Co można zrobić na kilka dni przed maturą z języka polskiego? Na pewno warto przeczytać dobrze opracowane repetytorium, przejrzeć arkusze maturalne z zeszłych lat (matura w obecnej formule pierwszy raz odbyła się w 2015 roku, a arkusze są dostępne na stronie cke.gov.pl) i powtórzyć przynajmniej kilka lektur tzw. gwiazdkowych, czyli obowiązkowych i do opanowania w całości. Warto pamiętać, że jeśli uczeń nastawia się na pisanie rozprawki, są to w zasadzie tylko:
- Adam Mickiewicz, "Dziady" cz. III
- Adam Mickiewicz, "Pan Tadeusz"
- Bolesław Prus, "Lalka"
- Stanisław Wyspiański, "Wesele"
- Bruno Schulz, wybrane opowiadanie
- Witold Gombrowicz, "Ferdydurke".
Zobacz też: Lektury obowiązkowe matura 2021. Wymagania egzaminacyjne zostały okrojone. Na liście lektur niewiele pozycji
Matura 2021 z języka polskiego. W tym roku pojawi się dodatkowy temat do rozprawki
Resort edukacji jeszcze w grudniu ubiegłego roku zapewnił uczniów, że ze względu na pandemię i obiektywne trudności wynikające z nauczania zdalnego maturzyści w części pisemnej wyjątkowo otrzymają do wyboru, oprócz interpretacji tekstu poetyckiego, dwa tematy rozprawki. Jeden z nich będzie zawierał fragment lektury obowiązkowej, do której zawsze należy się odwoływać na podstawie całości i załączonego fragmentu.
Tematy z narzuconą lekturą obowiązkową mają ten olbrzymi plus, że wystarczy w wypracowaniu zwykle odwołać się tylko do jednego tekstu kultury wybranego z pamięci. Tekst kultury należy do pojęć pojemnych, obejmuje dzieła literackie i filmowe, a także obrazy, piosenki czy przedstawienia teatralne. Mile widziane jest, by była to lektura omawiana w szkole średniej, ale równie dobrze może być to powieść współczesna lub popularny serial. Drugi z tematów rozprawki będzie krył fragment lektury nieobowiązkowej, co oznacza, że zdający może bazować jedynie na załączonym tekście i sam dobiera pozostałe dwa teksty kultury, by stworzyć wypracowanie.
Do tej pory najczęściej pojawiającą się lekturą na maturze była "Lalka" Bolesława Prusa
Dzięki doświadczeniu z egzaminów próbnych i arkuszy z lat ubiegłych wiemy, że jak dotąd rekordowo często w rozprawce była narzucona królowa polskich powieści "Lalka" Bolesława Prusa. Wystąpiła już również Mickiewiczowska III część "Dziadów". Osoby opracowujące arkusze maturalne chyba nie przepadają za awangardą, dlatego również w tym roku nie spodziewam się perełki Gombrowicza "Ferdydurke", ani też prozy Brunona Schulza, ale jak mawiał Mały Książę: Nigdy nie wiadomo. Mam przeczucie, że twórcy arkuszy maturalnych mogli ponownie przypomnieć sobie o "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego. Z dobrego serca radzę również maturzystom powtórzenie "Pana Tadeusza".
Jeśli chodzi o przygotowanie się do egzaminu maturalnego od strony teoretycznej, to jestem tradycjonalistką. Za najlepsze pomoce naukowe uznaję obszerne notatki z lekcyjnych wykładów, podręczniki i repetytoria. Pamiętam czasy popularności "Cogito", a obecnie darzę dużym zaufaniem repetytorium maturalne Operon. Jednak młodzież bazuje coraz chętniej na pomocach multimedialnych i słyszę często od uczniów, że bardzo pomagają im filmiki edukacyjne z YouTube, np. te dotyczące "Wesela". Jeszcze inni z entuzjazmem wspominają filmiki przygotowujące stricte do matury. Jeśli już każdy zrobił, co tylko się da w sprawie swojego egzaminu dojrzałości, może przystąpić do części praktycznej. Poniżej przypominamy, jakie kompetencje są sprawdzane podczas matury.
Matura z języka polskiego. Co zdający egzamin maturalny powinni umieć?
W części testowej:
- wychwytywać z tekstu informacje potrzebne do udzielenia odpowiedzi;
- parafrazować słowa autora tekstu i cytować tylko, gdy wymaga tego polecenie;
- udzielać precyzyjnych odpowiedzi w zadaniach sprawdzających opanowanie podstawy programowej (np. wskazywać autora i tytuł jego dzieła na podstawie zamieszczonego fragmentu, rozwiązywać zagadnienia gramatyczne czy też dotyczące funkcji językowych).
W części pisemnej (rozprawce):
- odszukiwać w temacie wypracowania zagadnienie kluczowe (jak np. rodzina, praca, dom, relacje międzyludzkie);
- stawiać tezę (swój sąd wobec zagadnienia zawartego w temacie);
- formułować trzy różne argumenty i po jednym przykładzie do nich, powiązane z hasłem kluczowym (argument jest rodzajem minitezy potwierdzającej tezę główną, natomiast przykład ma za zadanie potwierdzić argument – nie są to tożsame elementy rozprawki);
- analizować podany fragment (nazywać samodzielnie pewne zjawiska, wyciągać własne wnioski, czyli nie streszczać) i przykłady zaczerpnięte z lektur;
- sporządzać konkluzję dotyczącą całej pracy;
- tworzyć wypowiedź pisemną w trójdzielnej kompozycji, według schematu wstęp z tezą, argumenty i przykłady w części właściwej, w zakończeniu potwierdzenie tezy i wnioski (idealna rozprawka liczy 5 akapitów);
- pokazywać tylko swoją najlepszą wiedzę, nie ryzykować popełnieniem błędu kardynalnego (przykładowo pomylić rewolucję bolszewicką z wielką rewolucją francuską w analizie "Przedwiośnia").
Jeśli wybierzemy interpretację tekstu poetyckiego:
- stawiać tezę interpretacyjną (formułować, o czym opowiada dany tekst, jaki problem porusza; jest to wstęp interpretacji);
- analizować tekst linijka po linijce z uwzględnieniem tego, kto mówi, o czym mówi, jak to robi, do kogo się zwraca; jest to rozwinięcie interpretacji;
- formułować konkluzję dotyczącą całego tekstu; jest to zakończenie interpretacji.
Matura z języka polskiego w formie ustnej. O czym powinni pamiętać ci, którzy będą ją zdawać?
Części ustnej nie będzie. Chyba że uczeń chce ją zdać i wykorzystać jako przepustkę na studia zagraniczne. Według danych CKE taką sytuację w całej Polsce zadeklarowało zaledwie 34 absolwentów szkół średnich. Maturzysto, jeśli jesteś w takiej sytuacji i czytasz ten tekst, obejrzyj filmik z przykładowej matury ustnej na stronie cke.edu.pl, w zakładce materiały dodatkowe.
Matura z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Samodzielnie formułujemy problem
O maturzystów piszących maturę z języka polskiego na poziomie rozszerzonym jestem spokojna – pamiętajmy, że są to osoby oczytane, lubiące pisać i interesujące się tekstami kultury wykraczającymi poza podstawę programową. Ponadto ten egzamin nie przesądza o zdaniu matury, lecz jedynie może stanowić przepustkę na studia humanistyczne. Odbędzie się 10 maja. Piszący go muszą potrafić wszystko to, co uczniowie na poziomie podstawowym, tyle że muszą sami formułować problem (nie zostanie podany w temacie) w rozprawce i będą porównywać ze sobą dwa teksty poetyckie, jeśli wybiorą temat 2.
Nowe, uszczuplone ze względu na pandemię, wymagania egzaminacyjne dotyczące wszystkich przedmiotów absolwenci szkół średnich znajdą na stronie gov.pl.
Autorką tekstu jest nauczycielka języka polskiego Judyta Słowikowska.
