''Przedwiośnie'': streszczenie
O czym jest ''Przedwiośnie''? Streszczenie najlepiej opracować samemu, można jednak posiłkować się również naszą propozycją. Należy pamiętać, że powieść podzielona jest na trzy części, poprzedzone wstępem zatytułowanym ''Rodowód''. Oto, o czym opowiada każda z nich.
''Rodowód''
Jadwiga z domu Dąbrowska urodziła się w Siedlcach. Choć darzyła uczuciem kogo innego, została wydana za mąż za Seweryna Barykę. Mężczyzna był od niej starszy, ale szczycił się szlacheckim pochodzeniem i wysokim statusem społecznym, mimo braków w wykształceniu. Pochodził z polskiej szlachty, systematycznie piął się po szczeblach kariery, aż otrzymał posadę carskiego urzędnika w Baku. Małżonka, mimo wieloletniego pobytu w Rosji, nie nauczyła się dobrze języka rosyjskiego i wciąż marzyła o powrocie do rodzinnych Siedlec. Intratna posada w Baku odsuwała od Seweryna myśl o powrocie do kraju. W tym dostatku dorastał jedyny syn państwa Baryków, Cezary. Choć matka dbała, by nie zapomniał mowy ojczystej, chłopak, uczęszczający do rosyjskiej szkoły, był bardzo podatny na wpływy.
''Szklane domy''
Wybucha wojna i Seweryn Baryka zostaje powołany do wojska i wysłany na front. Czternastoletni Cezary zostaje sam z matką. Jadwiga nie radzi sobie z nieposłusznym nastolatkiem, ale w listach do męża nie przyznaje się do tego. Matka i syn korzystają z pozostawionych im przez ojca zasobów finansowych, wpływ Cezarego na Jadwigę jest coraz większy, po trzech latach to on praktycznie rządzi domem. Listy od Seweryna przychodzą coraz rzadziej, aż w końcu okazuje się, że Baryka senior zaginął.
Tymczasem wybucha rewolucja, z którą wiążą się grabieże i rozboje. Cezary popiera przewrót i zostaje usunięty z gimnazjum. Matka próbuje tłumaczyć synowi, że tego typu przemiany nie są niczym dobrym, Cezary jednak za nic ma słowa matki. Dopiero gdy rewolucjoniści przejmują majątek Baryków, chłopak zaczyna dostrzegać słuszność słów matki i doceniać jej wysiłki mające na celu zapewnienie im pożywienia i bezpieczeństwa. Cezary zbliża się do matki, coraz częściej odwiedza z nią port, wypatrując powrotu Seweryna. Pewnego dnia Jadwiga zabiera stamtąd do domu pięć nędznie ubranych kobiet. Okazuje się, że to księżna Szczerbatow-Mamajew z córkami. W nocy mieszkanie Baryków zostaje poddane rewizji. Księżna i jej córki trafiają do więzienia, Jadwiga i Cezary zostają ukarani. Za kolejne przewinienie matka Cezarego zostaje skazana na ciężkie roboty i wkrótce umiera wskutek wyniszczenia organizmu.
Po śmierci matki Cezary jest załamany. Mnóstwo czasu spędza na jej grobie. W 1918 roku bierze udział w obronie miasta przed Turkami. Gdy obrońcy ponoszą klęskę, udaje mu się uniknąć śmierci dzięki polskiej legitymacji. Jego zadaniem jest teraz grzebanie zmarłych. Niespodziewanie odnajduje ojca, który proponuje mu wspólną ucieczkę. Wyruszają najpierw do Moskwy, gdzie Seweryn pozostawił u przyjaciela drogocenną walizkę. Stamtąd pociągiem udają się do Charkowa, gdzie czekają na kolejny pociąg, który miałby zawieźć ich do polskiej granicy. Dzięki pomocy księdza udaje im się wsiąść do przepełnionego pociągu. Ojciec w drodze opowiada synowi o budowanych w czystej i nowoczesnej Polsce szklanych domach. Niestety, podczas podróży Seweryn umiera. Przed śmiercią zobowiązuje syna do powrotu do kraju i odnalezienia w Warszawie dawnego znajomego rodziców, Szymona Gajowca. Cezary dociera na granicę, a pierwszy raz widziana Polska go rozczarowuje.
''Nawłoć''
Cezary udaje się do Warszawy i odnajduje Szymona Gajowca, który daje chłopakowi pracę i schronienie, opowiada mu także o swojej niespełnionej miłości do Jadwigi. Cezary rozpoczyna studia medyczne, które jednak dość szybko przerywa wybuch wojny polsko-bolszewickiej. Chłopak idzie do wojska i walczy przeciwko bolszewikom. W czasie walk poznaje Hipolita Wielosławskiego, któremu ratuje życie i z którym się zaprzyjaźnia. Przyjaciel zaprasza Cezarego do rodzinnego majątku w Nawłoci. Tam chłopak poznaje rodzinę Wielosławskich i wiedzie spokojne życie igrając z uczuciami kobiet. Robi nadzieje Karolinie, która ostatecznie zakochuje się w nim bez wzajemności. Staje się obiektem platonicznych uczuć Wandy, która gdy odkrywa flirt Cezarego i Karoliny, staje się chorobliwie zazdrosna. Tymczasem Cezary wplątuje się romans z młodą wdówką, Laurą Kościeniecką, która jest zaręczona z Barwickim. Karolina odkrywa tę zażyłość i czuje się upokorzona.
Nieoczekiwanie Karolina zostaje otruta strychniną i umiera. Przed śmiercią podczas spowiedzi wyjawia księdzu Anastazemu prawdę o swej relacji z Cezarym oraz o jego romansie z Laurą. Truciznę podała Karolinie najpewniej Wanda, nie ma jednak na to dowodów. Tymczasem Cezary zostaje przyłapany podczas nocnej wizyty u Laury przez Barwickiego. Kobieta wygania kochanka, a ten w gniewie ją uderza. Hipolit wysyła Cezarego do Chłodka, do domu ekonoma Gruboszewskiego. Gdy któregoś dnia Hipolit zjawia się z wieścią o ślubie Laury, Cezary postanawia powrócić do Warszawy.
''Wiatr od wschodu''
Cezary powraca do Warszawy i wznawia studia. Zmuszony jest dzielić pokój z kolegą ze studiów, Buławnikiem. W poszukiwaniu pracy trafia do Szymona Gajowca, który zatrudnia Cezarego jako pomocnika przy pisaniu książki o Polsce. Barykę i Buławnika odwiedza student prawa, Antoni Lulek. Wdaje się on w dyskusje z Cezarym i próbuje nim manipulować, przekonując go do antyburżuazyjnych, antypolskich i antypaństwowych idei. Cezary jednak nie potrafi już bezkrytycznie patrzeć na ruch rewolucyjny. Lulek zabiera go na zebranie komunistów, gdzie ostatecznie Cezary zbija ich argumenty i opuszcza zebranie. Udaje się do Gajowca i targany wątpliwościami rozpoczyna z nim polityczny spór.
Pewnego dnia Cezary otrzymuje list od Laury, która proponuje mu spotkanie w Warszawie. Z rozmowy z ukochaną dowiaduje się, że obarcza go ona winą za to, że musiała wyjść za Barwickiego. Cezary uważa te zarzuty za bezpodstawne i wzburzony – odchodzi.
W pierwszym dniu przedwiośnia pod warszawski Belweder wyrusza manifestacja robotnicza. Protest spowodowany jest drożyzną, głodowymi zarobkami i zwolnieniami w jednej z fabryk. Na czele protestujących idzie Cezary Baryka.
''Przedwiośnie'': bohaterowie
Kto jest kim w powieści ''Przedwiośnie''? Bohaterowie są niezwykle barwni i różnorodni. Niewątpliwie główną postacią jest Cezary Baryka, ale – jak to zwykle w powieściach bywa – nie brak tu innych, ważnych dla przebiegu akcji bohaterów.
- Cezary Baryka – syn Jadwigi i Seweryna, zamieszkały w Baku. W czasie wojny staje się zwolennikiem rewolucji. Gdy trafia do Warszawy, rozpoczyna studia medyczne, przerywa je jednak wybuch wojny bolszewickiej. Podczas walki za ojczyznę poznaje Hipolita, z którym udaje się do Nawłoci, gdzie przygląda się różnicom klasowym. Po powrocie do Warszawy wraca na studia i szuka swojej drogi. Ostatecznie staje na czele manifestacji robotniczej.
- Seweryn Baryka – wraz z żoną Jadwigą wyjeżdża do Baku, gdzie pracuje jako dobrze sytuowany urzędnik. W czasie wojny zostaje powołany do rosyjskiego wojska, po pewnym czasie uznany za zaginionego. Odnajduje się w Baku po upadku rewolucji i namawia syna na podróż do Polski. Roztacza przed Cezarym wizję wolnej Polski, w której wszyscy żyją w dostatku w czystych i ciepłych szklanych domach. Umiera w drodze do ojczyzny.
- Jadwiga Baryka – matka Cezarego. W młodości kochała Szymona Gajowca, ale wydano ją za mąż za Seweryna. Mieszka więc z mężem i synem w Baku, ale wciąż tęskni za rodzinnymi Siedlcami. Po wyjeździe męża na front dba o dobro Cezarego. Trafia na karne roboty, umiera wycieńczona pracą.
- Szymon Gajowiec – przyjaciel rodziny Baryków. Niegdyś skryta miłość Jadwigi. Opiekuje się Cezarym po jego przyjeździe do Warszawy, daje mu pracę, zwierza się ze swej miłości do jego matki.
- Hipolit Wielosławski – przyjaciel Cezarego poznany podczas wojny bolszewickiej. Typowy szlachcic, zaprasza przyjaciela do rodzinnego majątku w Nawłoci.
- Ksiądz Anastazy – przyrodni brat Hipolita. Duchowny, który lubi cieszyć się życiem.
- Karolina Szarłatowiczówna – cioteczna siostra Hipolita, pozostaje pod opieką rodziny Wielosławskich. Zakochana w Cezarym, odkrywa jego romans z Laurą. Umiera w męczarniach, otruta przez zazdrosną Wandę.
- Laura Kościeniecka – młoda wdowa, mieszkająca w majątku odziedziczonym po mężu. Zaręczona z Barwickim z przyczyn finansowych. Wdaje się w romans z Cezarym.
- Wanda Okszyńska – szesnastolatka, która nie radziła sobie w szkole i została wysłana przez rodziców do krewnych w Nawłoci. Wspaniale gra na fortepianie. Zakochuje się w Cezarym, a gdy widzi go całującego się z Karoliną, szaleje z zazdrości. Prawdopodobnie to ona podaje Karolinie strychninę.
- Władysław Barwicki – narzeczony Laury, człowiek dobrze sytuowany, aczkolwiek małżeństwo z Laurą i dla niego oznacza korzyści materialne. Odkrywa romans narzeczonej, wdaje się w bójkę z Cezarym, ostatecznie żeni się z Laurą.
- Buławnik – kolega i współlokator Cezarego, pochodzący z dobrze sytuowanej rodziny.
- Antoni Lulek – kolega Buławnika i Cezarego, student prawa. Próbuje przekonać Cezarego do idei komunistycznych. Razem wyruszają w manifestacji robotniczej na Belweder.
Szklane domy – ''Przedwiośnie''
Czym są szklane domy w ''Przedwiośniu''? Jest to wizja ojczyzny, jaką roztoczył przed synem Seweryn Baryka. Opowieść o nowej cywilizacji budowanej przez fikcyjnego krewnego Baryków miała skłonić Cezarego do powrotu do Polski. Podstawą tej nowej cywilizacji miały być szklane domy – wygodne, estetyczne, dostępne dla każdego obywatela, również ubogiego. Do budowy i funkcjonowania szklanych domów miał zostać użyty piasek morski i woda, co czyniło je tanimi i szybkimi w konstrukcji. Do tego miały być czyste, ciepłe, estetyczne i sprzyjające zdrowiu. Szklane domy symbolizują jedną z przedstawionych w ''Przedwiośniu'' idei koncepcji niepodległej Polski. Utopijna wizja obrazuje ideę kraju, w którym panuje sprawiedliwość społeczna, równość i dobrobyt. Szklane domy stanowią więc metaforę przemian, odbywających się na drodze stopniowej ewolucji i postępu technicznego (w przeciwieństwie do burzliwych rewolucji i przewrotów ukazanych w utworze).
Jak kończy się ''Przedwiośnie''?
Na podstawie streszczenia można przypomnieć sobie, jak kończy się ''Przedwiośnie''. Ostatnią sceną w powieści jest obraz manifestacji robotniczej, zmierzającej w kierunku Belwederu. Jej uczestnicy wyszli na ulicę po to, by zaprotestować przeciwko sytuacji, w której się znaleźli. Cezary przyłącza się do manifestacji, idąc na czele protestujących. Choć kroczy z tłumem, to zdaje się iść obok niego. Trudno przypuszczać, by jego postawa była wyrazem poparcia dla idei komunistycznych. Cezary jest rozdarty, dostrzega słabości w każdej z koncepcji odrodzenia kraju. Jego postępowanie należy traktować jako wyraz młodzieńczego buntu i poszukiwania nowej drogi. Zakończenie powieści jest więc otwarte.
Zobacz też: "Gloria victis" Elizy Orzeszkowej - streszczenie, czas i miejsce akcji, bohaterowie, problematyka
