Zgodnie z obowiązującymi przepisami, szkoły podstawowe mają obowiązek zapewnić swoim uczniom możliwość zjedzenia jednego ciepłego posiłku w ciągu dnia. O tym, czy z tej możliwości skorzystają, decydują sami uczniowie wraz ze swoimi rodzicami. Ci ostatni za to jedzenie muszą zapłacić. Nirzadko jednak płacą więcej niż powinni.
Jedzenie obiadów w szkole jest dobrowolne i odpłatne. To, ile w danej szkole kosztuje taki posiłek, ustala dyrekcja placówki wraz z organem prowadzącym szkołę (ministerstwo, jednostka samorządu terytorialnego). Opłata za obiad może obejmować jedynie tzw. wkład do kotła, czyli produkty, z których przygotowywane są dania. Rodzice uczniów nie pokrywają kosztów związanych z przygotowywaniem posiłków lub ich dowozem, jeśli dana placówka korzysta z usług firmy cateringowej. Za to płaci organ prowadzący.
Zasadę tę potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2009 roku (sygn. I OSK 567/09): "Opłaty za korzystanie z posiłku w stołówce zorganizowanej w publicznej szkole […] powinny być ustalane przez radę gminy jako równowartość surowców wykorzystanych do ich przygotowania. Pozostałe koszty, takie jak wynagrodzenie pracowników, składki naliczane od ich wynagrodzeń oraz nakłady na utrzymanie kuchni powinny obciążać organ prowadzący". W przypadku braku kuchni w placówce organu ma obowiązek pokrycia wydatków związanych z przygotowaniem i dowozem posiłków do szkoły.
Jak donosi portal infor.pl kontrola przeprowadzona przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Białymstoku, w imieniu Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych wykazała, że często rodzice są obarczani kosztami przygotowywania i dowożenia posiłków do szkół podstawowych i przedszkoli. Dotyczy to zwłaszcza tych placówek, które korzystają z usług firm cateringowych.
Uczniowie pochodzący z rodzin borykających się z trudną sytuacją finansową, za obiady nie muszą płacić wcale. Otrzymują je bezpłatnie w ramach programu rządowego finansowanego ze środków z budżetu państwa "Posiłek w szkole i w domu". Żeby skorzystać z darmowych obiadów, rodzina musi spełniać określone kryterium dochodowe, które wynosi 1164 zł netto na osobę w rodzinie, a dla osób, które samodzielnie gospodarują - 1552 zł.