Dopamina: działanie, niedobór i nadmiar

Dopamina jest neuroprzekaźnikiem wytwarzanym i uwalnianym głównie przez komórki nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym. To organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin, który pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji, w zależności od miejsca, w którym jest aktywny. Dopamina bierze udział w regulacji różnych procesów, takich jak: utrzymanie postawy ciała i poruszanie się, ale również uczenie się, myślenie abstrakcyjnie czy ustanawianie celów.

Dopamina (łac. dopaminum) to ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez neurony ośrodkowego układu nerwowego. Produkowana jest przez komórki nerwowe mózgu i rdzenia kręgowego. Jej produkcja zachodzi też w nerkach, trzustce i pęcherzykach płucnych. Dopamina - obok adrenaliny i noradrenaliny - należy do grupy neuroprzekaźników nazwanych katecholaminami.

Dopamina: działanie i rola

Dopamina wykazuje zróżnicowane działanie, co ma związek z miejscem, w którym występuje. Jest to również zależne od rodzaju receptorów generujących odpowiedź po jej przyłączeniu. I tak na przykład w układzie pozapiramidowym dopamina jest odpowiedzialna za koordynację, pracę oraz napięcie mięśni, w układzie rąbkowym (limbicznym) odpowiada za procesy emocjonalne. Dopamina, serotonina i noradrenalina są nazywane neuroprzekaźnikami szczęścia. Wpływa również na wyższe czynności psychiczne oraz procesy ruchowe (w znacznie mniejszym stopniu). Z kolei w podwzgórzu dopamina jest związana głównie z regulacją wydzielania hormonów, zwłaszcza prolaktyny i gonadotropin.

Działanie dopaminy jest wielowymiarowe, a jej rola nie do przecenienia. Neuroprzekaźnik ten wpływa bowiem również na:

  • ciśnienie tętnicze krwi,
  • prawidłowy metabolizm,
  • prawidłowe funkcjonowanie mózgu,
  • pracę układu immunologicznego,
  • regulację cyklu snu i czuwania,
  • zwiększanie motywacji do działania. Jest najważniejszym przekaźnikiem systemu nagradzania w mózgu, który motywuje do działania,
  • koncentrację i pamięć,
  • jakość relacji z innymi ludźmi,
  • przepływ krwi przez błonę śluzową żołądka i jelit.

Dopaminę jako lek stosuje się w leczeniu wstrząsu (stan zagrożenia życia, w którym zapotrzebowanie tkanek na tlen i substancje odżywcze jest wyższe niż ich podaż), w leczeniu ostrej niewydolności nerek oraz w przypadku obniżenia ciśnienia tętniczego.

Ta choroba nie boli, ale bywa skutecznym zabójcą. Co możesz zrobić?

Zobacz wideo

Dopamina - niedobór i nadmiar

Ocena stężenia dopaminy jest wykorzystywana w diagnostyce chorób nowotworowych (guz chromochłonny, neuroblastoma (nerwiak zarodkowy) czy ganglioneuroma), chorób układu nerwowego oraz chorób genetycznych. Ponieważ zwiększone stężenie dopaminy we krwi może wystąpić pod wpływem wysiłku, emocji czy stresu, czyli mieć charakter epizodu, dopaminę bada się w dobowej zbiórce moczu.

Nieodpowiedni poziom dopaminy może skutkować licznymi chorobami centralnego układu nerwowego. Jej nieprawidłowe stężenie w organizmie może być wiązane z pląsawicą Huntingtona. Stężenie zwiększone jest typowe dla choroby Parkinsona, ADHD, zaburzeń snu czy zaburzeń popędu płciowego.

Nadmiar dopaminy w organizmie może również wywołać problemy z percepcją, koncentracją uwagi, skutkować skłonnością do ryzykownych zachowań i przemocy. Bywa, że wiąże się z nadmiernym pobudzeniem ośrodka nagrody oraz neuronów związanych z pamięcią roboczą. Ponadto nadmiar dopaminy czasem prowadzi do zaburzeń maniakalnych, jak również zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Może być również przyczyną nadmiernej chęci kontrolowania innych osób. Gdy wynik wskazuje zwiększone stężenie dopaminy, niezbędne są dalsze badania.

Z kolei niedobór dopaminy wywołuje takie symptomy jak lęk, apatia i wewnętrzne napięcie, zmęczenie i brak motywacji do działania. Osoby z obniżonym poziomem dopaminy często cierpią także z powodu uzależnień oraz obsesji. Dopamina jest najważniejszym neurotransmiterem warunkującym zachowania macierzyńskie, a jej niedobór może być przyczyną rozwoju depresji poporodowej. Niedobór dopaminy objawia się obniżonym poziomem motywacji oraz niechęcią do wykonywania jakiejkolwiek czynności, prowadzi również do pogorszenia pamięci, zwłaszcza roboczej. Niedobór dopaminy związany jest z fobią oraz lękiem społecznym.

Jak zwiększyć poziom dopaminy?

W zwiększeniu poziomu dopaminy duże znaczenia ma odpowiednia dieta. Co jeść? Warzywa i owoce. Szczególnie cenne są banany, jagody, truskawki, śliwki, czerwona fasola, ziarna słonecznika oraz migdały. Można też sięgać po suplementy diety. Nie bez znaczenia są spacery na świeżym powietrzu, uprawianie sportu oraz słuchanie muzyki klasycznej. Poziom dopaminy obniżają dania ciężkostrawne i tłuste, a także cukier.

Więcej o:
Copyright © Agora SA