Jak usunąć kleszcza? "Musimy zrobić to sami, ale nie na olej". Często tylko tracimy czas

W okresie letnim wiele osób szuka informacji, jak poprawnie usunąć kleszcza i w jaki sposób należy zabezpieczyć się przed tymi pasożytami. Pediatra Anna Skiba rozwiewa wątpliwości. "Priorytetem jest jak najszybsze usunięcie kleszcza, dlatego powinniśmy się go pozbyć sami. Szukając w tym przypadku pomocy medycznej tylko tracimy czas" - mówi.

Wiele osób zakłada, że kleszcze zagrażają nam głównie latem i to tylko w lasach. Czy jest to regułą?

Lek. Anna Skiba: To nieprawda, że kleszcza można złapać tylko latem. Pomimo, że szczyt ich aktywności przypada na wczesne lato i jesień, to łagodne zimy sprzyjają występowaniu tych stawonogów w zasadzie przez cały rok. Miałam przypadki pacjentów z kleszczem w listopadzie i w lutym. Kleszcze bytują nie tylko w lasach. Spotkać je możemy zarówno w przydomowym ogródku, jak i na zielonym skwerze w centrum wielkiego miasta. Kleszcze przebywają w trawach i na krzewach i stamtąd przenoszą się na nasze ubrania lub skórę.

Dlaczego ugryzienie kleszcza jest niebezpieczne?

Zakażone kleszcze przenoszą choroby takie jak borelioza (choroba z Lyme), kleszczowe zapalenie mózgu oraz dużo rzadziej: gorączkę Q, tularemię, bartonellozę, anaplazmozę, babeszjozę, gorączki plamiste. W Polsce najczęściej rozpoznajemy boreliozę (kilkadziesiąt tysięcy przypadków rocznie). Coraz częściej diagnozuje się także kleszczowe zapalenie mózgu (około 300 przypadków rocznie). Jego przebieg jest bardzo różny – od bezobjawowego, przez ciężki, prowadzący do powikłań neurologicznych lub śmierci. Przed tą chorobą możemy się jednak skutecznie chronić dzięki szczepieniu. Gdy zauważymy kleszcza, nie panikujmy, nie zakładajmy z góry najgorszego. Nie wszystkie kleszcze są zakażone i w rzeczywistości ryzyko transmisji choroby jest niewielkie.

Czy jest ono szczególnie groźne w przypadku niemowląt?

Niemowlęta nie są szczególnie narażone na ukłucie kleszcza. Najmniejsze dzieci większość czasu spędzają w wózku, chuście czy na rękach rodziców. Opiekunowie zwykle też stosunkowo szybko zauważają kleszcza na skórze niemowlaka. Na spotkanie z tym pasożytem dużo większe szanse mają wszędobylskie, ciekawe świata kilkulatki, które spędzają dużo czasu aktywnie na świeżym powietrzu, biegając swobodnie wśród zieleni.

Zobacz wideo Księżna Kate spotkała się z małą dziewczynką. Olśniła swoją różową kreacją

W jakich miejscach na ciele dziecka najczęściej znajdujemy kleszcze? 

Kleszcze często wbijają się w dobrze ukrwione miejsca ciała dziecka, gdzie skóra jest stosunkowo cienka (zgięcia podkolanowe, pachy, pachwiny, okolica za uszami). Jednak fakt ten nie zwalnia nas z obowiązku skontrolowania po powrocie z wycieczki całego ciała, w szczególności owłosionej skóry głowy.

Co należy zrobić, gdy znajdziemy kleszcza na skórze dziecka?

Gdy znajdziemy kleszcza na skórze dziecka, powinniśmy jak najszybciej go usunąć. Przyrządy służące do łatwego i bezpiecznego usunięcia kleszczy (kleszczołapki, lassa, karty) dostępne są w każdej aptece, a nawet na niektórych stacjach benzynowych. Postępujmy zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania. Po usunięciu kleszcza, miejsce potraktujmy wodą z mydłem lub zdezynfekujmy i umyjmy ręce.

Czyli należy usunąć kleszcza samodzielnie? Dlaczego?

Priorytetem jest jak najszybsze usunięcie kleszcza (aby zminimalizować ryzyko przedostania się czynników chorobotwórczych ze śliny i treści żołądkowej stawonoga), dlatego powinniśmy się go pozbyć sami. Szukając w tym przypadku pomocy medycznej tylko tracimy czas. Po usunięciu kleszcza nie jest wymagana wizyta lekarska, nawet jeśli nie uda nam się wyjąć go w całości. Usuniętego kleszcza wyrzucamy (np. do toalety). Nie ma sensu oddawać kleszcza do badania w laboratorium! Generuje to tylko niepotrzebny stres i koszty. Nawet jeżeli kleszcz okaże się zakażony, niekoniecznie oznacza to, że nas zainfekuje. Tymczasem nie zmienia to w żaden sposób postępowania, gdyż leczenie zostanie wdrożone dopiero gdy wystąpią objawy choroby, a nie profilaktycznie. Widziałam wynik badania kleszcza, w którym stwierdzono, że był on zainfekowany między innymi wirusem…HIV. Był to oczywiście błąd laboratoryjny, który wprowadził sporo zbędnego zamieszania i nerwów.

Czy antybiotyk na kleszcze działa?

Antybiotyk stosujemy dopiero po rozpoznaniu boreliozy (najczęściej w momencie pojawienia się tzw. rumienia wędrującego) oraz profilaktycznie jedynie w przypadku mnogiego pokłucia przez kleszcze u osób dorosłych (ze względu na brak rejestracji leku w młodszej grupie wiekowej).

Czy po wyjęciu kleszcza z ciała dziecka należy spodziewać się u niego jakichś konkretnych objawów?

Przez kilka najbliższych tygodni powinniśmy bacznie obserwować skórę całego ciała pod kątem wystąpienia rumienia. Charakterystyczny dla boreliozy rumień wędrujący może się pojawić w znacznym oddaleniu od miejsca wbicia się kleszcza. Sporadycznie może on też wyglądać inaczej, bez centralnego przejaśnienia. Kleszczowe zapalenie mózgu zazwyczaj daje objawy grypopodobne po kilku – kilkunastu dniach po ukłuciu przez kleszcza. Następnie, po kilku dniach wolnych od objawów, rozpoczyna się druga faza choroby – pojawiają się objawy neurologiczne i wysoka gorączka. Tych symptomów nie da się przeoczyć i skłonią one każdego do poszukiwania pomocy lekarskiej.

Co zrobić, gdy samodzielnie próbowaliśmy usunąć kleszcza, ale część jego ciała np. nóżka została w skórze dziecka?

Jeżeli nie uda nam się usunąć kleszcza w całości, a w naszym ciele pozostanie większa część stawonoga, możemy spróbować usunąć ją pęsetą. Natomiast najczęściej w skórze pozostaje tylko bardzo niewielki fragment kleszcza, widoczny jako malutki czarny punkcik. Nie jest on niebezpieczny. W ciągu kilku dni sam zostanie usunięty. Nie wygrzebujmy go więc igłą, gdyż tylko doprowadzimy do nadkażenia i powiększenia rany.

W jaki sposób najlepiej zabezpieczyć dziecko przed kleszczami?

Stosujmy repelenty, czyli środki chemiczne odstraszające kleszcze. Należy spryskiwać nimi ubrania, a nie bezpośrednio skórę. Na rynku dostępne są także urządzenia emitujące ultradźwięki, które "ogłuszają" kleszcze. Są one wielkości breloczka do kluczy i znajdują zastosowanie wśród najmłodszych dzieci, które nie mogą stosować preparatów na kleszcze. Niestety nawet całkowicie zakryte ubranie nie daje nam stuprocentowego zabezpieczenia przed kleszczami, które wspinają się po odzieży, docierając do okolicy szyi i karku, czy pod nogawkę spodni. Po wycieczce rozbierzmy się, sprawdźmy, skórę całego ciała, optymalnie weźmy kąpiel, aby spłukać też najmniejsze, łatwe do przeoczenia formy kleszczy – nimfy. Odzież można wytrzepać. Już roczne dzieci możemy szczepić przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Nie ma niestety szczepionki zapobiegającej zachorowaniu na boreliozę.

Jakie są najczęstsze mity dotyczące ugryzienia przez kleszcze?

Wbrew temu, co uważają niektóre osoby, smarowanie olejem nie jest skutecznym sposobem na pozbycie się kleszcza. Nie możemy się także zabezpieczyć poprzez ubranie odzieży w określonym kolorze – kleszcze są ślepe, a zwabia je przede wszystkim nasz zapach.

Jeżeli zauważyliśmy u siebie lub naszego dziecka kleszcza, nie panikujmy. Najprawdopodobniej nie dojdzie do przeniesienia choroby, a im szybciej usuniemy kleszcza, tym mniejsze ryzyko zachorowania. Sam fakt ukłucia przez kleszcza nie wymaga konsultacji z lekarzem. Po pojedynczym ukłuciu nie zostanie nam zaordynowany profilaktycznie żaden antybiotyk ani nie zostanie wdrożone żadne specjalne postępowanie inne niż zalecenie bacznej obserwacji skóry oraz stanu zdrowia.

Więcej o:
Copyright © Agora SA