"Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza [streszczenie, bohaterowie, plan wydarzeń, opracowanie]

''Konrad Wallenrod'': streszczenie

Jedną z lektur obowiązkowych na maturze jest ''Konrad Wallenrod''. Streszczenie powieści poetyckiej Adama Mickiewicza warto jest przygotować samodzielnie podczas czytania poematu, ponieważ na egzaminie maturalnym z języka polskiego wymagana jest dokładna znajomość całego utworu. Oto nasza propozycja streszczenia.

Tytułowy Konrad Wallenrod to tajemniczy Litwin, którego prawdziwe nazwisko oraz pochodzenie nie są nikomu znane. Jako dziecko przeżył najazd Krzyżaków na miejscowość, w której mieszkał. Ci złupili miasto i zabili rodziców chłopca, jego samego zaś porwali. Chłopiec, którego nazwano Walter Alf, wychowywał się pod opieką mistrza krzyżackiego Winrycha, jednak najwięcej czasu spędzał w towarzystwie litewskiego wajdeloty, Halbana, przebywającego u Niemców w niewoli. To on wyjawił młodzieńcowi prawdę o jego pochodzeniu, wpoił mu tożsamość narodową i rozbudził pragnienie zemsty, podpowiadając jednocześnie, jak jej dokonać. Walter Alf poznawał więc taktykę wojenną Krzyżaków, zdobywał ich zaufanie, a gdy dorósł – brał udział w potyczkach Zakonu z Litwinami. Podczas jednej z bitew Walter i Halban przedostali się na stronę litewską i dotarli do zamku księcia Kiejstuta, któremu Walter wyjawił wszelkie istotne informacje na temat wojsk krzyżackich. Tu młody wojownik poznał też córkę Kiejstuta, Aldonę, którą pokochał z wzajemnością. Pobrali się, ale z biegiem czasu okazało się, że Litwę przed Krzyżakami może uratować już tylko podstęp i zdrada. Walter nie wahał się poświęcić miłości do żony oraz własnego honoru i, przedstawiwszy Kiejstutowi swój plan, wyruszył walczyć w odległych krajach, a następnie wstąpił do zakonu, podając się za rycerza krzyżackiego, Konrada Wallenroda. Aldona natomiast podążyła za nim i zamknąwszy się w wieży nieopodal Malborka żyła jako pustelnica.

Konrad Wallenrod przez kilka lat wsławiał się swą nieprzeciętną walecznością i odwagą, a do tego ubóstwem i skromnością. Gdy więc nadszedł czas wyboru wielkiego mistrza, to on wydawał się najlepszym kandydatem. Głos pustelnicy zasłyszany przez zakonników został przez nich odczytany jako przepowiednia i ostatecznie Konrad Wallenrod został obrany wielkim mistrzem. Rycerze wiązali z nim wielkie nadzieje, tymczasem on rządził zakonem żelazną ręką, egzekwując od zakonników dopełnienie ślubów zakonnych, takich jak modlitwa, post, wyrzeczenia czy umiłowanie cnót, zwłaszcza cnoty pokoju. Jednocześnie co noc wymykał się z zamku, by prowadzić rozmowy z pustelnicą w wieży. Sytuacja zmieniła się, gdy do Malborka przyjechał książę litewski, Witold, skłócony z Jagiełłą, szukając wsparcia u Krzyżaków. Podczas uczty w dniu świętego Jerzego (na której obecny był również Witold, który zawiązał z Zakonem sojusz przeciw Litwie) pojawił się wajdelota, którego pieśń zmusiła Konrada do podjęcia działań wojennych przeciwko Litwie. Witold, dowiedziawszy się o zamiarach Krzyżaków, zdradził krzyżackiego sprzymierzeńca i wystąpił przeciwko Zakonowi. Konrad natomiast tak prowadził swe wojska, by żołnierze padali z głodu i zimna oraz wpadali w pułapki. Doprowadził w ten sposób do ruiny Zakonu, ratując Litwę.

Ostatecznie rycerze Zakonu oskarżyli Konrada o zdradę. Sądził go w Malborku trybunał, złożony z 12 sędziów. Okazało się, że prawdziwy hrabia Wallenrod zginął w Palestynie, zaś jeden z jego giermków pod jego nazwiskiem wsławił się licznymi zwycięstwami, by przyjąć śluby zakonne i zostać wielkim mistrzem. W tym czasie Konrad pożegnał się z pustelnicą – Aldoną i poinformował ją, po czym pozna, że musiał umrzeć. Gdy rycerze, oskarżający Konrada o zdradę, przybyli doń, ten, wypiwszy uprzednio truciznę, zmarł na ich oczach. Niemal w tej samej chwili umarła również Aldona.

''Konrad Wallenrod'': bohaterowie

Kto jest kim w utworze ''Konrad Wallenrod''? Bohaterowie pierwszoplanowi nie są zbyt liczni, choć na pewno są postaciami zasługującymi na uwagę. Głównym bohaterem powieści poetyckiej Adama Mickiewicza jest tytułowy Konrad Wallenrod, obok niego jednak ważne miejsca zajmują w szczególności wajdelota Halban i pustelnica Aldona.

• Konrad Wallenrod, a tak naprawdę Walter Alf, jako dziecko został porwany przez Krzyżaków podczas najazdu na jedną z litewskich miejscowości. Wychowywał się na dworze mistrza krzyżackiego, pod opieką litewskiego wajdeloty, przebywającego tam w niewoli. To on pielęgnował w Walterze patriotyczne uczucia i podsycał nienawiść do Krzyżaków. Podczas jednej z bitew Walter przeszedł na stronę Litwinów, a następnie zaskarbił sobie sympatię księcia Kiejstuta i pojął za żonę jego córkę, Aldonę. W ramach spisku, uknutego z księciem i wajdelotą, Walter opuścił żonę, został giermkiem Konrada Wallenroda, a po jego śmierci przejął jego tożsamość, wsławił się w Hiszpanii walkami z Maurami, by następnie wstąpić do zakonu i zdobyć uznanie współbraci. Ostatecznie osiągnął swój cel: został wielkim mistrzem krzyżackim i poprowadził wojska Zakonu do przegranej. Nie ulega wątpliwości, że jest bohaterem tragicznym.
• Aldona była córką księcia litewskiego, Kiejstuta. Zakochała się w Walterze z wzajemnością i z chęcią go poślubiła. Gdy mąż zdecydował się poświęcić ich miłość dla dobra ojczyzny, postanowiła całkowicie zawierzyć się Bogu – kazała zamurować się w wieży nieopodal krzyżackiego zamku, by być jak najbliżej męża. Gdy ten popełnił samobójstwo – i ona umarła z rozpaczy.
• Halban był litewskim wajdelotą, czyli pieśniarzem. Jako duchowy przewodnik Waltera nauczył go miłości do ojczyzny i nienawiści do Krzyżaków. Za pomocą swych pieśni kierował czynami Konrada. Obiecał również sławić dokonania Waltera w swych pieśniach po jego śmierci.
• Książę Kiejstut, ojciec Aldony, przyjął Waltera na swój dwór, oddał mu swą córkę za żonę i zawiązał z nim spisek przeciwko Krzyżakom.
• Książę Witold to litewski książę skonfliktowany z Jagiełłą, który najpierw zawiązał komitywę z Krzyżakami, a następnie zerwał układ z Zakonem i powrócił na Litwę, by walczyć z Krzyżakami (spiskując z Konradem).

''Konrad Wallenrod'': opracowanie

Co warto wiedzieć, przystępując do omawiania lektury ''Konrad Wallenrod''? Opracowanie każdego dzieła literackiego zawiera zazwyczaj informacje o genezie powstania utworu, gatunku, jaki reprezentuje, czasie i miejscu akcji oraz ważnych aspektach poruszanych w danym tytule. ''Konrad Wallenrod, powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich'' to utwór stworzony przez Adama Mickiewicza podczas jego przymusowego pobytu w Moskwie. Powstawał najprawdopodobniej pomiędzy 1825 a 1828 rokiem. Poeta zmuszony został w tym czasie do pracy w rosyjskiej administracji państwowej, nie dziwi więc przesłanie ''Konrada Wallenroda'', pisanego ku pokrzepieniu serc znajdujących się w podobnym położeniu rodaków. Dzieje tytułowego bohatera zainspirowane zostały historią życia XIV-wiecznego mistrza krzyżackiego, Konrada von Wallenrode, obarczanego odpowiedzialnością za niepowodzenie jednej z wypraw krzyżackich na Wilno. Literacka postać ma jednak niewiele wspólnego ze swoim rzeczywistym pierwowzorem.

Pod względem gatunku ''Konrada Wallenroda'' określić należy jako powieść poetycką, ze względu na synkretyzm budowy, zastosowanie inwersji czasowej, umiejscowienie akcji w czasach historycznych, tragizm głównego bohatera oraz tajemniczy nastrój. Nawiązania do powieści poetyckiej George’a Byrona widoczne są w:

• zaburzeniu chronologii utworu – wiele wydarzeń ukazanych jest w retrospekcjach (inwersja czasowa fabuły),
• epizodyczności budowy – poszczególne sceny nie są powiązane ze sobą przyczynowo-skutkowo,
• synkretyzmie rodzajowym – występowanie elementów liryki, epiki i dramatu,
• synkretyzmie gatunkowym – pojawienie się w utworze różnych gatunków literackich: pieśń, powieść, ballada,
• umieszczeniu akcji pośród wydarzeń historycznych.

Akcja utworu rozgrywa się w XIV-wiecznym Marienburgu (czyli Malborku) oraz na pograniczu krzyżacko-litewskim. W retrospekcjach czytelnik przenosi się do dzieciństwa i młodości głównego bohatera, m.in. na Litwę i do Hiszpanii. Autor w swoim utworze zastosował tzw. poetykę maski. Historyzm maski jest zabiegiem literackim polegającym na umieszczeniu akcji i fabuły utworu literackiego w przeszłości historycznej bądź legendarno-baśniowej po to, by przekazać w ten sposób odwołania do aktualnych wydarzeń. A zatem rozgrywająca się w średniowieczu akcja ''Konrada Wallenroda'' w rzeczywistości porusza patriotyczne problemy Polski XIX wieku. Od tytułu powieści Adama Mickiewicza pochodzi zaś termin wallenrodyzm, który stworzono na określenie postawy etyczno-moralnej, charakteryzującej człowieka posługującego się podstępem i zdradą dla realizacji szlachetnego i wzniosłego celu.

''Konrad Wallenrod'': plan wydarzeń

Jak układają się wydarzenia w poemacie ''Konrad Wallenrod''? Plan wydarzeń został mocno zawężony, wiele wcześniejszych faktów poznajemy dzięki retrospekcjom, wspomnieniom czy pieśniom.

1. Wojska krzyżackie stacjonujące nad Niemnem tuż przed wojną Krzyżaków z Litwinami (ukazanie obu światów na zasadzie kontrastu).
2. Oczekiwanie na wybór nowego wielkiego mistrza krzyżackiego w Malborku.
3. Modlitwa zakonników o dokonanie właściwego wyboru.
4. Przepowiednia pustelnicy.
5. Wybór Konrada Wallenroda na wielkiego mistrza.
6. Pieśń Halbana o miłości Litwinki do cudzoziemca.
7. Twarde rządy Konrada Wallenroda.
8. Zawiązanie paktu między księciem litewskim Witoldem a Krzyżakami.
9. Nocne rozmowy Konrada z pustelnicą.
10. Pieśń z wieży (pustelnica opowiada o swojej miłości).
11. Uczta w dniu świętego Jerzego 1. pieśń wajdeloty; 2. powieść wajdeloty: powrót rycerzy litewskich ze zwycięskiej wyprawy / opowieść Waltera Alfa o dzieciństwie i dorastaniu wśród Krzyżaków / ślub Waltera i córki Kiejstuta, Aldony / narada Waltera i Kiejstuta / ucieczka Waltera i wajdeloty w góry / decyzja Aldony o zakonnym życiu w klasztorze za Niemnem; 3. ballada Konrada Wallenroda (której nauczyli go Maurowie).
12. Wystąpienie Witolda przeciwko Krzyżakom.
13. Rozpoczęcie wojny Krzyżaków z Litwą.
14. Klęska Krzyżaków.
15. Sąd nad Konradem Wallenrodem.
16. Pożegnanie Konrada z Aldoną.
17. Zażycie trucizny przez Konrada.
18. Śmierć obojga małżonków.

Zobacz też: "Chłopi" - Władysław Reymont: streszczenie szczegółowe