Funkcjonowanie szkół, żłobków i przedszkoli jest ograniczone od 12 marca, od 16 marca są one zamknięte. Dzieci zostały w domach, jednak nie wszystkim towarzyszą dorośli. Nie każdy rodzic pracuje zdalnie, a co za tym idzie nie każdy może zapewnić swoim podopiecznym opiekę. Ci, których dzieci mają mniej niż osiem lat, mogą skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Ci, którzy mają starsze dzieci, radzą sobie inaczej - wykorzystując urlop czy prosząc o pomoc bliskich. Są też tacy, którzy zostawiają dzieci bez opieki dorosłych. Czy w ten sposób łamią prawo?
Kiedy dziecko może zostać samo w domu?
W kodeksach nie znajdziemy jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, istnieją jednak paragrafy, którymi możemy się zasugerować. Według prawa bez nadzoru nie powinniśmy zostawiać dzieci do lat siedmiu.
Paragraf 6 artykułu 82 kodeksu wykroczeń mówi: "kto zostawia małoletniego do lat 7 w okolicznościach, w których istnieje prawdopodobieństwo wzniecenia przez niego pożaru, podlega karze grzywny albo karze nagany". Z kolei art. 106 kodeksu wykroczeń mówi o tym, że "kto, mając obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 albo nad inną osobą niezdolną rozpoznać, lub obronić się przed niebezpieczeństwem, dopuszcza do jej przebywania w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, podlega karze grzywny albo karze nagany".
Prawo to jedno, drugie to dojrzałość dziecka i nasze przekonania. W końcu siedmiolatek może być lepiej przygotowany do tego, aby zostać w domu, niż jego starszy kolega. Jeden nastolatek może sobie doskonale poradzić, drugi wpadnie w panikę w momencie, gdy za rodzicem będą zamykały się drzwi. Podobnie z rodzicami - jedni są gotowi, aby zostawiać dziecko samo w domu, inni nigdy się na to nie decydują, robią wszystko, aby ktoś nadzorował jego syna czy córkę.
Czy starsze dzieci mogą zajmować się młodszymi?
Niektórzy rodzice opiekę nad dzieckiem powierzają na przykład starszemu rodzeństwu. Czy jednak to legalne, by nastolatek opiekował się młodszym bratem lub siostrą pod nieobecność dorosłych? Tu również nie ma konkretnych paragrafów. Opierać możemy się m.in. kodeksie cywilnym. Mówi on o tym, że między 13 a 18 rokiem życia małoletni ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Po ukończeniu 13 lat, ponosimy odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę. Można więc założyć, że skoro nastolatek w tym przedziale wiekowym może podejmować decyzje i ponosić za nie odpowiedzialność (w ograniczonym zakresie), może także opiekować się młodszym rodzeństwem.
Zdaniem eksperta
Prawo to jedno, znajomość własnych dzieci - drugie. O to, czy dobrym pomysłem jest zostawianie młodszego rodzeństwa pod opieką starszego zapytaliśmy specjalistę.
Część rodziców stwierdzi, że to dobry pomysł, bo przecież tak bywało w ich rodzinach i nie ma innego wyjścia. Przeciwnicy powiedzą, że jest to zbytnie obarczanie starszego dziecka dużą odpowiedzialnością
- wskazuje dr Marta Majorczyk, pedagog, doradca rodzinny (Family Counselling Poland), psychoterapeuta, edukator prorozwojowy, trener, wykładowca akademicki, adiunkt w Katedrze Pedagogiki i Psychologii na Wydziale Studiów Społecznych WSB z siedzibą Poznaniu, pracownik niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej przy USWPS w Poznaniu. Ekspertka dodaje, że jest to sprawa indywidualna, którą powinni rozstrzygnąć rodzice, bo to oni znają swoje dzieci najlepiej. Wymienia także zachowania, które mogą być przesłankami do tego, aby zostawić rodzeństwo samo w domu.
Jeśli jako rodzic:
- masz pełne zaufanie do swoich dzieci, wiesz, że nie wpadną na głupie pomysły,
- wierzysz w nie, wiesz, że dobrze radzą sobie bez ciebie,
- uczysz dzieci samodzielności, nie wyręczasz ich w zadaniach, które są dostosowane do ich możliwości rozwojowych, umiejętności, wiedzy i kompetencji,
- kilkakrotnie przetrenowałaś/-eś z dziećmi sytuację "wychodzę na szybkie zakupy do sklepu, zostajecie sami, masz słuchać starszego brata/starszą siostrę", dzieci znają zasady obowiązujące w domu w czasie twojej nieobecności i nic złego podczas takich treningów samodzielności dzieciom się nie stało.
Jeśli twoje starsze dziecko:
- lubi przebywać ze swoim młodszym rodzeństwem, często samo przejawia inicjatywę zabawy z młodszym rodzeństwem, chętnie się z nim bawi,
- przejawia wobec młodszego rodzeństwa postawę opiekuńczości, czyli jest wobec niego życzliwe, skłonne do niesienia mu pomocy (np. córka zawsze pomaga młodszemu w sprzątaniu zabawek, czasem go wyręcza, choć brat potrafi sam już to robić, nie potrzebuje według rodzica pomocy), jest dobre dla młodszego rodzeństwa (córka jest uważna w stosunku do brata, uważa aby nie zrobił sobie krzywdy), jest wrażliwe na potrzeby młodszego dziecka, daje bratu/siostrze wsparcie w sytuacji trudnej, chroni je przed zagrożeniem (przed obcymi), wymaga sprawiedliwego traktowania, broni je przed innymi dziećmi,
- otaczanie młodszego rodzeństwa odbiera jako wyzwanie, jako dzielność,
- twoje starsze dziecko przejawia, jak na swój wiek, wysokie poczucie odpowiedzialności za siebie i za innych,
- pamięta, rozumie i potrafi wprowadzić zasady bezpiecznego zachowania się w różnych miejscach i sytuacjach w mieszkaniu, ogrodzie,
- potrafi posługiwać się telefonem.
Dr Marta Majorczyk podkreśla jednak, aby nie wykorzystywać tego nagminnie, warto zapytać starsze dziecko, czy możemy liczyć na jego pomoc.
Proszę tylko pamiętać, aby nie obarczać starszego dziecka tym, że zadba o perfekcyjny porządek w domu, że ugotuje super obiad, będzie się bardzo dobrze uczyć, kiedy rodzic wróci do domu zmęczony. Dziecku też należy się odpoczynek od młodszego rodzeństwa
- wskazuje ekspertka. Pamiętajmy o tym, że nasze dzieci mogą się doskonale dogadywać, mogą być odpowiedzialne i rozsądne, jednak to wciąż tylko dzieci. Są sytuacje, które mogą je zaskoczyć, a starsze rodzeństwo może chcieć skupić się na swoich zdalnych lekcjach, a nie na tłumaczeniu zadań młodszemu bratu czy siostrze.
