"Zdążyć przed Panem Bogiem" - opracowanie: geneza utworu, interpretacja tytułu, bohaterowie, streszczenie

"Zdążyć przed Panem Bogiem": opracowanie

Czytałeś "Zdążyć przed Panem Bogiem"? Opracowanie tego utworu pomoże Ci nie tylko lepiej pojąć jego poszczególne elementy oraz przesłanie, ale i pozwoli Ci sobie przypomnieć treść i jej najważniejsze części.

Geneza utworu

Utwór "Zdążyć przed Panem Bogiem" to dzieło reportażowe, stanowiące dokładny zapis rozmów, jakie przeprowadziła dziennikarka i pisarka, Hanna Krall, z lekarzem, Markiem Edelmanem. Mężczyzna był jedynym przywódcą powstania warszawskiego w getcie, który przetrwał tamtejsze starcie. Jednocześnie pełnił funkcję jednego spośród zastępców Mordechaja Anielewicza – głównego komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej. W pierwszej kolejności tekst opublikowano w "Odrze", a dopiero później otrzymał formę książki.

Interpretacja tytułu

Tytuł książki odnosi się do misji ratowania życia, jaką mają lekarze. Jak twierdzi Marek Edelman, wykonując swoją pracę, stara się przedłużać ludzką egzystencję, uprzedzając tym samym Boga. Ściganie się ze Stwórcą jest też w pewnym sensie odniesieniem do roli, jaką mężczyzna pełnił na Umschlagplatzu. Mając swoją wiedzę i doświadczenie, mógł zarówno przedłużać ludzkie życie, jak i darowywać godną śmierć.

Czas i miejsce akcji

"Zdążyć przed Panem Bogiem" rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych. Pierwsza z  nich przedstawia wydarzenia, które miały miejsce podczas powstania w getcie warszawskim, które miało swój początek 19 kwietnia 1943 roku. Marek Edelman wspomina także zdarzenia z 1942 roku, kiedy był gońcem szpitalnym i wyprowadzał chorych z transportu do Treblinki.

Druga z płaszczyzn przedstawia lata po wojnie, kiedy Edelman został asystentem Profesora kardiochirurgii, który poświęcał swoje życie na ratowanie osób ciężko chorych na serce.                                          

"Zdążyć przed Panem Bogiem": bohaterowie

Nie wiesz, jakie postaci występowały w "Zdążyć przed Panem Bogiem"? Bohaterowie, nakreśleni przez Hannę Krall i po części Marka Edelmana, istnieli naprawdę i odegrali ważną rolę dla całej opisanej w książce historii. Wśród nich znaleźli się:

• Marek Edelman – rozmówca Hanny Krall, lekarz, który w czasie wojny był gońcem szpitalnym. Żydowska Organizacja Bojowa przydzieliła mu zadanie ratowania osób spiskujących spośród tych, którzy mieli trafić do Treblinki. Po wojnie został kardiochirurgiem;
• Mordechaj Anielewicz – główny przywódca powstania w warszawskim getcie;
• Profesor – podczas wojny pracował jako chirurg w Radomiu, po jej zakończeniu natomiast zajął się przeprowadzaniem wyjątkowo trudnych operacji na sercu;
• Współpracownice Profesora: Aga Żuchowska, Elżbieta Chętkowska, doc. Zofia Wróblówna;
• Jurek Wilner – łącznik pomiędzy Polakami z Armii Krajowej i Żydami z Żydowskiej Organizacji Bojowej, zdolny poeta. W 1943 roku schwytany i poddany torturom, które odcisnęły na nim trwałe piętno. W obliczu klęski, nakłonił towarzyszy broni do samobójstwa;
• Michał Klepfisz – członek Żydowskiej Organizacji Bojowej, utrzymujący regularny kontakt z żołnierzami Armii Krajowej, chemik. Odniósł bohaterską śmierć – zasłonił karabin maszynowy własnym ciałem, by pozostali mogli przedostać się przez teren, poddawany ostrzeliwaniu;
• Zygmunta Frydrych – najlepszy spośród strzelców w trakcie powstania. Poświęcał się wielokrotnie, ostatecznie zginął podczas powstania.

"Zdążyć przed Panem Bogiem": streszczenie

Co jeszcze powinno się znaleźć w omówieniu lektury "Zdążyć przed Panem Bogiem"? Streszczenie wszystkich piętnastu fragmentów, z których składa się książka.

Fragment 1

Hanna Krall nawiązuje dialog z nieznaną odbiorcy postacią, jak się później okazuje, Markiem Edelmanem, który uczestniczył w powstaniu w getcie warszawskim. Wspomina najważniejsze postaci tego wydarzenia – Zygmunta Frydrycha oraz Mordechaja Anielewicza. Przywołuje obraz zbiorowego samobójstwa oraz najgodniejsze rodzaje śmierci (najlepiej według niego jest zginąć z bronią w ręce).

Fragment 2

Odnosi się bezpośrednio do wywiadu Hanny Krall z Markiem Edelmanem (wywiad ten został przeprowadzony wcześniej). To, że wypowiedział się jako ostatni z przywódców getta, nie zatajając prawdy na temat przeszłości Anielewicza, spotkało się z niezrozumieniem wśród wielu osób.

Fragment 3

Zawiera wyjaśnienia ze strony Marka Edelmana odnośnie tego, dlaczego do tej pory milczał na temat tego, co wydarzyło się podczas powstania. Według przedstawicieli partii politycznych, nie mówił o tych zdarzeniach w odpowiedni sposób.

Fragment 4

Zawiera opis codzienności w getcie. Marek Edelman wspomina absurdalnie małe racje żywieniowe, a także o badaniach przeprowadzanych nad chorobą głodową, którą można zdiagnozować poprzez wygląd (wyróżnia się trzy jej stadia).

Fragment 5

Wprowadzony zostaje Profesor, czyli Jan Moll, przeprowadzający pionierskie operacje na otwartym sercu podczas zawału. We fragmencie przedstawiono życie Profesora od okupacji aż do chwili obecnej. Opowiada też o swoich zawodowych wzlotach i upadkach.

Fragment 6

W tym fragmencie dyskusja znów dotyczy czasu okupacji. Hanna Krall zauważa, że idea powstania była całkiem słuszna. To wywołuje oburzenie u jej rozmówcy, który podkreśla, że śmierć w komorze gazowej nie jest wcale gorsza od pozostałych sposobów na utratę życia.

Fragment 7

Opowieść Edelmana na temat starego Żyda, któremu obcinano brodę. Przybliża również przyczyny powstania w getcie. Odpowiada też na pytanie, dlaczego on sam nie zdecydował się na ucieczkę z niego. Nie brakuje też informacji na temat akcji likwidacyjnej, tak zwanych "numerkach na życie".

Fragment 8

Opowiada o współczesnym świecie. Przybliżone zostają w nim rozmowy pacjentów Profesora przygotowujących się na operację – tak czytelnik poznaje ich pragnienia i plany na przyszłość.

Fragment 9

Zawiera wyjaśnienia odnośnie przyczyn zawałów pacjentów, których leczą Profesor i Marek Edelman – niebezpieczeństwo w górach, stres związany z pracą i przesadne w nią zaangażowanie. Po operacji każdy z tych, którzy byli jej poddawani, decydują się zmienić nawyki.

Fragment 10

Wspomnienie spotkania Marka Edelmana z córką zastępcy komendanta żydowskiej policji, Lejkina. Skupia się na powstaniu ŻOB-u. Mowa tu również o zbiorowym samobójstwie.

Fragment 11

Edelman wspomina o tym, jak Andrzej Wajda przedstawił mu swój pomysł na film o getcie. Chciał do tego wykorzystać materiały archiwalne i nakłonić samego lekarza, by opowiadał w produkcji o dawnych czasach. Marek Edelman nie zgodził się na to przedsięwzięcie.

Fragment 12

Marek Edelman przyznaje się do powodów, jakie popchnęły go do bycia lekarzem. Mówi o swojej roli jako lekarza, a jednocześnie wspomina o funkcji, którą pełnił na Umschlagplatzu.

Fragment 13

Pomaga czytelnikowi uporządkować przedstawione dotychczas zdarzenia i zweryfikować fakty. Pojawia się też obraz akcji zbrojnej w getcie, wspomnienie wyjątkowo bohaterskiej śmierci Michała Klepfisza oraz starcie Marka Edelmana ze Stroopem.

Fragment 14

Rozmówca Hanny Krall tłumaczy, w jaki sposób przeżył getto. Przyznaje, że dwukrotnie otarł się o śmierć: za pierwszym razem na celowniku miał go Niemiec, który najprawdopodobniej miał astygmatyzm, za drugim uratował go znajomy.

Fragment 15

Pada imię i nazwisko Profesora. Po raz kolejny Marek Edelman wspomina o swojej roli jako lekarza. Przyznaje też, że nigdy nie wie, jak skończy się jego wyścig z Bogiem. Ostatecznie stwierdza, że pewne przykłady śmierci pokazują, że tak naprawdę trudno przewidzieć Boskie decyzje, a ostatnie słowo zawsze należy do Stwórcy.

Jak kończy się "Zdążyć przed Panem Bogiem"?

Jak kończy się "Zdążyć przed Panem Bogiem"? W książce następuje podsumowanie całokształtu rozmów z Edelmanem, będącym wówczas kardiochirurgiem. Podkreślona zostaje waga jego wyścigu o ludzkie życia. Praca zawodowa stanowiła dla niego prawdziwą misję. Lekarz wspomina doktor Elżbietę Chętkowską, która połknęła truciznę, gdy dowiedziała się o krwiaku w czaszce. Edelman zaznacza, że najważniejszą wartością jest dla niego życie pojedynczego człowieka i zawsze stara się je ratować.

Zobacz też: "Reduta Ordona" Adama Mickiewicza [streszczenie, gatunek, geneza, bohaterowie]