Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci i niemowlaków

Refluks żołądkowo-przełykowy to normalny fizjologiczny stan dla dwóch grup - dla ciężarnych mam i niemowlaków. U starszych dzieci zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Refluks żołądkowo-przełykowy bywa też symptomem innych problemów.

Refluks żołądkowo-przełykowy to określenie cofania się wymieszanego z sokami trawiącymi pokarmu z żołądka z powrotem do przełyku. Sam w sobie refluks nie jest niepokojący, jeśli przydarza się sporadycznie, jednak może prowadzić do choroby refluksowej przełyku. Kiedy refluks żołądkowo-przełykowy jest normalny, a kiedy dodatkowe objawy powinny nas skłonić do wizyty u lekarza?

Refluks żołądkowo-przełykowy u niemowlaka

Refluks u niemowlaka to norma (dotyczy 50-60 proc. dzieci), bo układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni sprawny. U zdrowej dorosłej osoby dolny zwieracz przełyku zabezpiecza przed przedostawaniem się treści pokarmowej z żołądka w górę układu pokarmowego. Jednak ten zwieracz u niemowląt nie jest dość silny, żeby całkowicie ochronić malucha przed ulewaniem. W dodatku żołądek jest bardzo mały, więc łatwo się przepełnia, zanim treść pokarmowa trafi do dwunastnicy.

Można zmniejszyć częstotliwość i siłę refluksu u niemowlaka. Jak to zrobić? Należy:

  • karmić niemowlę piersią (z badań wynika, że dzieci karmione piersią mają mniejsze problemy z ulewaniem pokarmu),
  • karmić częściej, ale krótko,
  • karmić dziecko w takiej pozycji, żeby główka była zdecydowanie wyżej niż pupa,
  • nie kłaść malucha poziomo tuż po karmieniu, pozwolić mu na „odbijanie” powietrza połkniętego przy jedzeniu.

Jeśli refluks i ulewanie są częste i obfite, warto przedyskutować z lekarzem możliwość podawania mieszanki antyrefluksowej (oznakowanej jako AR). Mieszanka antyrefluksowa jest gęstsza niż zwykła, dzięki czemu łatwiej zostaje w żołądku. Czasem jednak korzystniej na jakiś czas włączyć mieszankę hipoalergiczną, pozbawioną białka mleka krowiego, bo silny refluks może być związany z reakcją alergiczną.

Refluks żołądkowo-przełykowy u niemowlaka – niepokojące objawy

Refluks żołądkowo-przełykowy powinien samoistnie zniknąć u dziecka do 6-9 miesiąca życia. Powyżej 12 miesiąca życia na pewno wymaga konsultacji z lekarzem i dodatkowych badań. Trzeba też wybrać się do pediatry, jeśli wymioty pojawiają się po raz pierwszy po 6 miesiącu życia. Kiedy refluks u niemowlaka powinien nas zaniepokoić, nawet jeśli maluch nie skończył jeszcze pół roku? Przede wszystkim wtedy, gdy dziecko:

  • powoli albo wcale nie przypiera na wadze,
  • gwałtownie wymiotuje (niepokojące są zwłaszcza wymioty z żółcią),
  • jest płaczliwe, ma problemy ze spaniem,
  • zachłystuje się treścią pokarmową,
  • ma trudności z połykaniem,
  • pojawiają się stany zapalne dróg oddechowych, w tym zapalenie płuc.

Takie objawy refluksu nie muszą być wynikiem innej, poważnej choroby. Mogą być jedynie skutkiem zbytniego nasilenia refluksu żołądkowo-przełykowego, prowadzącego do zbyt małego przyswajania pokarmu i podrażniania przełyku i oskrzeli.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – objawy i leczenie

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci, jeśli powtarza się często, może prowadzić do choroby refluksowej przełyku. Kwaśna treść pokarmowa, cofając się do przełyku, uszkadza błonę śluzową przełyku, wywołuje charakterystyczne pieczenie za mostkiem, gorzki lub kwaśny smak w ustach, może też prowadzić do uszkodzenia szkliwa zębów. Objawem refluksu u dzieci (ale także u dorosłych) jest również chrypka i suchy kaszel. Zdarza się, że treść pokarmowa przedostaje się do oskrzeli, co powoduje nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.

Refluks u dzieci powyżej 1 roku życia wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli pediatra nie zauważy alarmujących objawów, zapewne na początek zaleci tylko zmianę diety, ewentualnie także układanie się do snu w pozycji z lekko podwyższoną głową. Jeśli to nie pomoże, lekarz wprowadzi odpowiednie leki i zleci badania, które wskażą przyczyny refluksu.

Refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci – przyczyny i diagnostyka

Refluks żołądkowo-przełykowy może mieć wiele przyczyn poza mało sprawnym zwieraczem dolnym przełyku. Niektóre z nich to:

  • przepuklina przepony (górna część żołądka wsuwa się przez przeponę do klatki piersiowej),
  • przerostowe zwężenie odźwiernika żołądka,
  • choroby neurologiczne (refluks towarzyszy m.in. dziecięcemu porażeniu mózgowemu),
  • przewlekłe choroby płuc (np. mukowiscydoza lub dysplazja oskrzelowo-płucna),
  • otyłość.

Lekarz, ustalając przyczynę choroby refluksowej, może zlecić badanie RTG z kontrastem oraz 24-godzinną pH-metrię i badanie endoskopowe. Na zdjęciu rentgenowskim ujawnią się wady anatomiczne układy pokarmowego i przepukliny. pH-metria jest bardzo dokładnym badaniem, ale też uciążliwym dla dziecka, które przez całą dobę musi nosić rejestrator i połączoną z nim rurkę wprowadzoną przez nos do dolnego odcinka przełyku.

Refluks żołądkowo-przełykowy - leczenie

Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego, a raczej choroby refluksowej przełyku, polega przede wszystkim na zmianie diety oraz zwiększeniu liczny posiłków przy zmniejszeniu wielkości porcji. Jeśli to nie zadziała, lekarz może przepisać leki. Są wśród nich leki zwiększające pH w żołądku – treść pokarmowa co prawda dalej cofa się do przełyku, ale nie drażni już błony śluzowej w takim stopniu jak wcześniej. Można też podawać tzw. prokinetyki, które poprawiają motorykę przełyku i żołądka, a także zwiększają napięcie zwieracza przełyku. W leczeniu refluksu stosuje się również leki, które przyspieszają opróżnianie żołądka.

Operacja jest ostatecznością i polega na zmodyfikowaniu górnego odcinka żołądka oraz zwieracza przełyku. Jeśli refluks wywołany jest przez przepuklinę przepony, trzeba ją usunąć operacyjnie. Na szczęście takie operacje mogą być wykonana laparoskopowo.

Refluks żołądkowo-przełykowy - dieta

Dieta przy refluksie żołądkowo-przełykowym powinna być lekkostrawna, uboga w tłuszcze, a bogata w białko. Dziecko musi unikać czekolady, ostrych przypraw i zrezygnować z napojów gazowanych i zawierających kofeinę. Lepiej ograniczyć jedzenie kwaśnych rzeczy – soków owocowych, pomidorów, marynowanych grzybów i warzyw. Dzieciom z refluksem nie zaleca się surowych warzyw.

Podstawą jest też ta sama zasada, co przy refluksie żołądkowo-przełykowym niemowląt, czyli częściej, ale mniej. Lepiej jeść 5-6 małych posiłków w ciągu dnia niż  trzy większe.

Refluks żołądkowo-przełykowy w ciąży

Kobiety w ciąży bardzo często cierpią na refluks – ocenia się, że dotyczy to nawet 80 proc. ciężarnych. Problem pojawia się zazwyczaj w trzecim trymestrze, gdy rozwijające się dziecko robi się coraz większe. Rosnący maluch uciska żołądek i powoduje, że częściowo strawione jedzenie cofa się z żołądka do przełyku. Nacisk macicy na żołądek może nawet powodować przepuklinę żołądka.

Refluks żołądkowo-przełykowy w ciąży związany jest też z wysokim poziomem progesteronu, bo ten hormon powoduje osłabienie mięśni dolnego zwieracza przełyku.

Po porodzie refluks znika, ale zanim maluch przyjdzie na świat, może być dla przyszłej mamy bardzo uciążliwy. Przyjmowanie leków, również tych bez recepty jest niewskazane lub niemożliwe ze względu na potencjalny wpływ na rozwój płodu. Kobietom w ciąży pozostaje więc modyfikacja diety, nie kładzenie się poziomo zaraz po posiłkach, a także takie domowe sposoby, jak herbatka z imbirem, napar z rumianku lub siemienia lnianego. Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego w ciąży pomaga też łagodzić mleko, kefir, jogurt.

To także może cię zainteresować:

Problemy z brzuszkiem. Co na to ekspert?

Gdy mleko się cofa

Więcej o:
Copyright © Agora SA