Żółtaczka noworodków

Tekst: dr n. med. PIOTR SAWIEC 08.10.2015 09:00

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków to bardzo częsta przypadłość. Zazwyczaj mija sama, niekiedy jednak trzeba ją leczyć.

Żółtaczka fizjologiczna nie jest chorobą.

iStockPhoto (zdjęcie ilustracyjne)

Żółtaczka noworodków pojawia się w 2.-3. dobie życia u wielu dzieci. U wcześniaków zdarza się częściej (im wcześniej przed terminem nastąpi poród, tym prawdopodobieństwo żółtaczki jest większe). Przeciętnie trwa około tygodnia, u wcześniaków zwykle - o tydzień dłużej.

Objawy żółtaczki u noworodka: zmiana koloru

Żółtaczka fizjologiczna nie jest chorobą. To objaw niedojrzałości wątroby malucha, która nie radzi sobie z przetworzeniem i wydaleniem nadmiaru bilirubiny (żółtego barwnika) z organizmu. Dziecko staje się żółte - najpierw na twarzy, potem na tułowiu, a niekiedy na rączkach i nóżkach. Zażółcone są również białka oczu i śluzówka (zabarwienie ustępuje w odwrotnej kolejności: buzia blednie na końcu).

Żółtaczka fizjologiczna: przyczyny

Gdy dziecko jest w łonie mamy, potrzebuje znacznie więcej krwinek czerwonych (erytrocytów) niż po urodzeniu. Po porodzie nadmiar erytrocytów rozpada się. W krótkim czasie powstaje w ten sposób duża ilość bilirubiny (produkt uboczny rozpadu erytrocytów), która powinna być wychwycona przez wątrobę, a następnie wydalona przez drogi żółciowe do przewodu pokarmowego. Niedojrzała jeszcze wątroba dziecka nie umie sobie z tym poradzić. Nadmiar bilirubiny krąży w organizmie, przenika do skóry i śluzówek, nadając im charakterystyczną barwę.

Jeśli stężenie bilirubiny we krwi nie przekracza określonej normy, lekarze obserwują dziecko i monitorują poziom barwnika. Wskaźnik uznawany za prawidłowy zmienia się w zależności od tego, czy maluch urodził się o czasie, czy przed terminem, od jego masy ciała, doby życia, a także ogólnego stanu zdrowia.

Żółtaczka noworodków: badania

Najbardziej miarodajne wyniki daje badanie krwi, choć lekarze na niektórych oddziałach korzystają pomocniczo z innej, nieinwazyjnej metody polegającej na sprawdzaniu poziomu bilirubiny przez skórę. Służy do tego urządzenie zwane bilirubinometrem.

Nie jest to jednak najdokładniejszy sposób i zawsze w razie wątpliwości pobiera się dziecku krew.

Żółtaczka u noworodka: karmienie pomaga

Skuteczną metodą chroniącą noworodka przed nasiloną żółtaczką jest jak najczęstsze karmienie, najlepiej piersią. Karmienie pobudza czynność przewodu pokarmowego i sprzyja wydalaniu bilirubiny z organizmu.

Jeżeli żółtaczka nie nasila się i nie wymaga leczenia, dziecko może być wypisane do domu. Wychodząc ze szpitala, trzeba zapytać lekarza, czy konieczne jest kontrolne sprawdzenie stężenia bilirubiny. Lekarz najprawdopodobniej zaleci kontrolę w poradni w ciągu kilku dni.

Podwyższone ryzyko: sprawy większej (u)wagi

Niepokoić powinny: żółtaczka pojawiająca się w pierwszej dobie życia dziecka, trwająca długo (powyżej dwóch tygodni), zbyt wysoki poziom bilirubiny, a także szarobiałe stolce i ciemny mocz.

Przyczyną takiej sytuacji może być konflikt serologiczny spowodowany niezgodnością grup krwi lub czynnika Rh matki i dziecka. Krwinki dziecka są niszczone przez przeciwciała matki przekazane przez łożysko w czasie ciąży. O tym zazwyczaj wiadomo już w trakcie ciąży, a mama jest wtedy objęta specjalistyczną opieką i przygotowana na możliwość pojawienia się nasilonej żółtaczki i konieczności leczenia dziecka.

Ryzyko wystąpienia nasilonej żółtaczki pojawia się przy okazji wrodzonych zakażeń (bakteryjnych lub wirusowych), a także chorób wątroby lub schorzeń genetycznych.

Czynnikiem sprzyjającym żółtaczce są także duże wylewy podskórne, które mogą wystąpić w czasie trudnego, przedłużającego się porodu.

Przyczyny żółtaczki: z mlekiem mamy

Przyczyną żółtaczki mogą być też obecne w mleku kobiecym niezidentyfikowane substancje (przypuszczalnie enzymy), które prawdopodobnie zwiększają wchłanianie bilirubiny z przewodu pokarmowego, zwiększając jej stężenie we krwi.

Nie wpływa to na zdrowie malca, dlatego jeśli dziecko dobrze się rozwija, ma apetyt i prawidłowo przybiera na wadze, nie należy przerywać karmienia piersią. Wykonuje się jedynie kontrolne badania stężenia bilirubiny we krwi. Żółtaczka tego typu ustępuje sama, choć może trwać nawet 2-3 miesiące.

W wyjątkowych sytuacjach, gdy stężenie bilirubiny jest bardzo duże, lekarz może zdecydować o dokarmianiu dziecka mlekiem modyfikowanym (które nie zawiera substancji powodujących zwiększenie stężenia bilirubiny) lub przerwaniu karmienia piersią na 1-2 dni. W tym czasie stężenie bilirubiny powinno się wyraźnie zmniejszyć.

Żółtaczka fizjologiczna: leczenie

Jeżeli poziom bilirubiny u noworodka jest bardzo duży lub zbyt szybko się zwiększa, lekarze decydują o pozostawieniu mamy i dziecka w szpitalu i stosują fototerapię. Naświetla się dziecko promieniami ultrafioletowymi (UV), które rozkładają bilirubinę w skórze, co ułatwia i przyspiesza wydalanie jej z moczem. Noworodka, ubranego tylko w pieluszkę i okularki zasłaniające oczy, kładzie się na całą dobę pod lampę emitującą promienie UV.

Żółtaczka pojawiająca się zaledwie kilka dni po porodzie jest często pierwszym trudnym momentem dla rodziców, a zwłaszcza dla kobiet, które marzą o szybkim wyjściu ze szpitala.

Przykra jest też pierwsza, nawet tak krótka, przymusowa rozłąka z noworodkiem. Skuteczność fototerapii polega bowiem na tym, aby dziecko jak najwięcej czasu spędzało pod lampą. Trudno je zatem wyjmować zbyt często i na długo do karmienia, przewijania, a także do przytulania, nawet wtedy, gdy lampę lub materacyk można wstawić do sali, w której przebywa mama.

Najczęściej pobyt w szpitalu przedłuża się o 2-3 doby. Kiedy bilirubina osiąga bezpieczną dla dziecka wartość - można je wypisać do domu, zalecając kontrolę (najczęściej po 1 lub 2 dobach). Leczenie sprawia, że żółtaczka mija, nie odbijając się w żaden sposób na zdrowiu dziecka.

@ Żółtaczka u noworodka może zostawić ślad w przyszłości? Lekarz odpowiada

Żółtaczka u noworodka: kiedy do lekarza?

Zgłoś się do poradni, jeżeli po wypisie ze szpitala zaobserwujesz u dziecka:

• pojawienie się żółtaczki lub jej nasilanie się;

• zmianę koloru skóry z żółtopomarańczowego na żółtooliwkowy;

• szarobiałe stolce lub bardzo ciemny, żółtobrązowy kolor moczu;

• wyraźne zaburzenia zachowania dziecka (brak aktywności, drgawki, dziwne ruchy, wiotkość mięśni lub piskliwy, głośny krzyk).