Naczyniaki u dzieci - rodzaje, leczenie, przyczyny

Naczyniaki u dzieci najczęściej nie są groźne i znikają samoistnie, ale to nie znaczy, że nie trzeba ich obserwować. Każdą zmianę tego typu warto pokazać lekarzowi. Naczyniaki u dzieci mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie - nie tylko dlatego, że są położone np. blisko oka, ale i ze względu na... reakcje rówieśników. A te bywają różne.

Naczyniaki u dzieci: co to takiego

Naczyniaki to łagodne zmiany nowotworowe. Są najczęstszymi guzami tkanek miękkich u dzieci. Występują u około 10 proc. niemowląt, znacznie częściej u dziewczynek niż u chłopców.

Naczyniak a malformacja naczyniowa

Bardzo ważne jest odróżnienie naczyniaków od malformacji naczyniowych. Naczyniaki to zmiany, które pojawiają się w okresie noworodkowym lub wczesnoniemowlęcym, rosnące znacznie szybciej niż dziecko podczas pierwszego roku życia. Najczęściej samoistnie znikają w wieku dziecięcym. Szczególnie charakterystyczny jest ich trójfazowy przebieg.

  1. Pierwsza faza, inicjacja, to pojawienie się naczyniaka w pierwszych dniach życia dziecka.
  2. Druga faza to czas intensywnego wzrostu, proliferacji.
  3. Ostatnia faza to inwolucja, regresja, czyli proces zanikania naczyniaka, który może trwać nawet kilka lat.

Malformacje naczyniowe występują już od urodzenia, rosną razem z dzieckiem, nigdy nie znikają i występują tak samo często u dziewczynek jak i u chłopców. Malformacje naczyniowe można podzielić na:

  • pojedyncze
  • włosowate
  • żylne
  • chłonne
  • tętnicze
  • mieszane

Naczyniaki u dzieci: przyczyny

Obecnie nie są ostatecznie rozpoznane przyczyny powstawania naczyniaków. W przeszłości uważano je za formę naznaczenia, a winę za ich powstanie przypisywano matkom. Współcześnie uważa się, że naczyniaki zaczynają się tworzyć w okresie powstawania naczyń, czyli między szóstym a dziesiątym tygodniem ciąży. Istnieją przesłanki wskazujące na czynniki genetyczne, które mogą warunkować pojawianie się naczyniaków. Rozpoznane czynniki ryzyka to ciąża mnoga oraz przedwczesny poród. Na pojawienie się naczyniaków ma również wpływ wykonanie w czasie ciąży biopsji kosmówki.

Naczyniaki u dzieci: charakterystyka

Bezpośrednio po przyjściu dziecka na świat, naczyniaki są najczęściej niewidoczne. Bardzo szybko jednak, bo już w pierwszym tygodniu życia, w miejscu gdzie powstają, pojawia się białe przebarwienie na skórze. Do czwartego tygodnia życia naczyniak zaczyna się uwypuklać i przybierać czerwony kolor. Rozpoczyna się również intensywny okres wzrostu, który trwa około ośmiu miesięcy. Bardzo rzadkie są przypadki, kiedy naczyniak jest już rozwinięty przed porodem. Zmiany tego typu mogą pozostawić po sobie blizny po zniknięciu. Najczęściej zmiany występują pojedynczo. Jeśli występują w większej liczbie, istnieje ryzyko pojawienia się naczyniaków narządowych wewnętrznych, przede wszystkim wątroby, mózgu i płuc.

Nie jest możliwe określenie ostatecznej wielkości i wyglądu naczyniaka oraz tego jak szybko, jeśli w ogóle, zniknie. Cechy te są mocno indywidualne i różnią się w zależności od dziecka. 70 proc. naczyniaków znika zanim dziecko ukończy siódmy rok życia. Do dziesiątego roku życia pozostaje tylko około dziesięć proc. zmian tego typu. U około 20 proc. dzieci, naczyniaki pozostawiają po sobie trwałe przebarwienia lub zgrubienia na skórze, a nawet blizny. Ewentualne pozostałości tego typu mogą być później usuwane laserowo.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje naczyniaków:

  • płaskie - najczęściej różowe, czerwone lub sine plamy, wśród nich tzw. dziobnięcie bociana, czyli plama na karku
  • jamiste - lekko wypukłe, miękkie, o czerwonym zabarwieniu (często naczyniaki jamiste nazywane są "truskawkowym znamieniem")

Ze względu na charakterystyczny wygląd naczyniaków, ich rozpoznanie jest stosunkowo proste i szczególnie w przypadku zmian powierzchownych, wymaga przede wszystkim badania przedmiotowego. Większe trudności w postawieniu diagnozy mogą sprawić rozległe, obecne od urodzenia zmiany. W takich sytuacjach oraz gdy zmiany położone są na narządach wewnętrznych, do postawienia diagnozy wykorzystuje się badania USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Decydujący jest jednak zawsze wynik badań histopatologicznych.

Naczyniaki to nowotwory łagodne, jednak mimo tego nie wolno ich lekceważyć, gdyż mogą się wiązać z licznymi zagrożeniami i dolegliwościami dla dzieci. Większość naczyniaków zlokalizowana jest na głowie i karku. Rozrastając się w tych okolicach, mogą powodować trudności w oddychaniu i jedzeniu lub zasłaniać oko. Pojawienie się naczyniaka powiek może na przykład spowodować wystąpienie wad refrakcji, szczególnie astygmatyzmu. W okresie intensywnego wzrostu, na powierzchni naczyniaków mogą powstawać bardzo bolesne i krwawiące owrzodzenia.

Naczyniaki mogą również współwystępować z innymi, znacznie poważniejszymi wadami rozwojowymi. Przykładem może być zespół PHACES, w którym obok naczyniaka twarzoczaszki występują:

  • wada w obrębie tylnego dołu czaszki,
  • wady dużych naczyń krwionośnych i wady serca,
  • wady oczu,
  • wada mostku,
  • wady powłok brzucha.

Naczyniaki u dzieci: leczenie

Najczęściej spotykane postacie naczyniaków u dzieci nie wymagają leczenia i wraz z upływem lat znikają samoistnie. Mimo tego, każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie, a dziecko powinno znajdować się pod ścisłą opieką lekarską. Decyzja o podjęciu leczenia jest podejmowana w przypadkach, kiedy zmiana może powodować znaczne dolegliwości lub zagrażać życiu. Chodzi o przypadki naczyniaków okolic oka, dróg oddechowych albo narządów wewnętrznych. Leczenie jest konieczne zawsze wtedy, kiedy dochodzi do krwawień, bądź owrzodzenia. Terapię można też podjąć ze względów kosmetycznych. Zmiany w okolicach twarzy czy szyi, nawet jeśli nie są groźne dla zdrowia, mogą utrudniać akceptację własnej osoby i funkcjonowanie w środowisku rówieśniczym. W takim przypadkach obok ewentualnych prób usunięcia zmiany, ważna jest również opieka psychologiczna.

Historycznie, najczęściej wybieraną metodą leczenia było napromieniowywanie. Ten sposób powodował jednak zbyt wiele skutków ubocznych i obecnie nie jest wykorzystywany w leczeniu naczyniaków u dzieci. Współcześnie odpowiednią metodę leczenia wybiera się biorąc pod uwagę wiek dziecka, stadium rozwoju oraz miejsca w którym występuje naczyniak.

Duże zmiany, które szybko rosną i powodują ucisk a nawet ból, leczy się operacyjnie. Zabieg wykonuje się też z powodu wrzodzenia bądź krwawienia naczyniaka. Ten sposób leczenia jest preferowany dla naczyniaków występujących w naturalnych otworach ciała, w okolicach nosa, oczu, ust, ucha czy odbytu lub cewki moczowej.

Zamiast leczenia operacyjnego, w niektórych przypadkach można rozważać zabiegi laserowe. Polegają one na zamykaniu naczyń krwionośnych przez wiązkę promieni lasera. Są one najskuteczniejsze w leczeniu zmian powierzchownych. Terapię laserową stosuje się również z powodzeniem podczas usuwania blizn, jakie pozostają po samoistnym zniknięciu naczyniaka.

Innym sposobem usunięcia naczyniaka jest krioterapia. Dzięki użyciu specjalnego aplikatora niskiej temperatury, zmiana ulega zamrożeniu. Aby terapia była skuteczna, zabieg zamrażania należy kilkukrotnie powtórzyć.

Wysoką skutecznością charakteryzuje się terapia sterydami, zarówno podawanymi doustnie, jak tez wstrzykiwanymi miejscowo. Leczenie powinno się rozpocząć, kiedy naczyniak znajduje się w fazie wzrostu. Terapia hamuje jego rozwój, trwa od kilku tygodniu do kilku miesięcy i kończy się przed ukończeniem pierwszego roku życia. Sterydy są bardzo skuteczne, jednak mogą powodować nadmierne owłosienie, otyłość twarzy i tułowia oraz podatność na zakażenia. Aby ograniczyć skutki uboczne, zamiast podawania ogólnego stosuje się ostrzykiwania. Innym ograniczeniem dla tej metody jest fakt, że około 30 proc. naczyniaków nie reaguje na podawanie sterydów.

Naczyniaki zagrażające życiu oraz takie, które nie reagują na sterydy, mogą być leczone interferonem alfa. Terapia ta powoduje wolniejsze zanikanie zmiany niż w przypadku leczenia steroidami, jednak jest bardziej skuteczna. Nie powoduje też skutków ubocznych charakterystycznych dla steroidów. Niestety w wyniku podawania interferonu alfa około 20 proc. leczonych dzieci może cierpieć na porażenie spastyczne. Z tego względu metoda ta jest coraz częściej zastępowana przez podawanie winkrystyny. Jest to lek z grupy chemioterapeutyków, który hamuje intensywne podziały nabłonka. Dawkowanie jest dobierane indywidualne. Skuteczność tej metody jest zbliżona do terapii sterydami. Potencjalne skutki uboczne, to przejściowe zaburzenia czucia i niedowład wiotki.

Inna skuteczna i bardzo młoda metoda leczenia naczyniaków u dzieci, to doustne podawanie propranololu. Do niedawna znany był wyłącznie jako lek kardiologiczny w leczeniu nadciśnienia oraz choroby wieńcowej. Powoduje skurcz naczyń, przez co zmiana przestaje rosnąć i zaczyna stopniowo blednąć. Czas leczenia wynosi od 3 do 12 miesięcy. Terapia ta jest skuteczna niemal w 100 procentach, jednocześnie nie dając praktycznie żadnych skutków ubocznych. Przed podjęciem leczenia propranololem, wymagane jest przeprowadzenie serii badań m.in. echa serca, RTG klatki piersiowej, EKG czy badania krwi. Przeciwwskazania do podjęcia leczenia propranololem to astma oskrzelowa oraz niewydolność krążenia.

Bibliografia:

"Metody terapeutyczne stosowane u dzieci leczonych z powodu naczyniaków", Janina Książek, Renata Piotrkowska, Piotr Jarzynkowski, Anna Raczkowska, Nowa Pediatria 2016; 20(1): 31-36

"Naczyniaki - co o nich wiemy?", Sabina Szymik Kantorowicz, Adv Clin Exp Med 2005, 14, 1, 129–136

"Choroby wewnętrzne" pod red. prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005

"Pediatria", red. naukowa prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, prof. dr hab. n. med. Ryszard Grenda, dr hab. n. med. Helena Ziółkowska, tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013,

"Naczyniaki u dzieci – problem interdyscyplinarny", Katarzyna Sznurkowska, Dariusz Wyrzykowski, Barbara Kamińska, Forum Medycyny Rodzinnej 2011, tom 5, nr 6, 460-467

To także może cię zainteresować:

Niezbędne akcesoria z wyprawki noworodka. Reszta może poczekać!

Więcej o:
Copyright © Agora SA