Polska gramatyka uznawana jest za jedną z trudniejszych na świecie. Aby opanować wszystkie jej zasady, zapamiętać wyjątki i potrafić ją odpowiednio stosować, należy bardzo się przyłożyć. Mimo to i tak często mamy wątpliwości, czy zbudowane przez nas zdania są poprawne.
Zdanie - co to właściwie jest? Zgodnie z formułą zdanie to zespół wyrazów, które mają na celu przekazanie jakiejś określonej treści. Budowa zdania opiera się na różnych powiązaniach zachodzących pomiędzy wyrazami. Dana konstrukcja musi zawierać orzeczenie, by uznać ją za zdanie.
Orzeczenie to część zdania, która wyraża czynność. Najczęściej wyrażone jest za pomocą czasownika w formie osobowej. W zdaniu: "Paweł wyszedł z domu, by zrobić zakupy", funkcję orzeczenia pełni słowo "wyszedł" (czasownik w formie osobowej). Kolejnym nierozerwalnie związanym z budową zdania elementem jest podmiot. Podmiot to część zdania, która określa nam wykonawcę czynności. W powyższym zdaniu podmiotem będzie więc "Paweł" (rzeczownik).
Istnieją jednak wyrażenia, które nie zawierają orzeczenia - nazywamy je wtedy równoważnikami zdań (np. "Tylko spokojnie"). Mogą także występować zdania, w których podmiot jest domyślny - wówczas wynika on z kontekstu, a wskazuje na niego forma czasownika (np. "Zrobił nieśmiały krok do przodu" - podmiot domyślny to "on" - "zrobił").
Kiedy już ustalimy, że nasze zdanie posiada podmiot i orzeczenie, wówczas możemy zastanowić się, z jakim rodzajem zdania mamy do czynienia. Przede wszystkim dzielą się one na zdania pojedyncze i złożone:
W przypadku zdań pojedynczych sprawa jest dość prosta. Gramatyczne schody zaczynają się w przypadku zdań złożonych. Takie zdania posiadają kilka typów i podtypów. Główne rodzaje zdań złożonych to zdania złożone podrzędnie i współrzędnie.
Zdania złożone podrzędnie posiadają bardzo wiele podtypów. Poniżej przedstawiamy kilka wybranych, najczęściej występujących rodzajów zdań podrzędnych:
Aby dobrze zrozumieć istotę różnic między różnymi typami zdań, należy rozpatrzyć wiele przypadków. Wystarczy wziąć pierwszą książkę, którą mamy w zasięgu ręki i zdanie po zdaniu analizować jego budowę. Przykłady zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie znajdziemy w każdej powieści literackiej, ale także czasopiśmie czy gazecie. Warto też robić testy on-line na stronach edukacyjnych takich jak: epodreczniki.pl,pisupisu.pl czy wordwall.net.