalnym uszkodzeniom. Najbardziej charakterystyczne schorzenie w tej fazie boreliozy to zanikowe zapalenie skóry.

Borelioza u dzieci: diagnoza

Prawidłowe rozpoznanie boreliozy jest trudne u dorosłych, a jeszcze trudniejsze u dzieci. Jeśli ugryzienie przez kleszcza nie zostanie zauważone i/lub jeśli nie pojawi się rumień (a u dzieci występuje znacznie rzadziej), pierwszy kontakt chorego z lekarzem ma miejsce dopiero w drugiej lub trzeciej fazie choroby. Rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na nieuzasadnione innymi czynnikami zmiany zachowania dziecka jak:

  • nadmierna senność i zmęczenie
  • problemy z koncentracją i nauką
  • bóle mięśni, zębów, głowy

Właściwe rozpoznanie choroby utrudnia dodatkowo fakt, że u dzieci w wieku szkolnym niektóre objawy łatwo pomylić np. z okresem dojrzewania.

Najłatwiej rozpoznać boreliozę jeśli pojawi się rumień pełzający. Na tej podstawie można rozpocząć leczenie bez konieczności wykonywania dodatkowych badań. Jeśli jednak pierwsze symptomy choroby związane są z nietypowymi objawami fazy drugiej, konieczne jest wykonanie badań serologicznych. Składają się z dwuetapowej procedury. Najpierw przeprowadza się test na obecność przeciwciał z klasy IgM lub IgG metodą ELISA. W celu potwierdzenia wyniku należy dodatkowo przeprowadzić test Western Blot.

Inne testy wykonywane w trudnych diagnostycznie przypadkach to:

  • badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (neuroborelioza)
  • badanie płynu stawowego
  • badania bakteriologiczne (metoda PCR).

Borelioza u dzieci: leczenie

Podstawą leczenia boreliozy u dzieci, tak samo jak u dorosłych, jest podawanie antybiotyków. Najczęściej stosowane są tetracykliny, penicyliny, cefalosporyny oraz makrolidy. Leczenie jest skuteczniejsze jeśli zostanie rozpoczęte podczas pierwszego etapu choroby np. na podstawie zaobserwowanego rumienia wędrującego. Efekty kuracji powinny być stale obserwowane przez lekarza, ale najczęściej antybiotykoterapia trwa około 30 dni. Jeśli dojdzie do neuroboreliozy antybiotyki mogą być podane dożylnie.

Leczenie jest zazwyczaj skuteczne, ale możliwe jest wystąpienie tzw. zespołu poboreliozowego, który charakteryzuje się zmęczeniem, bólami głowy, mięśni i stawów oraz problemami z pamięcią. Często jest mylony z nawrotami choroby.

Borelioza u dzieci: zapobieganie

Na boreliozę nie ma szczepionki. Jedynym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest unikanie ugryzienia przez kleszcza. Jeśli jednak dojdzie do ugryzienia należy go jak najszybciej usunąć, gdyż transmisja krętków odbywa się po 24-48 godzinach.

Jeśli kleszcz jest wbity, po jego wyjęciu możemy oddanie go do badania. Będziemy wtedy wiedzieć, czy jest on nosicielem bakterii wywołujących boreliozę. Badanie kleszcza kosztuje około 150 zł.

Bibliografia:

"Choroby wewnętrzne" pod red. prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika, tom II Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
"Choroby zakaźne i pasożytnicze", red. naukowa Zdzisław Dziubek, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
"Symptomatologia boreliozy u dzieci i młodzieży leczonych w Klinice Neurologii Wieku Rozwojowego AM w Poznaniu", Marcin Żarowski, Justyna Młodzikowska-Albrecht, Barbara Steinborn, Neurologia Dziecięca, Vol. 15/2006 Nr 30
"Borelioza - aktualny stan wiedzy", J. Błaut-Jurkowska, M. Jurkowski, Przegląd Lekarski 2015/72/11

To także może cię zainteresować:

Więcej o:
Copyright © Agora SA