Wychowawczyni z domu dziecka: Już dużo dzieci czeka na miejsca, a co będzie za trzy miesiące?

Joanna Biszewska
Wychowawczyni z domu dziecka: - Nasze pociechy to trudne dzieci. Potrzebują stałego wsparcia psychologa, psychiatry. W obecnej sytuacji nie mają takiej opieki. To my, wychowawcy, jesteśmy dla nich pielęgniarkami, lekarzami, nauczycielami. W tym tekście chcielibyśmy oddać głos wychowawcom z domów dziecka. Bo to zapomniani bohaterowie nowej rzeczywistości.

Całodobowa opieka nad dziećmi, odrabianie z podopiecznymi lekcji, łagodzenie między nimi konfliktów, radzenie sobie z ich agresją, przyjmowanie nowych dzieci z interwencji i tych z ucieczki, zorganizowanie im kwarantanny, która czasem jest niemożliwa, bo jak poddać kwarantannie pięciolatka? Na barkach wychowawców z domów dziecka spoczywa teraz bardzo duża odpowiedzialność i ogrom pracy. Problemy się piętrzą. Chociażby zorganizowanie lekcji online dla czternastu podopiecznych w tym samy czasie graniczy z cudem.

- "Pranie, mycie klamek, stanie przy bramie, aby za nią dzieci nie wychodziły, chodzenie do sklepu z każdym, kto sobie przypomni, że ma złotówkę. To wierzchołek góry lodowej" - napisała mi na Messengerze wychowawczyni z domu dziecka, z którą koresponduję. Ma na swoim zdjęciu profilowym nakładkę "Nie zostaję w domu. Pracuję w domu dziecka".

- Nasze pociechy to trudne dzieci. W większości potrzebują stałego wsparcia psychologa i psychiatry. W obecnej sytuacji nie mają takiej opieki. To my, wychowawcy jesteśmy dla nich wsparciem. Jesteśmy nauczycielami, pielęgniarkami, psychologami itp. Najbardziej doskwiera im brak możliwości wyjścia poza teren placówki - opowiada wychowawczyni z domu dziecka, która pracuje na Śląsku.

"Jakby nas w ogóle nie było"

Wychowawcy i dyrektorzy domów dziecka czują się pozostawieni sami sobie. "Traktują nas jak skażoną strefę", "Odcięci od świata, bez zrozumienia i z patrolami, bo dzieci wyszły na boisko obok domu". "Minister bardziej się więźniami przejmuje niż dziećmi z domów dziecka", "Zapomnieli o naszej grupie zawodowej, tak jakby nas w ogóle nie było" – to fragmenty listów, które dostałam od wychowawców z placówek na swojego maila.

zdj. ilustracyjnezdj. ilustracyjne Fot. Tomasz Stańczak / Agencja Wyborcza.pl

W serwisie społecznościowym natrafiłam na zamkniętą grupę dla wychowawców domów dziecka. Zwróciłam się do nich z prośbą o pomoc przy pisaniu artykułu. W ciągu kilku godzin otrzymałam kilkadziesiąt maili, z kilkoma rozmawiałam, korespondowałam. To ludzie, którzy nie biorą zwolnień, mimo że mogliby, bo wielu z nich ma małe dzieci. Chodzą do pracy, czasami na 24 godziny. Nie poddają się, bo wiedzą, że teraz nie mogą zostawić dzieci z placówek bez opieki. Bardzo często pracują w pojedynkę, po to, że gdyby w placówce wybuchła epidemia, tylko jeden z pracowników zostanie zamknięty w dziećmi na kwarantannie. Tylko kto się wówczas nimi zaopiekuje? Tego wychowawcy z domów dziecka nie wiedzą. Ubolewają, że wszyscy o nich zapomnieli.

"Od 11 marca przyjęliśmy już siedmioro dzieci"

Domy dziecka mają obowiązek przyjmowania dzieci z interwencji. Bez mechanizmów weryfikacji, czy "nowe" dzieci miały kontakt z osobami z grupy ryzyka. Realizatorzy pieczy zastępczej nie zostali objęci dodatkowymi rozwiązaniami systemowymi. Nie ma instrukcji oraz wytycznych dotyczących procedowania w sytuacji pandemii oraz zabezpieczenia osób przebywających w pieczy.

- Nasza placówka to trzy domy po 14 miejsc w każdym. W moim domu mam dwóch urlopowanych jeszcze przed zakazem, jeden w zakładzie poprawczym, dwie osoby na ucieczce. Zostaje 10 dzieciaków w wieku od 5 do 21 lat. Od 11 marca przyjęliśmy już siedmioro dzieci. Wszystkie trafiają do odosobnionych pokoi i przynajmniej 10 dni muszą spędzić w izolacji. Proszę sobie wyobrazić pięciolatka, którego zamyka się w pokoju i każe mu się tam siedzieć, a wyjść może tylko do łazienki. Takim dzieciom przynosimy posiłki, coś do picia i wiadomo, że musimy zapełnić im też czas wolny - opowiada wychowawczyni domu dziecka z dużego miasta.

 Od innej dostaję e-maila, w którym opisuje, jak wygląda przyjęcie dzieci w czasie epidemii:

"Dzieci są do nas przywożone przez policję, kuratorów, czasami przyprowadzane przez rodziny. Przekazanie najważniejszych informacji odbywa się przed wejściem, a o to, żeby dzieci były przebadane przez lekarza musimy walczyć, a przecież każde dziecko interwencyjne musi mieć zaświadczenie lekarskie. Następna sprawa to uzyskanie jakichkolwiek informacji. Urzędy pracują zdalnie i nie zawsze chcą odpowiedzieć na nasze pytania, szczególnie przez telefon (RODO), a osobiście nie przyjmują. Błędne koło".

Pani Ewa, wychowawczyni z domu dziecka z województwa śląskiego uważa, że obecna sytuacja sprawi, że dzieci do przyjęcia będzie coraz więcej. Oprócz dzieci interwencyjnych do domów dziecka są przywożone te z rodziny patologicznych, też dzieci z przewlekłymi chorobami, którymi nikt nie chce się teraz zajmować.

Pracownica domu dziecka z województwa mazowieckiego zauważa: - Ostatni pomysł urzędników to nakaz przyjmowania dzieci z interwencji bez względu na liczbę miejsc. Czuję się jak pracownik skażonej strefy. Wiem, że już bardzo dużo dzieci czeka na miejsca w placówce, a co będzie za trzy miesiące? A ciągle nas władze straszą zwolnieniami i standaryzacją.

Wychowawczyni z Pogotowia Opiekuńczego w lubuskim dodaje, że oprócz dzieci z interwencji są jeszcze te "na ucieczce":

- Dzieci na ucieczce mamy kilkoro, w tym jedno, o którym wiemy, że często, mimo zakazu, chodzi po mieście. Zalecenia są takie, żeby przyjąć takie dziecko poza budynkiem, tak że do placówki wchodzi jedynie dziecko. Potem już według procedur: doba izolacji. Po tym okresie, o ile dziecko nie ma objawów chorobowych, wchodzi do grupy.

Nie ma wytycznych co do postępowania w sytuacji pandemii oraz zabezpieczenia osób przebywających w pieczy. Sytuacja pandemii wymaga od rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz służb społecznych niestandardowych działań. Ustawa z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a także innych aktów prawnych wydanych w związku z pandemią - nie wstrzymały realizacji orzeczeń o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej. Oznacza to, że do rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i placówek wciąż trafiają dzieci, także w trybie interwencyjnym. Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej o niezwłoczne działania na rzecz wsparcia instytucji pieczy zastępczej i zapewnienia dobra dzieci.

'Dzieci stają się nerwowe, wpadaja w depresje, od tygodni nie mają kontaktów z bliskimi, wstrzymane są urlopowania, przepustki. Robimy co możemy, ale jak długo tak wytrzymamy? Żeby nie okazało się, że, nie daj Panie Boże, płyniemy na Titanicu''Dzieci stają się nerwowe, wpadaja w depresje, od tygodni nie mają kontaktów z bliskimi, wstrzymane są urlopowania, przepustki. Robimy co możemy, ale jak długo tak wytrzymamy? Żeby nie okazało się, że, nie daj Panie Boże, płyniemy na Titanicu' Fot. Tomasz Stańczak / Agencja Wyborcza.pl

"Przywożą dzieci pod placówki"

Na łamach serwisu polskiego Radia radia PiK dyrektor Domu Dziecka w Chełmnie, Wojciech Woźny opowiadał, że do jego placówki są przywożone dzieci z Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii z całego kraju, które z powodu zagrożenia koronawirusem zostały zamknięte. Według dyrektora takie przekazywanie sobie dzieci, w dzisiejszej sytuacji, jest groźne dla zdrowia i życia jego podopiecznych.

"Jeżeli ja nie odbieram tych dzieci, to przywożą mi je pod placówki. To jest abstrakcja! Po co ja przez dwa tygodnie zabezpieczałem moje placówki, dzieci w tych placówkach, wychowawców. Przerzucają dzieci między województwami, powiatami, to jest przecież jeszcze większe zagrożenie" – mówił dyrektor Domu Dziecka w Chełmnie. 

Marek Gralik, kujawsko-pomorski kurator oświaty uważa, że dyrektorzy Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii postępują niezgodnie z prawem.

- Te ośrodki, absolutnie, nie mogą być zamykane. To jest nadinterpretacja ze strony dyrektorów MOS-ów, którzy uważają, że skoro szkoła została zamknięta, to również same MOS-y są zamknięte. Nie powinno tak być – mówił kurator w audycji polskiego Radia PiK 24 marca.

Z relacji wychowawców z domów dziecka wiem, że ta sytuacja nie zmieniła się. Dzieci i młodzież z MOS-ów i z MOW-ów (Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy) nadal się "przerzuca" między placówkami.

Dyrektor domu dziecka z Torunia uważa, że decyzje o przyjmowaniu w czasie epidemii do domów dziecka wychowanków  z ośrodków specjalistycznych (MOW, MOS) są nieodpowiedzialne i wbrew wszelkim działaniom w walce z koronawirusem.

- Robimy co możemy, by chronić nasze dzieci, a mamy przyjmować kogoś z zewnątrz podczas wszystkich wdrażanych procedur? Jaką mam pewność, że ta osoba jest zdrowa? W obecnej sytuacji każdy wychowanek powinien, dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla dobra wszystkich przebywać w dotychczasowej placówce, ośrodku – zauważa.

Z relacji wychowawców wiem, że często zdarza się tak, że to oni sami podróżują do innej miejscowości, miasta, pokonując przy tym setki kilometrów, po to, aby odebrać dziecko z ośrodka wychowawczego. Nie mają wyjścia, bo wiedzą, że to dzieci, które zostały na lodzie i potrzebują pomocy. Jedna z wychowawczyń, z którą koresponduję, zwraca uwagę, że dzieci z ośrodków to bardzo trudna młodzież, wymagają szczególnej opieki i uwagi:

"Mamy przejąć opiekę nad dziećmi z MOS-ów tylko dlatego, że kadra postanowiła się chronić przed aktami agresji, wandalizmu, nałogami swoich wychowanków, które zaczęły doskwierać im po trzech tygodniach izolacji. Czy ci wychowankowie w naszych warunkach staną się aniołkami, którzy grzecznie nam się podporządkują, czy wręcz przeciwnie, przerzucą swoje frustracje na młodszych i słabszych?" - zastanawia się.

"Maseczki oszczędzamy, używane są przez nas przy nowych przyjęciach"

Dyrektorzy domów dziecka uruchamiają akcje na Facebooku. Zbierają maseczki dla swoich pracowników, którzy dojeżdżają komunikacją miejską i pracują zmianowo. Nie chcą, żeby zarazili się koronawirusem i stanowili zagrożenie dla dzieci, które od miesiąca nie opuszczają placówek.

- Otrzymaliśmy płyny dezynfekujące, kilkanaście maseczek. Maseczki oszczędzamy, używane są przez nas przy nowych przyjęciach, wyjściach do sklepu - napisała jedna z wychowawczyń.

Wychowawczyni z domu dziecka w Toruniu: - Mamy wszystkim zapewnić bezpieczeństwo i to robimy na miarę naszych możliwości. Ale poza wytycznymi, które nie wnoszą nic i nie pomagają, nie otrzymaliśmy do tej pory żadnej pomocy i wsparcia z ministerstwa czy od wojewody w postaci maseczek, rękawiczek, środków dezynfekujących.

Paulina Chojnacka prowadzi portal DomyDziecka.org, w którym placówki ogłaszają, czego im potrzeba. To setki ogłoszeń o tym, że brakuje laptopów, słuchawek, kamerek, tabletów. To też prośby o artykuły higieniczne: żele do dezynfekcji, rękawiczki, maseczki.

"Dzieci mają zaległości w nauce, a przyswojenie nowego materiału idzie ciężko"

Kiedyś do domów dziecka przychodzili wolontariusze. Pomagali dzieciom odrabiać lekcje, tłumaczyli zadania. Teraz nie mogą tego robić ze względu na ryzyko zakażenia wirusem. To kolejny kłopot dla placówek. Wychowawcy nie tylko muszą od kilku tygodni odrabiać lekcje z podopiecznymi, ale też przejęli od nauczycieli organizowanie nauki. Pomimo pomocy sponsorów, nadal jest sporo domów dziecka, w których brakuje komputerów do nauki, drukarek, skanerów.

'Mamy jeden laptop na dziewięcioro dzieci w wieku 6 -16 lat, wszyscy mają lekcje w tym samym czasie. Mega wyzwanie, tym bardziej, że większość pociech ma orzeczenia. Każde dziecko u nas wymaga indywidualnej pomocy'.'Mamy jeden laptop na dziewięcioro dzieci w wieku 6 -16 lat, wszyscy mają lekcje w tym samym czasie. Mega wyzwanie, tym bardziej, że większość pociech ma orzeczenia. Każde dziecko u nas wymaga indywidualnej pomocy'. Fot. Tomasz Stańczak / Agencja Wyborcza.pl

Jak wygląda nauka zdalna w domach dziecka?  Opowiada o tym wychowawczyni, która ma pod swoją opieką czternaścioro dzieci:

- Nauka zdalna to koszmar. Mamy przekrój dzieci od klas nauczania początkowego po technikum. Ostatnio dostaliśmy tablety, ale jak zaloguje się trójka dzieci, to internet nie daje rady. Działa jeden komputer, z którego pobieramy lekcje, odsyłamy lekcje i jeszcze na nim pracujemy. W komplecie jest drukarka, ale o skanerze, ksero możemy tylko pomarzyć. A lekcji jest ogrom. Czasami siedzimy z dziećmi po 7-8 godzin. Trzeba przecież wytłumaczyć nowy temat, zrobić kilka zadań. Nasze dzieci mają bardzo duże zaległości w nauce, a przyswojenie nowego materiału idzie ciężko. Nie mówiąc już o tym, że nie jesteśmy polonistami, matematykami, anglistami, chemikami, itp. Już zastanawiamy się, czy po prostu nie odpisywać nauczycielom, że nie jesteśmy w stanie wytłumaczyć dziecku zadania. Nauczyciele dzwonią z pretensjami, że dziecko nie loguje się na zdalne lekcje. Nie rozumieją, że nie mamy możliwości, aby każde dziecko miało własny komputer.

Wychowawczyni z domu dziecka z Elbląga przyznaje wprost, że najgorsze godziny w pracy to te, kiedy trzeba usiąść z dziećmi do lekcji i prac domowych:

- Mamy jeden laptop na dziewięcioro dzieci w wieku 6 -16 lat, wszyscy mają lekcje w tym samym czasie. Mega wyzwanie, tym bardziej, że większość pociech ma orzeczenia. Każde dziecko u nas wymaga indywidualnej pomocy. Rok temu strajk nauczycieli - nikt się nie martwił, że dzieci się nie uczą. A teraz z grubej rury. Jak sobie radzimy? A kogo to obchodzi? Jesteśmy grupą zawodową pomijaną wszędzie. Tyramy za najniższą krajową. Swój wolny czas bardzo często poświęcamy naszym podopiecznym. Mają w nas oparcie, często dzwonią. I co, mam nie odebrać lub powiedzieć "dziś nie pracuję, pogadamy jak będę w pracy". Nasza praca to misja, a w obecnej trudnej sytuacji to misja przez duże "M".

'Kiedyś do domów dziecka przychodzili wolontariusze. Pomagali dzieciom odrabiać lekcje, tłumaczyli zadania. Teraz nie mogą tego robić ze względu na ryzyko zakażenia wirusem'.'Kiedyś do domów dziecka przychodzili wolontariusze. Pomagali dzieciom odrabiać lekcje, tłumaczyli zadania. Teraz nie mogą tego robić ze względu na ryzyko zakażenia wirusem'. Fot. Anna BedyUska / Agencja Wyborcza.pl

O tym, że podopieczni domów dziecka często mają problemy w nauce napisała mi w liście też wychowawczyni z domu dziecka z dużego miasta (placówka ma ponad 90 podopiecznych) wymagają szczególnej uwagi: "Większość dzieci przebywa u nas od urodzenia, zdiagnozowane mają różne schorzenia, mają orzeczenia o niepełnosprawności, FAS, FASD, zaburzenia rozwoju. Wszystkie dzieci mają traumę wczesnodziecięcą, są porzucone, niechciane. Nie mamy laptopów, tabletów, komputerów. Lekcje ze starszymi dziećmi do tej pory realizowała pani pedagog, od jakiegoś czasu jest na zwolnieniu".

Wychowawca z domu dziecka z Łodzi prosi, aby koniecznie napisać o tym, że zdalne lekcje odbywają się w domach dziecka dzięki pomocy ludzi, którzy prywatnie i dobrowolnie zaopatrzyli placówkę w stanowiska do pracy zdalnej, komputery, laptopy.

"Nie zostaję w domu, pracuję w domu dziecka"

Nakładka na zdjęcie profilowe z hasłem: "Nie zostaje w domu, pracuje w domu dziecka" często przewija się w ostatnich dniach przez mój Messanger. Wychowawcy z domów dziecka rzadko biorą zwolnienia, mimo że mogliby, bo mają swoje dzieci. Wiedzą, że nie mogą zostawić swoich podopiecznych bez opieki.

Pracują w systemie zmianowym. W ostatnich tygodniach bardzo często na zmianach 24 lub 12-godzinnych. W pojedynkę, ze względu na zagrożenie epidemiologiczne.

Wychowawczyni z województwa lubuskiego, kiedy ją zapytałam o to, czy dużo jej koleżanek skorzystało z zasiłku opiekuńczego, odpowiada, że żadna.

- Pracujemy wszyscy. Dziewczyny, które mają małe dzieci biorą opiekę na dyżury dzienne. Ciągle się zastanawiamy, co by było, gdyby ktoś z dzieci czy ktoś z nas zachorował? Brakuje nam jasnych wytycznych, co mamy robić w takich sytuacjach. Jeśli chociaż jeden osoba zachoruje na naszej zmianie, zostajemy na kwarantannie. Nie wracamy do domu. Zostawiamy tam nasze dzieci, starszych rodziców, dziadków, zwierzęta. Nie mamy w pracy warunków do zamieszkania z dziećmi przez dwa tygodnie. Nie wiemy, gdzie będziemy spać i czy będzie nam to dane. Jeśli jedna osoba będzie na dyżurze, gdy ogłoszą kwarantannę, to ta jedna osoba zostaje z dziesięciorgiem dzieci przez dwa tygodnie. Bez pomocy. Bez wsparcia. Bez wychodzenia do ogrodu.

Anna, wychowawczyni w domu dziecka w Bydgoszczy prosi o zrozumienie tego, że praca z gromadą dzieci, które są od miesiąca zamknięte na terenie placówki z tygodnia na tydzień staje się coraz trudniejsza. "Zmieniło się sporo w naszych domach, wychowawcy stali się nauczycielami od każdego przedmiotu, są z dzieciakami na dyżurach 24 godziny, po to, aby ograniczać kontakty zewnętrzne, aby chronić dzieci, które od prawie miesiąca przebywają w domach bez przemieszczania poza granicami własnej działki" - czytam w komentarzu, który wychowawczyni zamieściła na portalu społecznościowym.

"Wpadają w szał i robią sobie krzywdę"

Rehabilitacje dzieci na czas epidemii zostały zawieszone. Lekarze, psychologowie, psychiatrzy są dostępni od kilku tygodni tylko na telefon. Planowe zabiegi i konsultacje też są wstrzymane. Dotyczy to także dzieci z domów dziecka, które coraz trudniej znoszą kolejne tygodnie izolacji. Dzieci bywają agresywne, a bez wsparcia psychologów, w okrojonym składzie panowanie nad agresją w sytuacji izolacji dzieci jest bardzo trudne.

"Dzieci z zaburzeniami zachowania i emocji wpadające w szał i robiąc sobie krzywdę, rozbijają szybę ręką czy głową. Trzymamy je wówczas dotąd, aż się uspokoją, żeby nie doszło do nieszczęścia. Czasem opadamy po takich akcjach z sił. Zostaliśmy z tym sami. Górnolotnie mówiąc, ministerstwo udaje, że jesteśmy niewidzialni dla nich. Że my to jeszcze przeboleję, ale że te pokrzywdzone dzieci też" - opisuje sytuację wychowawczyni ze Śląska.

Wychowawczyni z domu dziecka z Toruniu obawia się, że jeśli obecna sytuacja przedłuży się o kolejne tygodnie, to domy dziecka mogą tego już nie udźwignąć. Dlaczego? W liście do redakcji napisała:

"Nasze pociechy to trudne dzieci, w większości potrzebują stałego wsparcia psychologa i/lub psychiatry. W obecnej sytuacji nie mają takiej opieki. To my wychowawcy jesteśmy dla nich wsparciem. Dzieci stają się nerwowe, wpadają w depresję, od tygodni nie mają kontaktów z bliskimi, wstrzymane są urlopowania, przepustki. Robimy, co możemy, ale jak długo tak wytrzymamy? Żeby nie okazało się, że, nie daj Panie Boże, płyniemy na Titanicu"

Wszystkim wychowawcom z domów dziecka z terenu całej Polski bardzo dziękuję za to, że wsparli mnie podczas pisania artykułu, przedzielili się za mną swoimi doświadczeniami, opowiedzieli i napisali o tym, jak wygląda dzisiaj ich praca.

Więcej o:
Copyright © Agora SA