"Zbrodnia i kara" - opracowanie i streszczenie. O co chodzi w tej lekturze?

O co chodzi w "Zbrodni i karze"?

"Zbrodnia i kara" to jedna z lektur obowiązkowych, które mogą pojawić się podczas egzaminu maturalnego. Powieść Dostojewskiego jest niezwykła, ale większość uczniów docenia jej kunsz dopiero wiele lat po maturze. O co chodzi w "Zbrodni i karze"? Autor, ukazuje w powieści mroczny, zdegenerowany świat, pobawiony dobra. Można w nim liczyć wyłącznie na siebie, a jednostka jest samotna, skazana jedynie na własne możliwości. To powieść psychologiczna, w której przedstawiona została dogłębna analiza ludzkiej psychiki. Opowiada o dokonanej świadomie zbrodni, którą sprawca oparł na logicznych argumentach. Jednocześnie nie przejął się własną wrażliwością, a ta nie pozwoliła mu żyć i normalnie funkcjonować w społeczeństwie z ciężarem winy.

Głównym przesłaniem "Zbrodni i kary" jest wniosek, że dla zbrodni nie ma nigdy żadnego usprawiedliwienia. Nie ma też możliwości poszukiwań uzasadnienia takiego czynu, który łamie jedno z Bożych przykazań. Największą karą dla mordercy jest dręczące go bez ustanku sumienie. Jedynym optymistycznym akcentem wymowy powieści jest to, że każdą winę można odkupić – kiedy zbrodniarz zrozumie swoją winę, przyznaje się do niej i przyjmuje należny mu wyrok.

"Zbrodnia i kara": opracowanie lektury

Nie pamiętasz dokładnie, o czym była "Zbrodnia i kara"? Opracowanie lektury pomoże Ci odświeżyć sobie wiadomości na temat tej powieści.

• Geneza

Powieść została napisana między rokiem 1865 a 1866. Nie był to łatwy okres dla Dostojewskiego, ponieważ doskwierał mu brak pieniędzy, co prowadziło do życia w stałym napięciu. Martwił się, że znajdzie się w więzieniu, a jego ataki padaczki się nasilały. Praca nad "Zbrodnią i karą" stanowiła jego odskocznię od codzienności, napawała go entuzjazmem, a jego wyobraźnia pracowała podczas tych działań na najwyższych obrotach. Powieść ta stanowiła efekt wieloletnich przemyśleń autora.

• Gatunek powieści

Utwór ten stał się analityczną prozą dialogową, która była wówczas nowatorskim gatunkiem literackim. Jest przykładem powieści polifonicznej, czyli wielogłosowej, która skupia się na przeżyciach wewnętrznych głównego bohatera. "Zbrodnia i kara" wykorzystywała więc charakterystyczne dla tego rodzaju powieści techniki narracyjne, takie jak: monolog wewnętrzny i mowa pozornie zależna.

• Czas i miejsce akcji

Wydarzenia opisane w "Zbrodni i karze" mają miejsce w lipcu 1865 roku. Wszystko natomiast dzieje się w Petersburgu. Przede wszystkim, akcja rozgrywa się wokół placu Siennego, w dzielnicy nędzarzy oraz rzemieślników.

"Zbrodnia i kara": bohaterowie

Nie pamiętasz, jakie postaci przywołuje "Zbrodnia i kara"? Bohaterowie, którzy powinni Ci się kojarzyć z tą powieścią, to:

• Rodion Raskolnikow – główny bohater, dwudziestotrzyletni były student prawa. Choć przyszło mu żyć w biedzie, która pokrzyżowała mu plany edukacyjne i budowanie takiej przyszłości, jakiej by sobie życzył, uważał się za wybitną jednostkę. Uznał, że tacy jak on, geniusze, mogą pozwolić sobie na łamanie zasad moralnych w imię "większego dobra". Na skutek popełnionej zbrodni popadł w obłęd. Na przestrzeni wydarzeń opisanych w książce dokonała się w nim wewnętrzna przemiana i stał się pokornym, skruszonym człowiekiem;
• Sonia, czyli Zofia Marmieładowa – ukochana Rodiona. Znajdowała się w bardzo podobnej sytuacji, co Raskolnikow (jej matka zmarła, a ojciec był uzależniony od alkoholu). Aby pomóc przyrodniemu rodzeństwu, została prostytutką. Mimo to, pozostała skromna i nieśmiała, a swoje życie opierała na wierze w Boga. To ona nakłoniła Rodiona do przemiany i pozostała z nim do samego końca;
• Dymitr Razumichin – przyjaciel Rodiona, którego ten poznał na studiach. Choć również zmagał się z problemami finansowymi, starał się je rozwiązać – tłumaczył dokumenty, by sobie dorobić, a jego marzeniem było otwarcie własnego biura tłumaczeń. Choć nie rozumiał postawy Raskolnikowa, martwił się o niego i starał się mu pomagać (pomagał także jego rodzinie). Był lubiany w towarzystwie, nie stronił też od kobiet. Ostatecznie zakochał się szczęśliwie w Duni;
• Dunia, czyli Awdotia Romanowna – siostra Rodiona. Największą wartość stanowiła dla niej rodzina i dla niej była skłonna do poświęceń. Aby wspomóc ją finansowo, zatrudniła się jako guwernantka. Niestety, jej pracodawca starał się ją uwieść. Zdobyła się również na inne poświęcenie – aby poprawić sytuację finansową rodziny, zgodziła się na ślub z bogatym, starszym mężczyzną, Łużynem. Kiedy jednak ten nie okazywał jej należytego szacunku, postanowiła zerwać zaręczyny. Ostatecznie spotkało ją szczęście i poślubiła Dymitra;
• Pulcheria Aleksandrowna – była matką Rodiona i Duni. Choć kochała swoje dzieci, wyraźnie faworyzowała syna. Nie rozumiała jego spojrzenia na świat, ale wspierała go we wszystkim, co robił. Nie zdołała jednak pogodzić się z tym, że dokonał morderstwa, a także z jego pobytem na Syberii. Nie dożyła końca jego kary;
• Piotr Łużyn – starszy, zamożny mężczyzna, który z wyższością traktował ludzi biedniejszych od siebie. Nie chciał się ożenić z Dunią z miłości – był przekonany, że uboga dziewczyna będzie mu dozgonnie wdzięczna za to, że wyciągnął ją z kłopotów finansowych. Kiedy Dunia zerwała zaręczyny, przejął się wyłącznie wydatkami, jakich dokonał, w związku z planowanym wspólnym życiem;
• Arkadiusz Swidrygajłow – był mężczyzną mającym wyraźną słabość do hazardu i młodych kobiet. Nie był dobrym mężem. Niewykluczone, że zabił swoją żonę, Marfę Pietrownę. Jako pracodawca Duni, stale się jej narzucał i próbował ją uwieść. Kiedy Dunia odrzuciła jego uczucia, postanowił popełnić samobójstwo.
• Marfa Pietrowna – starsza kobieta, która kochała swojego męża. Kiedy dowiedziała się o jego relacji z Dunią, oskarżyła dziewczynę o to, że to ona próbowała uwieść Swidrygajłowa. Gdy prawda wyszła na jaw, robiła wszystko, by oczyścić dziewczynę z winy, postanowiła ją również uwzględnić w testamencie;
• Marmieładow – ojciec Soni, alkoholik. Rodion poznał go w szynku, gdzie ten opowiedział mu o swoim życiu. Marmieładow pracował jako urzędnik, ale został zwolniony przez swój nałóg. Chciał się zmienić, ale nie potrafił przestać pić. Zginął potrącony przez powóz.
• Katarzyna Iwanowna – druga żona Marmieładowa. Choć pochodziła z dobrej rodziny, zbuntowała się i poślubiła oficera, czego nie potrafili zaakceptować jej rodzice. Kiedy ten zmarł, pozostała sama z trójką dzieci. Następnie zdecydowała się poślubić Marmieładowa. Ostatecznie życie w trudnych warunkach spowodowało u niech suchoty, a te z kolei doprowadziły do jej śmierci.
• Andrzej Lebiezatnikow – znajomy Piotra Łużyna. Powszechnie uznawany za porządnego człowieka. W odpowiednim momencie zdecydował się obnażyć jego kłamstwa;
• Alona Iwanowna – bogata lichwiarka. Jej jedyną rodziną była młodsza siostra, jednak w testamencie wszystko zapisała na klasztor, krewnej pozostawiając wyłącznie meble. Rodion określił ją mianem "ludzkiej wszy";
• Lizawieta Iwanowna – młodsza siostra lichwiarki Alony. Źle przez nią traktowana, robiła wszystko w domu. Przyjaźniła się z Sonią, bo podobnie jak ona, była głęboko wierząca. Przypadkowa ofiara Rodiona – zabił ją, ponieważ znalazła się w niewłaściwym miejscu o niewłaściwym czasie;
• Porfiry Piotrowicz – śledczy, zajmujący się sprawą zamordowanych kobiet. Od początku zachowanie Rodiona wydawało mu się dziwne, jednak nie miał żadnych dowodów przeciwko niemu. Z tego powodu prowadził z podejrzanym grę psychologiczną i w rezultacie udało mu się nakłonić go do przyznania się do winy;
• Mikołaj Dementiew – mężczyzna niesłusznie oskarżony o zabójstwo dwóch kobiet. Ze strachu przed karą za morderstwo, którego nie popełnił, chciał się zabić. Porfiry nie wierzył w jego winę;
• Zosimow – lekarz, znajomy Dymitra, który zajmował się Rodionem w chwili, gdy ten leżał w domu z gorączką. Niezbyt sympatyczny, za to doskonały w swym fachu;
• Zamiatow – współpracował z Porfirym. Lekceważył słowa wypowiadane przez Rodiona w kwestii zabójstwa Lizawiety i Alony.

"Zbrodnia i kara": streszczenie powieści

O jakich wydarzeniach opowiada powieść Dostojewskiego "Zbrodnia i kara"? Streszczenie powinno pomóc Ci w przypomnieniu sobie przebiegu akcji i najważniejszych wątków.

Rodion Raskolników był studentem prawa, jednak musiał zrezygnować z nauki ze względu na trudną sytuację finansową. Taka kolej rzeczy sprawiła, że stał się bardzo rozgoryczony i zgorzkniały. Jego rodzinie również nie powodziło się lepiej – matka nie miała pieniędzy, by go wspomóc, a siostra, Dunia, zatrudniła się jako guwernantka, by wesprzeć finansowo rodzinę, a następnie zgodziła się wyjść za bogacza, Łużyna, którego nie kochała. Aby uzyskać potrzebne pieniądze, Raskolnikow zaczął się zastanawiać nad zabójstwem Alony Iwanownej, starej lichwiarki, u której czasem zastawiał rzeczy.

W postanowieniu o zasadności planowanego morderstwa utwierdziła go rozmowa z Marmieładowem, którego spotkał w szynku. Mężczyzna, który nie mógł sobie poradzić z problemem alkoholowym, opowiedział mu o swoim życiu – nędzy, jaka doskwiera jemu i jego rodzinie, a także córce, Soni, która musi pracować jako prostytutka, by zapewnić byt przyrodniemu rodzeństwu.

Ostatecznie Rodion postanowił zabić lichwiarkę. Wybrał się jej domu pod pretekstem oddania nowych rzeczy w zastaw i zabił ją ciosem siekierą (uprzednio dokładnie przygotował się do zabójstwa – zrobił nawet pętlę ze starej koszuli, by móc ukryć siekierę pod płaszczem). Zebrał kosztowności i miał opuścić jej mieszkanie, jednak niespodziewanie pojawiła się w nim siostra Alony, Lizawieta. Aby pozbyć się świadków, Raskolnikow zdecydował się zabić także ją.

Rodion ukrył łup i następnie zatarł wszystkie ślady. Mimo to, po zabójstwie zapadł na zdrowiu i przez kilka dni gorączkował. Doglądał go przyjaciel, Razumichin. Przypadkiem bohater dowiedział się, że o morderstwo został oskarżony malarz pokojowy, Mikołaj Dementiew.

Raskolnikow widział, jak powóz konny wjeżdża w Marmieładowa, który następnie umarł. Poznał też jego córkę, Sonię. Ostatecznie Rodionowi udało się zażegnać kłopoty finansowe rodziny. Zarówno siostra, jak i matka postanowiły go odwiedzić. Bohater starał się odwieść Dunię od ślubu z Łużynem, którego poznał i który w ogóle mu się nie spodobał. Dyskutował także o zbrodni z Razumichinem i jego znajomym oficerem, Porfirym Pietrowiczem. Wyjaśnił, że w swoim artykule zawarł tezę o tym, jakoby wybitne jednostki miały prawo do dokonywania zbrodni.

Rodion zaczął się coraz częściej spotykać z Sonią, co bardzo ich do siebie zbliżyło. Jednocześnie zaczął popadać w paranoję z powodu dociekliwości, z jaką Pietrowicz prowadził swoje śledztwo. Ostatecznie przyznał się do winy przed Sonią. Ta go nie potępiła, a postanowiła trwać przy nim i nakłonić go do przyznania się do winy. Ich rozmowę podsłuchał jednak Swidrygajłow, który wciąż starał się o względy Duni. Raskolnikow podejrzewał, że może mieć wobec niej złe zamiary. Ostatecznie jednak zdesperowany Swidrygajłow popełnił samobójstwo.

Porfiry oznajmił Rodionowi, że domyślił się jego winy. Zrezygnowany i pogodzony ze swoim losem bohater pożegnał się z rodziną i postanowił do wszystkiego się przyznać. Za podwójne morderstwo został skazany na ośmioletnią katorgę na Syberii. Nie został jednak sam – wraz z nim pojechała Sonia. Jego matka zmarła podczas trwania kary, natomiast Dunia poślubiła Razumichina. Choć z początku, podczas odbywania kary, nie ma wyrzutów sumienia i izoluje się od współwięźniów. Z czasem jednak przechodzi przemianę i rozpoczyna nowe życie.

Zobacz też: "Romeo i Julia" Williama Szekspira [streszczenie, plan wydarzeń, bohaterowie]