Prawidłowe tętno - jaki powinien być prawidłowy puls?

Tętno - wyjaśnienie medyczne

Tętno - czyli inaczej puls - to określenie falistego ruchu naczyń tętniczych, zależnego od skurczu serca i od elastyczności ścian tętnic. Tętno równomierne, o właściwej ilości uderzeń na minutę, wskazuje na zdrowie organizmu - przynajmniej jeśli chodzi o zakres układu krwionośnego i pracy serca. Z tętna niewłaściwego - czyli nieregularnego, o wyraźnych skokach, zbyt słabego, albo też zbyt szybkiego - znawca może wyczytać bardzo wiele. Co między innymi?

1. Ilość krwi pompowanej na minutę przez serce.
2. Reakcję tętnic na przepływającą krew.
3. Rozległość zwężenia konkretnego naczynia krwionośnego.

Warto wiedzieć, że tętno jest często niezależne od czynników, uważanych za związane z nim. Wielu ludzi przyzwyczaiło się na przykład myśleć, że jeśli ciśnienie krwi jest prawidłowe, to tętno również jest w normie. Tymczasem można mieć prawidłowe ciśnienie krwi i niewłaściwe tętno - dlatego współczesne, nowoczesne aparaty do pomiaru ciśnienia wskazują również wysokość tętna. Oba te pomiary pozwalają wyciągnąć inne wnioski i inne informacje, dlatego warto kontrolować tak jedno, jak i drugie.

Jakie powinny być cechy poprawnego tętna? Istotne są:

• częstotliwość uderzeń na minutę
• miarowość, czyli odstępy pomiędzy kolejnymi uderzeniami, które powinny być takie same
• symetria, czyli tętno wyczuwalne w ten sam sposób po prawej i po lewej stronie ciała
• wypełnienie, czyli wysokość fali tętna zależna od wypełnienia tętnicy krwią
• napięcie, które może być twarde, miękkie lub dwubitne
• chybkość, zależna od szybkości wypełniania się tętnicy oraz od zapadania jej światła w okresie jednego cyklu pracy serca, przy czym puls może być chybki lub leniwy

Tętno - informacje o normach

Kiedyś tętno mierzono ręcznie - ale od kiedy pod koniec wieku XIX włoski pediatra Scipion Riva-Rocci wynalazł ciśnieniomierz, to właśnie przy jego pomocy mierzyło się i wysuwało wnioski, które kiedyś musiały być określane na podstawie właśnie badania tętna. Oczywiście, przez dziesięciolecia medycyna poszła w tym względzie znacząco do przodu, a i urządzenia znacznie się polepszyły. Dzięki temu obecnie tworzy się ciśnieniomierze, które wraz z pomiarem ciśnienia mierzą również i wysokość oraz regularność tętna. Dzięki temu można obecnie z o wiele większą dokładnością zmierzyć wartość i charakter pulsu, co pozwala doświadczonym lekarzom wysnuć ważne wnioski dotyczące zdrowia pacjenta.

Wciąż najistotniejsza wydaje się być jednak wysokość tętna. By określić, czy jest ono właściwe, należy znać zakres obowiązujących obecnie norm:

• u płodu i noworodka to 110-150 uderzeń na minutę
• u niemowląt około 130 uderzeń na minutę
• u dzieci około 100 uderzeń na minutę
• u młodzieży i młodych dorosłych około 85 uderzeń na minutę
• u dorosłych około 70 uderzeń na minutę
• u osób starszych około 55-60 uderzeń na minutę

Oczywiście, są to jedynie dane orientacyjne, bo każdy organizm jest nieco inny, a przede wszystkim przeróżne sytuacje potrafią znacznie zmienić tętno. Na przykład nie warto jest mierzyć pulsu, gdy jesteśmy po kłótni z partnerem/partnerką, w pracy zestresował nas jakiś problem, albo oglądało się jakiś przerażający film. Człowiek reaguje na takie codzienne sytuacje zmianą tętna na szybsze - co dzieje się również i wtedy, gdy uprawiamy sport. Dlatego tętno należy mierzyć w spoczynku i w zwykłych, codziennych sytuacjach, które nie są szczególnie nerwowe.

Dla dorosłych norma jest najszersza - z uwagi na specyfikę każdego organizmu, za właściwe przyjmuje się nawet normę od 60 do 100 uderzeń na minutę. Wskazana wcześniej wartość jest średnią z tego zakresu, przy czym prawidłowy puls to również ten wynoszący na przykład 50 uderzeń na minutę u osoby po 50 roku życia, ale wysportowanej. Jak więc widać, wskazania zależą w dużej mierze od konkretnego przypadku, dlatego też ich weryfikacją powinien zająć się specjalista. Wszelkie problemy, zapytania i wątpliwości powinny być właśnie przez niego - choćby lekarza pierwszego kontaktu - wyjaśniane. Jeśli chodzi o domowe mierzenie i obserwację tętna, zaniepokoić powinny nas przede wszystkim wszelkie odchylenia od normy. Jeśli na przykład serce, które dotąd pracowało prawidłowo nagle zaczyna bić nieregularnie, jest to powód do zgłoszenia się do lekarza. I to nawet wówczas, jeśli pod względem częstotliwości to prawidłowe tętno.

Tętno - sposób mierzenia

Jeśli człowiek jest zdrowy, nie odczuwa żadnych dolegliwości i pod względem zdrowotnym nie dzieje się w jego życiu nic podejrzanego, tak naprawdę w ogóle nie musi mierzyć tętna. Warto jednak od czasu do czasu sprawdzić, czy wszystko jest w normie, żeby ewentualne problemy zaobserwować wcześniej, gdy będą łatwiejsze do wyleczenia. Każdy powinien więc umieć samodzielnie zmierzyć puls i to nie tylko przy użyciu profesjonalnego sprzętu. Może się bowiem zdarzyć, że nie ma go pod ręką, a badanie trzeba natychmiast wykonać. Jak się do tego właściwie zabrać?

Tętno najczęściej mierzy się na tętnicy promieniowej. Używa się do tego dwóch palców, ale nie kciuka - warto o tym pamiętać, jeśli mierzymy puls innej osobie, na przykład poszkodowanemu w wypadku, udzielając mu pierwszej pomocy. Używając kciuka, moglibyśmy mylnie zmierzyć tętno, wyczuwając również i własne. Prócz tętnicy promieniowej (mierzymy puls powyżej nadgarstka), puls jest łatwo wyczuwalny również na:

• tętnicy szyjnej zewnętrznej
• tętnicy ramiennej
• tętnicy udowej
• tętnicy podkolanowej
• tętnicy skroniowej
• tętnicy grzbietowej stopy

Dlaczego umiejętność poprawnego mierzenia pulsu i ocena czy jest to prawidłowy puls jest tak potrzebna? Bo jeśli badamy pacjenta - na przykład rannego w wypadku - weryfikacja tego czy oddycha i czy ma puls ma znaczenie dla jego życia. Jeśli nie wyczuwamy tętna, konieczna jest reanimacja, czyli sztuczne oddychanie oraz masaż serca. Jeśli nie oddycha, ale puls jest wyczuwalny, wówczas stosuje się sztuczne oddychanie. Jeśli zaś tętno jest wyczuwalne, a poszkodowany oddycha, należy go po prostu ułożyć w pozycji bezpiecznej. Gdy zaś chcemy sprawdzić częstotliwość pracy serca, liczmy uderzenia ze stoperem, sprawdzając czy upłynęła minuta.

Tętno - nieprawidłowości

Tętno może bić zbyt szybko, albo też zbyt wolno. Żeby puls był nieprawidłowy, naprawdę nie potrzeba wiele - wystarczy się czymś zestresować. Stres, gorączka, papieros, alkohol - to czynniki, które mogą zwiększyć częstotliwość bicia serca na co dzień. Jeśli jednak nie robi się nic, co mogłoby zmienić prawidłowy puls na zbyt szybki, pozostaje się w spoczynku, a serce galopuje w piersi, może to oznaczać pewne zdrowotne nieprawidłowości. Co dokładnie? Na przykład:

• nadczynność tarczycy
• anemię
• chorobę płuc
• chorobę oskrzeli
• chorobę serca
• niedokrwistość

To tylko nieliczne czynniki, które mogą wpływać na przyspieszenie pracy serca. Leczeniem mogą się zaś zajmować różni lekarze, ponieważ wszystko zależy od konkretnego powodu przyspieszonego pulsu - a mogą być one różne. Warto najpierw wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu, bo nawet on często jest w stanie szybko postawić właściwą diagnozę. Może też skierować w tym celu na dodatkowe badania, na przykład EKG, echo serca, badanie dopplerowskie czy pletyzmografię.

Jeśli zaś chodzi o tętno zbyt niskie, zwane jest ono bradykardią. Może świadczyć o zaburzeniach pracy serca, różnych chorobach metabolicznych, ale również na przykład związanych z układem nerwowym. Może wynikać z mniej lub bardziej poważnych czynników - nawet ze wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, spowodowanego guzem mózgu. Warto więc - zamiast stawiać samodzielną diagnozę, czym jest spowodowane nieprawidłowe tętno - po prostu wybrać się do lekarza na badania, wyjaśnić przyczynę i zacząć ją leczyć.

To także może cię zainteresować:

• Niskie ciśnienie krwi: czy jest groźne i jak sobie z nim radzić?
• Trzustka - co warto wiedzieć? Przyczyny, choroby, objawy i leczenie trzustki
• Dziecko się krztusi, topi, albo mdleje, a rodzice nie wiedzą, co robić. Szybki wakacyjny kurs pierwszej pomocy