Odczulanie to potoczna nazwa immunoterapii swoistej, która jest jedną z metod leczenia alergii. Polega ona na podawaniu dawek alergenu - początkowo niewielkich, z czasem coraz większych, kończąc serię na dawce maksymalnej. Niezbędne jest podawanie dawki podtrzymującej, dla wywołania w organizmie stanu tolerancji dla alergenów. Pionierami terapii byli lekarze, John Freeman i Leonard Noon, którzy zastosowali tę metodę po raz pierwszy w 1911 roku.
Celem zabiegów jest nauczenie układu odpornościowego tolerancji na alergen, który wywołuje objawy alergiczne. Odczulaniu mogą poddać się osoby z alergią wziewną i alergią na jad owadów. Nie odczula się pacjentów zmagających się z alergią pokarmową. Terapię stosuje się wyłącznie u osób, u których reakcja alergiczna jest zależna od przeciwciał IgE. Odczulanie może być prowadzone w każdym wieku - im szybciej, tym lepiej. Według obowiązujących standardów można je rozpocząć w 5. roku życia.
Według ekspertów odczulanie jest jedyną metodą, która może wyleczyć z alergii. Prof. Marek Jutel, kierownik Katedry i Zakładu Immunologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu twierdzi, że odczulanie może nie tylko złagodzić uciążliwe objawy alergii, ale i zastosowane odpowiednio wcześniej ma szanse zahamować rozwój łagodniejszych chorób alergicznych. Podkreśla, że nawet u 40 procent pacjentów obserwuje się całkowite ustąpienie objawów i wyleczenia z alergii.
Odczulanie - metody i mechanizm działania. Jak wygląda odczulanie?
Choć odczulanie jest stosowane dość często, a metoda ma długą tradycję, mechanizm jej działania, polegający na modyfikacji odpowiedzi układu immunologicznego osoby uczulonej, nie jest do końca poznany. Specjaliści przypuszczają, że cykliczne podawanie alergenu powoduje zmianę przeciwciał reagujących z alergenem.
Jak wygląda odczulanie? Szczepionki odczulające, zawierające alergen, podaje się różnymi drogami: jako zastrzyk odczulający, podawany podskórne i śródskórne, doustnie i podjęzykowo oraz w postaci inhalacji. Niektóre szczepionki mają postać wyłącznie podskórną, na przykład alergie na jad owadów żądlących, takich jak pszczoły czy osy.
Zwykle alergeny wprowadzane są w formie szczepionki. Niezbędne jest leczenie podtrzymujące. Szczepionki alergenowe podawane doustnie można przyjmować w domu codziennie, bez konieczności wizyt w poradni alergologicznej. Odczulanie trwa kilka lat, od co najmniej 3 do 5. Im dłużej trwa terapia, tym dłużej utrzymują się jej efekty. Regularne, rozłożone w czasie powtarzanie dawek przez długi czas jest konieczne, by układ odpornościowy mógł utrwalić to, czego się nauczył. Jak podkreśla profesor Ioana Agache, prezydent Europejskiej Akademii Alergii i Immunologii Klinicznej (European Academy of Allergy and Clinical Immunology - EAACI), krótsze stosowanie immunoterapii nie daje długotrwałych efektów.
Rozpoczęcie odczulania musi zostać poprzedzone szczegółową diagnostyką. Niezbędny jest wywiad lekarski i badania, takie jak testy alergiczne: skórne, z krwi i prowokacyjne. Immunoterapię swoistą stosuje się u pacjentów, u których potwierdzono uczulenie na podstawie wykonanych testów skórnych i oznaczenia swoistych przeciwciał klasy IgE.
Odczulanie - skuteczność
Jak twierdzi prof. zw. dr hab. med. Krzysztof Sładek, kierownik Oddziału Klinicznego Pulmonologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie skuteczność terapii zależy postaci choroby alergicznej. Największą obserwuje się:
- u chorych uczulonych na alergeny owadów,
- w leczeniu kataru siennego,
- w leczeniu nieżytu alergicznego całorocznego,
- u chorych z astmą.
Warto podkreślić, że największa skuteczność dotyczy dzieci i młodzieży, najmniejsza zaś u osób starszych.
Odczulanie jest w różnym stopniu refundowane przez NFZ. Wiele szczepionek (ryczałt) kosztuje kilka złotych, niestety cena innych wynosi nawet 500 zł.
Odczulanie a ciąża
Odczulanie w ciąży nie jest wskazane. Nie zaleca się też rozpoczynania immunoterapii u ciężarnych. Najczęściej rozpoczęta terapia jest kontynuowana, chyba że stosowany preparat nie jest zarejestrowany do leczenia kobiet ciężarnych
Ponieważ odczulanie w formie zastrzyków stosowane jest przy dobrym samopoczuciu pacjenta, dawkę odracza się także w przypadku przeziębienia bądź innej infekcji.
