Wady postawy u dzieci: przyczyny, ćwiczenia

Wady postawy u dzieci to coś, czemu lepiej zapobiegać, niż leczyć. Jakie są najczęstsze i co je powoduje?

Wady postawy u dzieci to nic innego, jak odchylenia od prawidłowej postawy ciała. Ta z kolei jest takim układem poszczególnych odcinków ciała (bez zmian patologicznych), który zapewnia optymalną stabilność ciała, a do jej utrzymania potrzebny jest minimalny wysiłek mięśniowy. Prawidłowa postawa ciała związana jest także z optymalnym ułożeniem narządów wewnętrznych.

Najczęstsze wady postawy u dzieci

Wady postawy u dzieci w płaszczyźnie strzałkowej

Przed omawianiem wad postawy, warto wyjaśnić trzy pojęcia. Kifoza jest to łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową, natomiast lordoza jest łukowatym wygięciem kręgosłupa w stronę brzuszną. Skolioza to natomiast trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa.

Plecy okrągłe, czyli pogłębienie kifozy piersiowej, to charakterystyczne, nadmierne wygięcie kręgosłupa ku tyłowi. Plecy okrągłe mogą mieć postać "kifotyczną" (gdy wygięty jest piersiowy odcinek kręgosłupa) lub "siedzeniową" (o kifozie totalnej mówi się, gdy cały kręgosłup jest wygięty ku tyłowi).

Plecy okrągłe: cechy charakterystyczne

  • Osłabienie mięśni grzbietu
  • Głowa i barki wysunięte do przodu
  • Mięśnie klatki piersiowej przykurczone
  • Upośledzona funkcja oddechowa klatki piersiowej

Przyczyny:

Ta wada kręgosłupa może być wrodzona lub nabyta. Częstą przyczyną powstawania pleców okrągłych jest zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu (dystonia mięśniowa) - może być spowodowana przyjmowanej niewłaściwej pozycji, np. podczas odrabiania lekcji. Plecy okrągłe nabyte mogą być także następstwem chorób, np. gruźlicy, krzywicy, czy zesztywniajacego zapalenia stawów kręgosłupa.

Plecy wklęsłe, czyli pogłębianie lordozy lędżwiowej. Ta wada również może być wrodzona lub nabyta i - podobnie jak w przypadku pleców okrągłych - jej przyczyną najczęściej jest dystonia mięśniowa. Lordoza ma kilka typów, jest ściśle związana z występującą kifozą.

Plecy okrągło-wklęsłe - w tej wadzie mamy do czynienia ze zwiększoną lordozą lędźwiową i kifozą piersiową. Cechy charakterystyczne to pochylona do przodu głowa i spłaszczona klatka piersiowa.

Przyczyny i skutki:

Pierwotna przyczyna powstawania pleców okrągło-wklęsłych to najczęściej zwiększony kąt przodopochylenia miednicy. Skutki zmienionego ukształtowania kręgosłupa to:

  • Rozciągnięcie mięśnia prostownika grzbietu w jego odcinku piersiowym, a w odcinku lędźwiowym - skrócenie
  • Przykurcz mięśni obręczy barkowej i klatki piersiowej
  • Narządy znajdujące się w jamie brzusznej przesunięte są do przodu - w związku z tym mięśnie brzucha są rozciągnięte
  • Mięśnie pośladkowe są osłabione

Plecy płaskie, czyli brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Dzieci (i dorośli) z tą wadą mają skłonność do bocznych skrzywień kręgosłupa. Upośledzona jest pojemność i ruchomość klatki piersiowej.

Przyczyny:

Główną przyczyną jest siedzący, pozbawiony ruchu tryb życia, który wpływa m.in. na osłabienie mięśni.

Skolioza, zwana często bocznym skrzywieniem kręgosłupa, jest trójpłaszczyznowym skrzywieniem kręgosłupa.

  1. W płaszczyźnie czołowej, czyli właśnie boczne skrzywienie kręgosłupa
  2. W płaszczyźnie strzałkowej (lordoskolioza lub kifoskolioza)
  3. W płaszczyźnie poprzecznej (rotacja i torsja kręgów)

Cechy charakterystyczne skoliozy to m.in.:

  • Widoczne podczas pochylenia do przodu wygięcie kręgosłupa na bok
  • Wystający z jednej strony bark - ku górze i do przodu

Skoliozy mają szeroki podział, dzieli się je m.in. ze względu na lokalizację, liczbę łuków, czy etiologię.

Wady klatki piersiowej

Klatka piersiowa lejkowata, związana jest z wrodzonym zaburzeniem rozwoju przepony lub nieproporcjonalnym rozrostem chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów. Zmiany w obrębie mostka mogą być symetryczne (jeśli dolna część mostka zapadnięta jest w linii środkowej) lub asymetryczne (gdy są przesunięte w prawą lub lewą stronę).

Charakterystyczne są paradoksalne ruchy klatki piersiowej - podczas oddechu zapada się ona, zamiast podnosić. Związane jest to ze spłaszczeniem klatki piersiowej, wysuniętymi do przodu barkami, a także osłabieniem mięśni grzbietu i wiotczeniem mięśni brzucha.

Skutki lejkowatej klatki piersiowej to m.in.:

  • Skłonność do schorzeń układu oddechowego i sercowo-naczyniowego
  • Apatia
  • Wadliwa postawa
  • Słaby rozwój fizyczny

Klatka piersiowa kurza - występuje rzadziej niż lejkowata klatka piersiowa. W tej wadzie mostek jest wysunięty do przodu.

Patologiczne wady klatki piersiowej są wadami rozwojowymi, których najczęstszą przyczyną jest przebyta krzywica.

Wady postawy u dzieci: nieodpowiednie ustawienie głowy

Najczęściej występuje wysunięcie głowy do przodu - na skutek kifozy piersiowej czy nieprawidłowej postawie przyjmowanej podczas wykonywania różnych czynności. Odchylenia w ustawieniu głowy i szyi często współistnieją w wadach wzroku i słuchu - dziecko wygina głowę w jednym kierunku, aby lepiej widzieć lub słyszeć. Następstwem może być skolioza.

Rzadziej występującą wadą postawy związaną z ustawieniem głowy jest kręcz karku. Jej powstanie powiązane jest z niedorozwojem kręgów szyjnych lub mięśni szyi.

Wady postawy u dzieci: nieprawidłowe ułożenie łopatek

Asymetryczne ułożenie łopatek - większość ludzi ma nieznaczną asymetrię, symetryczne łopatki zdarzają się niezwykle rzadko. Ułożenie łopatek zależne jest od mięśni, a każde zaburzenie ich czynności powoduje zmianę ułożenia łopatek. Odstające łopatki są charakterystyczne dla pleców okrągłych, a uniesienie łopatki może być wczesnym objawem skoliozy.

Łopatki skrzydełkowate - wyraźnie odstają przykręgowe brzegi łopatek, związane są z nieprawidłowym ustawieniem obręczy barkowej. Barki przesunięte są w dół i do przodu, sylwetka jest zniekształcona.

Wady postawy u dzieci: wady kończyn dolnych

Koślawość kolan - oś podudzia z osią udową tworzy kąt otwarty na zewnątrz (mówi się, że nogi dziecka ułożone są w literę x). Koślawość fizjologiczna to taka, w której odchylenia od osi są nie większe niż 10-15 stopni, a rozstęp 4-5 cm.

Koślawość kolan może być:

  • Wrodzona
  • Pokrzywicza
  • Pourazowa
  • Porażenna
  • Statyczna - związana z przeciążeniem kończyn dolnych

Zapobieganie koślawości kolan to m.in. dbanie o prawidłowe ułożenie nóg podczas siadania - niemowlęta i małe dzieci siadają często w charakterystyczny sposób, który sprzyja powstawaniu koślawości.

Szpotawość kolan - oś podudzia i oś udowa tworzą kąt otwarty do zewnątrz (kolana nie stykają się). Przyczyny powstawania tej wady to najczęściej krzywica i nadmierne przeciążenie statyczne kończyn dolnych.

W początkowym stadium wady kończyn dolnych można wyrównywać.

Wady stóp

Najczęstszą wadą jest płaskostopie czynnościowe.

Stopa płaska statyczna - może być wrodzona lub nabyta. Tę drugą poprzedza płaskostopie czynnościowe, które związane jest z obniżaniem podłużnego sklepienia stopy w związku z niewydolnością statyczno-dynamiczną stopy. Stopa niewydolna mięśniowo jest najlżejszą forma płaskostopia.

Stopa płasko-koślawa - pięty skręcają na zewnątrz, kostki zbliżają się do siebie od wewnętrznej strony. Jej odwrotnością jest stopa szpotawa - pięty skręcają do wewnątrz.

Stopa wydrążona - charakteryzuje się tzw. Wysokim podbiciem. Dawniej uważano, że ta wada powstaje samoistnie, dziś mówi się o zaburzeniu równowagi mięśniowej na tle anomalii rozwojowych w dolnym odcinku rdzenia kręgowego.

Stopa płaska poprzecznie - kości śródstopia są obniżone, a łuk poprzeczny przedni spłaszczony. Często współwystępuje tzw. haluks - paluch koślawy.

Zniekształcenia palców stóp:

  1. Paluch koślawy
  2. Paluch sztywny
  3. Palce młoteczkowate

Wady podstawy u dzieci w wieku przedszkolnym

Nieprawidłowości w postawie może stwierdzić lekarz pediatra podczas badania kontrolnego. Podczas bilansu zdrowia czterolatka zwróci uwagę m.in. na to, czy dziecko nie ma koślawych kolan ani czy jego stopy nie są płasko-koślawe. Być może zaleci ćwiczenia, które będą miały na celu wzmocnienie mięśni i przypomni o prawidłowym siadzie.

Wady postawy u dzieci w wieku szkolnym

Związane są przede wszystkim z wadami kręgosłupa. Powodowane są one m.in. przez niewłaściwą pozycję przyjmowaną przy biurku czy szkolnej ławce oraz nadmiernym przeciążeniem (zbyt ciężki plecak).

Bilans zdrowia sześciolatka to nie tylko zwrócenie uwagi na koślawe kolana czy płasko-koślawe stopy, ale i na wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej, np. skoliozę.

Wady postawy: ćwiczenia

Lekarz, gdy zauważy jakiekolwiek odchylenia, zaleci wykonywanie ćwiczeń. Może kierować na gimnastykę korekcyjną w specjalistycznej placówce bądź w szkole, może też zalecić proste ćwiczenia w domowym zaciszu. Warto jednak poprosić specjalistę, aby pokazał, jak je wykonywać prawidłowo. Najczęściej wśród ćwiczeń korygujących wady postawy u dzieci znajdziemy:

  • tzw. koci grzbiet
  • marsz z wypadem
  • ćwiczenia z wykorzystaniem ławeczki płaskiej, piłki i taśmy
  • stanie na jednej nodze

Oczywiście dobór ćwiczeń związany jest z występującą wadą.

Wady postawy: jaki lekarz

Wadami postawy zajmuje się ortopeda. Do tego lekarza potrzebujemy skierowania.

Bibliografia:

Rozdział III, Wady postawy i ich charakterystyka anatomiczno-patologiczna, str. 42-70, w: Tadeusz Kasperczyk, Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie, Kraków 2004, Firma Handlowo-Usługowa "KASPER" s.c.

Teresa Całka-Lizis, Podręczniki nr 5, Repetytorium z postępowania korekcyjnego, AWF im. Bronisława Czecha w Krakowie, Kraków 2013

To także może cię zainteresować:

Więcej o:
Copyright © Agora SA