Jakie zwierzęta zapadają w sen zimowy? Nie tylko niedźwiedź i jeż [ZDJĘCIA]

Zwierzęta zapadające w sen zimowy 

Zwierzęta zapadające w sen zimowy to całkiem spora liczba gatunków. Natura przystosowała w ten sposób do przetrwania zimy wiele bezkręgowców, płazów i gadów, liczne ssaki, a nawet niektóre ptaki. Na czym dokładnie polega sen zimowy? Terminem tym określa się fizjologiczny stan odrętwienia organizmu, w którym dochodzi do czasowego spowolnienia procesów życiowych. Może to być stan ciągły lub przerywany i trwa zwykle od kilku tygodni do nawet siedmiu miesięcy. Potocznie pojęcie snu zimowego jest tożsame z hibernacją, niektórzy badacze jednak różnicują takie terminy, jak torpor, sen zimowy, hibernacja czy diapauza. Mianem torporu określany jest stan krótkiego, kontrolowanego obniżenia temperatury u zwierząt stałocieplnych. Sen zimowy to z kolei stan, w którym następuje nieznaczne obniżenie temperatury ciała (zwykle o kilka stopni), zmniejszenie pobudliwości nerwowej, spowolnienie przemiany materii, akcji serca oraz pracy mózgu, nie dochodzi natomiast do wyłączenia termoregulacji. Wyłączenie termoregulacji, przy jednoczesnym znacznym spowolnieniu procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała, charakterystyczne jest bowiem dla hibernacji, która zdecydowanie zwiększa tolerancję organizmu wobec niesprzyjających warunków środowiskowych. O diapauzie mówi się natomiast w odniesieniu do bezkręgowców, szczególnie owadów - dochodzi u nich do czasowego zahamowania rozwoju osobniczego (ontogenezy), połączonego ze spowolnieniem metabolizmu, a związanego ze skrajnymi warunkami termicznymi. Niezależnie od tego, czy mówimy o hibernacji czy o mniej głębokim stanie, jakim jest sen zimowy, aby do niego doszło, konieczny jest odpowiedni dla organizmu sygnał. Sygnałem tym jest temperatura progowa, swoista dla poszczególnych gatunków.

Niektóre zwierzęta zapadające w sen zimowy:

• niedźwiedź brunatny - na gawrę wybiera pieczary, gęste zarośla bądź wykroty, jednak może się ze snu wybudzić, zwłaszcza że to właśnie zimą przychodzą na świat młode niedźwiedzie;

Niedźwiedź brunatny (zdjęcie ilustracyjne) Fot. Janko Ferlic / Pexels.com

• borsuk - zasypia wraz z pierwszymi przymrozkami, w okresie zimowym wybudza się w cieplejsze dni, by zaspokoić pragnienie lub znaleźć coś do jedzenia;

Borsuk Fot. Adam Wajrak / Agencja Wyborcza.pl

• jeż - zimuje samotnie, w spokojnym miejscu zakopuje się pod stertą gałęzi i jesiennych liści, zwijając się w kulkę;

Jeż Fot. Marta Błażejowska / Agencja Wyborcza.pl

• jenot - jedyny przedstawiciel rodziny psowatych, który zapada w sen zimowy, zwykle od listopada do marca;

Jenot. Zdjęcie ilustracyjne Pixabay

• świstak - przesypia całą zimę (nawet 215 dni) na dnie swojej nory, zatykając jej wylot trawą i korzeniami, zasypia gdy temperatura spadnie poniżej 10 stopni Celsjusza (zwykle na przełomie września i października), a młode okrywa własnym ciałem; podczas hibernacji temperatura ciała obniża się o około 30 stopni Celsjusza;

Świstaki Fot. Shutterstock

• chomik europejski - zasypia zaraz po pierwszych przymrozkach, hibernuje w swojej norce, około dwóch metrów pod ziemią;

Fot. Łukasz Cynalewski / Agencja Wyborcza.pl

• popielica - zapada w sen zimowy na długo przed pierwszymi mrozami w dziuplach, na strychach, w budkach lęgowych ptaków, hibernuje zwinięta w kłębek, przykryta ogonkiem, przesypia całą zimę bez przebudzenia;

Fot. Adam Wajrak / Agencja Wyborcza.pl

• koszatka - w sen zimowy zapada w okresie od października do kwietnia, spędzając ten czas w dziuplach lub pod korzeniami starych drzew, a temperatura jej ciała jest wówczas zaledwie kilka stopni Celsjusza wyższa od temperatury otoczenia;

Koszatka. Zdjęcie ilustracyjne Autorstwa I, Dodoni, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2453211

• nietoperz - hibernuje na strychach, w piwnicach, w jaskiniach, zawieszony głową w dół, budzi się co jakiś czas, by napić się wody lub zmienić miejsce pobytu, obniża temperaturę ciała o około 30 stopni Celsjusza;

nietoperz (zdj. ilustracyjne) Fot. Łukasz Cynalewski / Agencja Wyborcza.pl

• suseł - zapada w sen zimowy na czas od października do marca, hibernuje samotnie, w oddzielnej norze, a temperatura jego ciała spada do około 2 stopni Celsjusza.

Suseł. Zdjęcie ilustracyjne Pixabay

Zobacz też: Jakie ptaki odlatują na zimę? Rozpoznawanie ptaków z dzieckiem [ZDJĘCIA]

Jakie zwierzęta robią zapasy na zimę?

A jakie zwierzęta robią zapasy na zimę? Głównie te, które nie zapadają w sen zimowy. Najbardziej znaną zbieraczką zapasów jest wiewiórka, która zbiera owoce, grzyby, orzechy, żołędzie, pączki drzew, a nawet niewielkie owady. Swoje zbiory gromadzi w wyłożonych mchem dziuplach, ale orzechy, nasiona czy żołędzie często zakopuje w ziemi, a gdy zapomni, gdzie je ukryła, wyrastają dzięki niej nowe rośliny. Ze zbierania żołędzi słynie sójka. Ptak ukrywa je na ziemi, zakopując pod liściem czy kawałkiem opadłej kory. W ten sposób sójka przyczynia się do rozsiewania się dębów. Bobry gromadzą kory drzew, pędy roślin, łodygi i gałązki, ukrywają je pod wodą, przytwierdzając do zbudowanych przez siebie tam. Niezwykłe zapasy na zimę robi kret. Gromadzi on w podziemnych norkach dżdżownice, nadgryzając im układ nerwowy. W ten sposób pierścienice nie umierają, ale nie mogą uciec.

Wiewiórki - zdjęcie ilustracyjne Fot. Piotr Skórnicki / Agencja Wyborcza.pl

Zwierzęta, które robią zapasy na zimę, mogą spać spokojnie

Niektóre zwierzęta, które robią zapasy na zimę, zapadają jednak w sen zimowy. Doskonałym przykładem jest chomik europejski, który w swoich podziemnych spiżarniach gromadzi ziarna zbóż, rozrzucone na polu po żniwach. Gdy przebudzi się z hibernacji, będzie miał pokarm na wyciągnięcie łapki. W swojej norce zapasy gromadzi też suseł, znosząc do niej zielone części roślin, nasiona i małe owady. Co prawda, większość z tych zapasów zdąży zjeść jeszcze przed zapadnięciem w sen zimowy, ale pomogą mu one zgromadzić tkankę tłuszczową, pozwalającą przetrwać długą zimową hibernację. Zwierzęta zapadające w sen zimowy z reguły gromadzą zapasy w postaci brunatnej tkanki tłuszczowej w organizmie, zwanej też gruczołami snu zimowego. Zużyją je podczas hibernacji lub snu: niedźwiedź brunatny w trakcie snu zimowego może stracić nawet 25 procent masy swojego ciała!

Fot. Łukasz Cynalewski / Agencja Wyborcza.pl

Zobacz też: Imiona dla psa. Jakie imię wyrazi charakter naszego przyjaciela?